Το Γκέτο της Βαρσοβίας ήταν μια συνοικία στο κέντρο της πόλης, περικυκλωμένη με τείχος, φτιαγμένη το φθινόπωρο του 1940, που τελικά έκλεισε την άνοιξη του 1943.
Οι Γερμανοί την ονόμασαν επίσημα "εβραϊκή περιοχή". Η πρώτη φάση της κράτησε σχεδόν δύο χρόνια. Τελείωσε στις 22 Ιουλίου 1942, εκείνη την μέρα ξεκίνησαν οι εξορίες στην Τρεμπλίνκα, ένα χωριό λίγες δεκάδες χιλιόμετρα από την Βαρσοβία, στο οποίο οι Γερμανοί έφτιαξαν στρατόπεδο συγκέντρωσης, θαλάμους αερίων και κρεματόρια.
Από εκατοντάδες χιλιάδες φυλακισμένους του Γκέτο επιβίωσαν μόνο μερικές δεκάδες χιλιάδες κάτω από σκληρές συνθήκες εργασίας. Το τελικό κλείσιμό του έγινε το 1943. Τότε - ακριβώς 19 Απριλίου - ξέσπασε η εξέγερση. Μετά την ήττα της εξέγερσης οι κατακτητές διέλυσαν το τοπίο, η περιοχή έγινε ακατοίκητη.
Θαύμα
Γεννήθηκα το 1934, ήμουν παιδί τότε, αλλά θυμάμαι καλά το Γκέτο της Βαρσοβίας. Ότι κατάφερα να επιζήσω το θεωρώ θαύμα, (δραπετεύσαμε από το Γκέτο - εγώ και οι γονείς μου - αρχές Γενάρη 1943). Θυμάμαι το Γκέτο στην πρώτη του φάση, την περιοχή περικυκλωμένη με το τείχος, όπου συγκεντρωνόντουσαν χιλιάδες.
Θυμάμαι τον δρόμο στον οποίο βλέπαμε πτώματα, σκεπασμένα με γκρίζο χαρτί. Θυμάμαι τους ανθρώπους να ζητιανεύουν, ήταν διάφορων ηλικιών, παιδιά και γέροι. Νωρίς έμαθα τι σημαίνει θάνατος, άμεση εκτέλεση είδα μόνο μια φορά, Γερμανοί εκτέλεσαν στο προαύλιο του σπιτιού στο οποίο μέναμε μερικούς νεαρούς άντρες.
Θυμάμαι την δεύτερη φάση, στην οποία μας στέλνανε στην Τρεμπλίνκα. Μια μέρα μας έφεραν στο λεγόμενο Umschlagplatz, σταθμό τρένων, από τον οποίο αναχωρούσαν τα τρένα για τους θαλάμους αερίων. Κατά τύχη μπορέσαμε και δραπετεύσαμε από το σταθμό.
Σε αυτή τη φάση δολοφονούσαν και παιδιά έτσι ώστε να μην μπορεί να αναπαραχθεί η εβραϊκή κοινότητα. Οι γονείς με έκρυβαν συνέχεια, φυσικά δεν έβγαινα από το σπίτι, άρα δεν ξέρω πως ήταν οι δρόμοι της εποχής. Θυμάμαι τον φόβο, ειδικά αυτόν που υπήρχε όταν βλέπαμε τα τάγματα να έρχονται προς το Γκέτο, η αποστολή τους ήταν να διώξουν τον κόσμο από τα σπίτια του και να τον πάνε στο Umschlagplatz. Τα τάγματα αυτά αποτελούνταν όχι μόνο από Γερμανούς αλλά και από Ουκρανούς, Λιθουανούς και Λετονούς.
Μετά την απόδραση από το Γκέτο κρυβόμασταν στην λεγόμενη "άρια πλευρά". Όταν ξέσπασε η εξέγερση, ήμασταν σε ένα χωριό κοντά στη Βαρσοβία. Η είδηση αυτή ήρθε με καθυστέρηση μερικών ημερών. Το Γκέτο της Βαρσοβίας είναι μια από τις πιο τρομακτικές αναμνήσεις των παιδικών μου χρόνων μέσα στην Κατοχή. Γράφω περισσότερα μέσα στα βιβλία μου.
Michal Glowinski, Βαρσοβία
• Τη μετάφραση έκανε ο Λούκας Χμιελέβσκι