Τα ισραηλινά όνειρα για οριστική εξαφάνιση των Παλαιστίνιων από τη Λωρίδα της Γάζας δεν είναι καινούργια. Ούτε και οι σχεδιασμοί για βίαιη μεταφορά τους στην Αίγυπτο. Τα σχέδια αυτά ήδη εξυφαίνονταν από τη δεκαετία του ‘40 και οδήγησαν στους πρώτους παλαιστινιακούς ξεσηκωμούς μετά την ίδρυση του ισραηλινού κράτους.

Η Λωρίδα της Γάζας όπως είναι γνωστή σήμερα δεν αποτελούσε ξεχωριστή διοικητική ενότητα ούτε στη διάρκεια της οθωμανικής αυτοκρατορίας, ούτε στη διάρκεια της βρετανικής “εντολής” (1922-1948). Τα παλαιστινιακά χωριά απλώνονταν σε όλα τα παράλια από το νότο μέχρι το βορρά. Η “Λωρίδα” δημιουργήθηκε από τον πόλεμο του ‘48. Όταν το Ισραήλ άρχισε να αρπάζει ό,τι μπορεί καταπατώντας ακόμη και τη συμφωνία για το διαμοιρασμό που είχε ψηφίσει ο ΟΗΕ το 1947, κάποιες εκατοντάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα στο πιο νότιο κομμάτι των παραλίων, κοντά εκεί που ξεκινάει η χερσόνησος του Σινά, δεν πέρασαν στον έλεγχό του και έμειναν σε αιγυπτιακό έλεγχο. Το σημερινό σχήμα της “Λωρίδας της Γάζας” δεν είναι παρά το αποτέλεσμα των θέσεων που κράτησαν οι Ισραηλινοί και οι Αιγύπτιοι στον πόλεμο του ‘48.

Όταν ξεκινούσε ο πόλεμος του ‘48 η περιοχή της Γάζας είχε 60-80.000 πληθυσμό. Μέσα σε δυο χρόνια, είχαν καταφύγει εκεί 200-250.000 πρόσφυγες. Το Ισραήλ κατέστρεψε ολόκληρα χωριά, εκδίωξε εκατοντάδες χιλιάδες κόσμο. Ένας στους τέσσερις περίπου κατέφυγε τρέχοντας στην περιοχή της Γάζας. Για τον κόσμο εκείνο η κίνηση ήταν μια προσωρινή λύση. Πίστευαν πως όταν ο πόλεμος θα τελείωνε θα μπορούσαν να επιστρέψουν πίσω στα σπίτια τους, σε μερικές περιπτώσεις τα χωριά τους ήταν πολύ κοντά, τόσο που μπορούσαν κρυφά να μπαινοβγαίνουν για να μεταφέρουν κάποια πράγματα που δεν πρόλαβαν να πάρουν με το ξαφνικό κυνηγητό. Για το Ισραήλ, αυτό το κομμάτι γης δεν ήταν παρά μια αποθήκη ανθρώπων από τους οποίους είχε απαλλαγεί και λίγο το απασχολούσε τι θα απογίνονταν. Προς το παρόν η περιοχή παρέμενε υπό τον έλεγχο του Αιγύπτιου βασιλιά και του αιγυπτιακού στρατού, οι οποίοι επίσης δεν είχαν πολλή όρεξη να διατηρούν τον έλεγχο και την ευθύνη για εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες. 

Ωστόσο, μέσα στα επόμενα λίγα χρόνια, ορισμένοι Παλαιστίνιοι εξοργισμένοι από την κατάσταση, περνώντας τα σύνορα προχωρούσαν σε κινήσεις εκδίκησης. Είχαν στηθεί κιμπούτς (κοινότητες ισραηλινών εποίκων) στα σύνορα με την υπό αιγυπτιακό έλεγχο Λωρίδα της Γάζας. Ορισμένοι έποικοι πλήρωσαν με τη ζωή τους τον πόνο που είχαν προκαλέσει αυτοί και το κράτος τους σε εκατομμύρια Παλαιστίνιους. Άλλοι Παλαιστίνιοι κατάφερναν και γυρνούσαν στα χωριά τους που ήταν ισοπεδωμένα ή αν υπήρχαν σπίτια τα είχαν καταπατήσει σιωνιστές έποικοι που άρχισαν να εμφανίζονται σαν θύματα που ζητούσαν προστασία.

