Γέμισε την Τετάρτη 16 Ιούλη η πλατεία Εθνικής Αντίστασης στην εκδήλωση του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος για τα Ιουλιανά 1965.
Την εκδήλωση άνοιξαν με τις εισηγήσεις τους η Μαρία Στύλλου, υπεύθυνη του περιοδικού “Σοσιαλισμός από τα κάτω”, ο Τάσος Κωστόπουλος, δημοσιογράφος και ιστορικός, ο Δημήτρης Παπαχρήστος, συγγραφέας, εκφωνητής στο Πολύτεχνειο 1973, ο Λέανδρος Μπόλαρης, ιστορικός και ο Πέτρος Λινάρδος- Ρυλμόν, δημοσιογράφος. Τη συζήτηση συντόνισε η Ζαννέτα Λυσικάτου, γιατρός στον Ευαγγελισμό.
Στη συζήτηση που ακολούθησε τον λόγο πήραν ο Αλέξης Μπότσας, συνταξιούχος ο οποίος μίλησε για την εμπειρία του από τα Ιουλιανά. Στη συνέχεια, η Αργυρή Ερωτοκρίτου, γιατρός από τον πυρήνα του ΣΕΚ στην Καλλιθέα ανέλυσε τη μάχη απέναντι στον εθνικισμό της δεκαετίας του ‘60. Ο Κώστας Παπαδάκης, δικηγόρος, αναφέρθηκε στους αγώνες που δόθηκαν στην πλατεία Εθνικής Αντίστασης καθώς και στην αντιμοναρχική συνείδηση που διαμορφώθηκε στα Ιουλιανά. Την εικόνα των εξορμήσεων στους εργατικούς χώρους για τα Ιουλιανά και στην ανταπόκριση στη συζήτηση για την επικαιρότητά τους σήμερα έδωσε ο Μάνος Νικολάου, μέλος του πυρήνα του ΣΕΚ στο Ελληνικό. Ο Κωνσταντίνος Λαμπράκης, συγγραφέας του βιβλίου “Παρεμποδίζοντας την αποστασία”, μίλησε για τη λήθη και την αποσιώπηση των Ιουλιανών στην επίσημη ιστοριογραφία. Ο Πάνος Γκαργκάνας, διευθυντής της Εργατικής Αλληλεγγύης, αναφέρθηκε στα Ιουλιανά ως ιστορική διάψευση της ηττοπάθειας των «αρνητικών συσχετισμών». Τέλος, ο Γιώργος Ράγκος μίλησε για την κρίση του συστήματος με τις εξεγέρσεις και τις επαναστάσεις να είναι στην ημερήσια διάταξη.
Μαρία Στύλλου,
υπεύθυνη περιοδικού “Σοσιαλισμός από τα κάτω”
Την ιστορία των Ιουλιανών την έγραψαν οι από κάτω. 1965, 15 Ιούλη: Αποφασίζει ο βασιλιάς ότι απολύει τον Παπανδρέου που ήταν πρωθυπουργός εκλεγμένος πριν από ενάμιση περίπου χρόνο, με 53%. Τον απολύει γιατί υπήρχε διαφωνία για το ποιος ελέγχει τον στρατό, ποιος ελέγχει την εξωτερική πολιτική. Η απόλυση πρέπει να έγινε γύρω στις 8 η ώρα, την ανακοίνωσε ο βασιλιάς στα γρήγορα γιατί διόρισε τον Νόβα. Μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα, η Πανεπιστημίου είχε γεμίσει, ήταν ένα πράγμα που δεν μπορούσε να το ελέγξει κανένας. Άρχισαν να γεμίζουν όλοι οι δρόμοι. Μετά από κάνα δυο ώρες κατέβηκε και ο Παπανδρέου με τη λιμουζίνα του και δεν μπορούσε να προχωρήσει, όχι γιατί ο κόσμος έλεγε “Παπανδρέου” αλλά γιατί έλεγε “Κάτω τα ανάκτορα”, “Κάτω ο βασιλιάς”, τώρα πρέπει να τους ρίξουμε.
Η αριστερά, η ΕΔΑ βρέθηκε στη μέση του πελάγους. Η πραγματικότητα είναι ότι τόσος κόσμος κατέβηκε στους δρόμους χωρίς «γραμμή» και από εκεί και πέρα άρχισε η κλιμάκωση. Μια κλιμάκωση που κάθε μέρα κατέβαιναν όλο και περισσότεροι, από την Αθήνα, από τη Θεσσαλονίκη, πήγε και σε άλλες πόλεις, πήγε παντού. Από το πρωί μέχρι το απόγευμα. Έτσι έγινε η μεγάλη πορεία στις 21 του μηνός, 4 μέρες μετά, που πήγε μπροστά η νεολαία και που καθόρισε το τι θα γίνει. Ότι δεν θα μας σταματήσουν, γιατί η επίσημη γραμμή ήταν να σταματήσουμε. Έγινε εκείνη η τεράστια διαδήλωση που άρχισε από την Πανεπιστημίου, ανέβηκε τη Σταδίου και συγκρούεται με την αστυνομία που άρχισε να χτυπάει.
Εκεί δολοφονήσανε τον Πέτρουλα και τραυματίσανε πάρα πολύ κόσμο. Ο κόσμος υποχώρησε; Το αντίθετο. Η αστυνομία ήθελε να απαγορεύσει την κηδεία του Πέτρουλα. 'Έβγαλε απόφαση ότι ο Πέτρουλας θα κηδευτεί εν κλειστώ και δεν θα τον δει κανείς. Στις 23 του μηνός ο κόσμος κατέβηκε και τον πήρε από το σπίτι του, με την κάσα στον ώμο και ανέβηκε τον δρόμο. Ο κόσμος ερχότανε και ενωνότανε για να κρατήσει και αυτός το φέρετρο του Πέτρουλα όπως προχωρούσε.
Η διαφορά με την κηδεία του Λαμπράκη τεράστια. Όχι στο πλήθος αλλά στο ποιος έχει τον έλεγχο. Στην κηδεία του Λαμπράκη τον έλεγχο τον είχε η ηγεσία της ΕΔΑ που μας έλεγε “Ησύχως παιδιά. Ησύχως. Θα φτάσουμε μέχρι το νεκροταφείο και όχι συνθήματα που δεν τα ελέγχουμε”. Στα Ιουλιανά δεν υπήρχε ηγεσία, υπήρχε ο κόσμος από τα κάτω, η ομάδα του Πέτρουλα, ο πατέρας του Πέτρουλα, η μάνα του, υπήρχε ο κόσμος που καθόριζε τι θα γίνει. Αυτό έδωσε όλη την πίεση στο πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα.
27 του μηνός. 4 μέρες μετά την κηδεία γίνεται η μεγάλη απεργία. Ποιος την κήρυξε την απεργία; Η ΓΣΕΕ. Τι ήταν η ΓΣΕΕ τότε; Ήταν οι διορισμένοι κεντρώοι από την κυβέρνηση Παπανδρέου. Έτσι άλλαξε η ΓΣΕΕ, δεν είχαν γίνει εκλογές, την άλλαξε ο Παπανδρέου για να προλάβει. Η απεργία οργανώθηκε με απεργιακές ομάδες. Το κέντρο της ήταν η Ομόνοια και η πλατεία αυτή και τα στενά πιο κάτω. Γιατί; Αυτός ο χώρος ήταν ο χώρος των οικοδόμων όλα τα χρόνια. Ο χώρος της πιάτσας, ο χώρος των καφενείων και πιο κάτω ήταν το Εργατικό Κέντρο. Εκεί είχε συνηθίσει ο κόσμος να οργανώνει. Γι' αυτό είναι φοβερή αυτή η φωτογραφία που δείχνει τους απεργούς να καλούν στην πλατεία, στη σημερινή πλατεία Εθνικής Αντίστασης. Είναι η φωτογραφία της δυναμικής της αλλαγής, της δύναμης της τάξης. Λεγόταν πλατεία Κοτζιά και ξηλώσαμε τον Κοτζιά γιατί ήταν ένας παλιός δεξιός δήμαρχος του ‘30.
Ο κόσμος που οργάνωσε τα Ιουλιανά, έφτασε ώστε για 70 μέρες να μην μπορεί να υπάρχει κυβέρνηση. Στον Μάη του ‘68 στη Γαλλία, παραιτήθηκε ο Πομπιντού και για μερικές μέρες εξαφανίστηκε και ο Ντε Γκωλ. Τώρα δεν μιλάμε για λίγες μέρες, μιλάμε για 70 μέρες. Και βέβαια αυτό καθόρισε τις πολιτικές εξελίξεις. Ο κόσμος όταν παλεύει συλλογικά και παλεύει από κάτω αλλάζει και τις ιδέες του. Αποκτά μια συλλογικότητα διαφορετική και στα σωματεία και στις γειτονιές και παντού. Μέσα σε αυτές τις 70 μέρες ο κόσμος έλεγε ότι ψάχνω για άλλα, συζητούσε για τα άλλα.