Όμως, ο θυμός δεν θα παραμείνει στο πλαίσιο της ατομικής εκδίκησης. Η Λωρίδα της Γάζας θα μετατραπεί στο πρώτο χωνευτήρι για την ανάδυση της Παλαιστινιακής Αντίστασης στο Ισραήλ. Εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες κάτω από διπλή κατοχή, την αιγυπτιακή και την ισραηλινή, σε συνδυασμό με την παρέμβαση οργανώσεων και της Αριστεράς αλλά και των Αδελφών Μουσουλμάνων θα γίνουν η βάση για το σχηματισμό μιας γενιάς αγωνιστών. Πολλά από τα στελέχη της Παλαιστινιακής Αντίστασης που θα γίνουν γνωστά από το αντάρτικο της δεκαετίας του ‘60 έκαναν τα πρώτα βήματά στον αγώνα στη Λωρίδα της Γάζας, όπως ο Σαλάχ Χάλαφ (ο υπαρχηγός του Αραφάτ στην οργάνωση Φατάχ) και ο Αμπού Τζιχάντ, από τα σημαντικότερα στρατιωτικά στελέχη της Φατάχ. Δεν είναι τυχαίο ότι τα πιο μαχητικά στελέχη διαμορφώθηκαν στη Γάζα. Ήρθαν από την αρχή αντιμέτωποι με την πραγματικότητα ότι η αντίσταση στο Ισραήλ δεν μπορεί να βασιστεί στην εμπιστοσύνη στα αραβικά καθεστώτα και στους στρατούς τους, αλλά στις μάζες των προσφύγων και στη σύνδεση με το πεζοδρόμιο μέσα στις αραβικές χώρες, με τον κόσμο που παλεύει ενάντια στα καθεστώτα. Ο αιγυπτιακός στρατός είχε εξευτελιστεί στον πόλεμο του ‘48 και πλέον έπαιζε το ρόλο του χωροφύλακα για τους Παλαιστίνιους πρόσφυγες.

Έκρηξη

Η πρώτη έκρηξη μαζικής Αντίστασης στη Γάζα ήρθε την 1η του Μάρτη του 1955, η λεγόμενη “Ιντιφάντα του Μάρτη”. Απεργίες και καταλήψεις συγκλόνισαν ολόκληρη τη Γάζα, από το Χαν Γιούνες στο Βορρά ως τη Ράφαχ στο Νότο. Το κίνημα στρεφόταν ταυτόχρονα ενάντια στο Ισραήλ, στον αιγυπτιακό στρατό, τον ΟΗΕ και τις ΗΠΑ. Τα οχήματα του αιγυπτιακού στρατού έγιναν στόχος επιθέσεων και καίγονταν, το ίδιο και τα γραφεία του ΟΗΕ και οι αποθήκες της υπηρεσίας για τους πρόσφυγες που πρόσφατα είχε σχηματιστεί, της UNRWA. “Ούτε μεταφορά [στην Αίγυπτο], ούτε μονιμοποίηση”, “Το σχέδιο του Σινά το υπέγραψαν με μελάνι, εμείς θα το σβήσουμε με αίμα” ήταν κάποια από τα συνθήματα.

Το “σχέδιο του Σινά” ήταν μια συμφωνία που είχε κάνει το αιγυπτιακό κράτος για να δεχθεί τη μεταφορά μερικών χιλιάδων Παλαιστίνιων στη χερσόνησο του Σινά. Για τους Παλαιστίνιους αυτό ήταν προδοσία από το στόχο τους που ήταν όχι να παραμείνουν στη Γάζα, αλλά να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Στις διαδηλώσεις ηγούνταν φοιτητές, εκπαιδευτικοί (που κυρίως δούλευαν στις εκπαιδευτικές δομές που είχε στήσει η UNRWA), αλλά και άλλοι εργαζόμενοι (οδηγοί, νοσηλευτές, μηχανικοί). Η αιγυπτιακή αστυνομία άνοιξε πυρ ενάντια στους διαδηλωτές, σκοτώνοντας έναν πρόσφυγα, εργάτη υφαντουργίας. Η συντονιστική επιτροπή του αγώνα στεγαζόταν στο συνδικάτο των εκπαιδευτικών της UNRWA και συμμετείχαν αντιπρόσωποι από τους οχτώ προσφυγικούς καταυλισμούς. Πολιτικά, οι δυο δυνάμεις που κυριαρχούσαν ήταν οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι και το Κομμουνιστικό Κόμμα που είχαν συντονιστεί μεταξύ τους. 

Η αιγυπτιακή διοίκηση δέχτηκε την αντιπροσωπεία των εξεγερμένων και άκουσε τα αιτήματά τους: ακύρωση του σχεδίου μετεγκατάστασης, εκπαίδευση και εξοπλισμός Παλαιστίνιων για την οργάνωση της αντίστασης στο Ισραήλ, δίωξη όσων άσκησαν βία στους διαδηλωτές και τέλος εξασφάλιση των δικαιωμάτων της πολιτικής και κοινωνικής δράσης στη Λωρίδα (εκδόσεις, διαδήλωση, απεργία).

Η αφορμή για την Ιντιφάντα του Μάρτη δεν ήταν τα αιγυπτιακά σχέδια, τα οποία εξελίσσονταν από καιρό, αλλά μια βάρβαρη επίθεση του Ισραήλ. Στις 28 Φλεβάρη, μια μονάδα αλεξιπτωτιστών του Ισραήλ επιτέθηκε σε έναν αιγυπτιακό στρατώνα κοντά στο σιδηροδρομικό σταθμό της Γάζας, σκοτώνοντας 17 στρατιώτες στον ύπνο τους. Αυτή η επίθεση είχε ρόλο ενέδρας. Καθώς έφταναν νοσηλευτές του αιγυπτιακού στρατού να περιθάλψουν τους χτυπημένους, το Ισραήλ επιτέθηκε στα ασθενοφόρα δολοφονώντας δεκάδες ακόμη Αιγύπτιους. Ο υποτιθέμενος λόγος της επίθεσης ήταν πως τις προηγούμενες μέρες Παλαιστίνιοι είχαν σκοτώσει έναν Ισραηλινό έποικο, όχι κοντά στη Γάζα, αλλά κοντά στο Τελ Αβίβ. Όμως το Ισραήλ είχε ήδη δημιουργήσει μια ειδική μυστική μονάδα για να χτυπήσει “στη βάση τους, τους πυρήνες της εξωτερικής εισχώρησης”. Με άλλα λόγια ήταν μια μονάδα που είχε καθήκον της να κάνει επιθέσεις εκτός των μεχρί εκείνη τη στιγμή συνόρων του Ισραήλ, χτυπώντας σε εδάφη ελεγχόμενα από την Αίγυπτο και την Ιορδανία. Την εντολή για τη δημιουργία της “Μονάδας 101” την είχε δώσει ο ίδιος ο Μπεν Γκουριόν, ο πρώτος πρωθυπουργός του Ισραήλ. Η Μονάδα 101 ενοποιήθηκε γρήγορα με τους αλεξιπτωτιστές γιατί “ολόκληρος ο στρατός έπρεπε να υιοθετήσει το πνεύμα της”. Το στήσιμο της μονάδας το ανέλαβε ο Αριέλ Σαρόν, ο οποίος είχε ήδη παρασημοφορηθεί για τα εγκλήματά του στον πόλεμο το ‘48 και στη συνέχεια της ζωής του θα έπαιρνε πάρα πολλές φορές τον τίτλο του χασάπη με πιο αιματηρή στιγμή το ρόλο του στη σφαγή των προσφυγικών στρατοπέδων του Λιβάνου το 1982. Αργότερα, ο Σαρόν θα γινόταν πρωθυπουργός του Ισραήλ από το 2001 ως το 2006 και παραδόξως θα γινόταν αυτός που έδωσε την εντολή για την απεγκατάσταση των ισραηλινών εποικισμών από τη Λωρίδα της Γάζας το 2005.

Εξελίξεις

Η Ιντιφάντα του 1955 θα καθορίσει τις εξελίξεις στην Αίγυπτο. Από το 1952 την Αίγυπτο δεν την κυβερνούσε ο βασιλιάς Φαρούκ, αλλά μια ομάδα μεσαίων αξιωματικών του αιγυπτιακού στρατού που τον ανέτρεψαν υποσχόμενοι πρόοδο και ανεξαρτησία. Ο επικεφαλής τους, Νάσερ, είχε βιώσει ο ίδιος τον εξευτελισμό από το Ισραήλ το 1948, αλλά πίστευε πως με πιο τολμηρές συνομιλίες με τις ΗΠΑ θα μπορούσε να απαλλαγεί από το βάρος της εξάρτησης του παλατιού από τους Άγγλους. Να όμως που βρισκόταν ακόμη να παίζει παρόμοια παιχνίδια σε βάρος των Παλαιστίνιων. Η Αριστερά και οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι τον αντιμετωπίζουν ακόμη εκείνη την εποχή ως “πράκτορα των ΗΠΑ”. Αλλά τα πράγματα θα αλλάξουν άρδην. Η Ιντιφάντα από τη Γάζα θα μεταφερθεί στο Κάιρο, οι φοιτητές θα προχωρήσουν σε μαζικές κινητοποιήσεις αλληλεγγύης. Ο Νάσερ θα αναγκαστεί να αναγνωρίσει τη δύναμη του παλαιστινιακού κινήματος. Τον Απρίλη θα πάρει μέρος στη Συνδιάσκεψη του Μπαντούνγκ, των “Αδέσμευτων χωρών”, ενώ θα προχωρήσει σε παραγγελία όπλων από την Τσεχοσλοβακία, σπάζοντας από το Δυτικό μπλοκ. Το 1956 θα έρθει η κίνηση ματ με την εθνικοποίηση της Διώρυγας του Σουέζ που με τη σειρά της θα προκαλέσει την κοινή επίθεση Άγγλων-Γάλλων και Ισραήλ κατά της Αιγύπτου, την πρώτη φορά που οι παλιοί αποικιοκράτες θα έβγαιναν στρατιωτικά ηττημένοι. Το κίνημα στη Γάζα είχε γίνει κινητήρας για τη ριζοσπαστικοποίηση ολόκληρης της περιοχής. Η απελευθέρωση της Παλαιστίνης και σήμερα περνάει μέσα από το Κάιρο, από το Αμμάν, τη Δαμασκό και τη Βηρυτό. Από την επανάσταση που όμως δεν θα μείνει στα μισά του δρόμου, αλλά θα σβήσει από το χάρτη το Ισραήλ, το τελευταίο υπόλειμμα της αποικοικρατίας.