Αυτό δεν γινόταν σε απομόνωση, αλλά με το τι γινόταν διεθνώς σε αυτήν την περίοδο. Και το Βιετνάμ και το τι συνέβαινε σε όλη την Ευρώπη. Και ιδέες. Είναι η περίοδος που παλέψαμε τον σεξισμό. Ο σεξισμός και ο εθνικισμός της άρχουσας τάξης ήταν πολύ καθοριστικά. Βάζανε τον κόσμο στις σχολές να τραγουδά: “Τη Βόρειο Ήπειρο την αγαπώ πολύ” και είχαν και ένα καθίκι, τον Φειδία τον Παππά, έναν βορειοηπειρώτη που τον έβαζαν να χτυπάει κάθε αριστερό και να λέει αν δεν υπογράψεις, ότι η βόρεια Ήπειρος είναι ελληνική, θα σε τσακίσουμε. Αυτός ο κόσμος, ο φοιτητικός είχε μάθει να τα πολεμάει αυτά τα κομμάτια. Ο κόσμος αυτές τις μέρες προχώρησε και γι' αυτό λέμε ότι η επαναστατική αριστερά δημιουργήθηκε εκείνη την περίοδο.
Η συνέχεια τεράστια. Είναι οι μάχες, οι εμπειρίες, οι ιδέες και τα προχωρήματα. Η μεταπολίτευση, η δύναμη στους δρόμους, το μεγάλωμα της επαναστατικής αριστεράς. Και άρα έχουν τεράστια σημασία τα Ιουλιανά. Γιατί είναι η εμπειρία του από τα κάτω και όχι των συμβιβασμών. Είναι η εμπειρία να παλεύεις για 70 μέρες και να μην τους αφήνεις να έχουν κυβέρνηση. Και να δημιουργούνται οι συνθήκες ώστε σήμερα να μπορούμε να πούμε: Ιουλιανά τότε; Τους τσακίσαμε. Ιουλιανά σήμερα; Παράδειγμα για να συνεχίσουμε.
Τάσος Κωστόπουλος,
δημοσιογράφος-ιστορικός
Τα Ιουλιανά του '65 έχουν μία ιδιάζουσα επικαιρότητα, επειδή σημερινός στόχος της κυβερνητικής δεξιάς και της αστικής μας τάξης είναι ακριβώς η επαναφορά της ελληνικής κοινωνίας σε μία εκσυγχρονισμένη εκδοχή του καθεστώτος εκείνου ενάντια στο οποίο κινητοποιήθηκαν οι διαδηλωτές και οι απεργοί των Ιουλιανών με μεγέθη πρωτόγνωρα για τα μετεμφυλιακά δεδομένα. Τι ήταν αυτό το καθεστώς το οποίο ατύπως αποτελεί το σημερινό πρότυπο του επιτελικού μας κράτους; Ήταν ένα καθεστώς διατήρησης του εμφυλίου με άλλα μέσα, με βασικό κομβικό στοιχείο και μηχανισμό το πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων που εξέδιδε η ασφάλεια, η προσκόμιση του οποίου ήταν αναγκαία προϋπόθεση για την απόλαυση στοιχειωδών δικαιωμάτων εκ μέρους των πολιτών. Το δεύτερο στοιχείο είχε ως νομιμοποιητική βάση την ανάπτυξη με προσέλκυση ξένων επενδύσεων με χαμηλό κόστος εργασίας και εργασιακή ειρήνη δια ροπάλου με στόχο τις εξαγωγές. Μία ανάπτυξη που συνδυαζόταν με μία ακραία διαφθορά.
Η κυβέρνηση της Ένωσης Κέντρου είχε βγει με 53% και απολάμβανε την κριτική στήριξη της ΕΔΑ. Ήρθε στην εξουσία το '63-'64 καβάλα σε ένα μαχητικό κοινωνικό κίνημα των προηγούμενων χρόνων, εργατικό που ξεκινάει από τον Δεκέμβρη του '60 με τη μεγάλη απεργία των οικοδόμων, τις πολύωρες συγκρούσεις στο κέντρο της Αθήνας και νεολαίας, το κίνημα του 114 και του 15% για την παιδεία. Η κοινωνική δυναμική αυτού του κινήματος είχε δύο συνιστώσες. Το ένα ήταν ο απλός κόσμος, κυρίως εργάτες αλλά και μικροαστοί και ένα κομμάτι αγροτών, που είχαν μετατραπεί σε μικροαστούς γιατί ήρθαν στην πόλη για να επιζήσουν και επειδή δεν μπορούσαν αλλιώς, ήταν ή οικοδόμοι ή μικρέμποροι. Και το δεύτερο είναι τα νέα μεσοστρώματα, μορφωμένα κυρίως, τα οποία είναι μη ΕΑΜικης ή μη κομμουνιστικής προέλευσης που διεκδικούν μία δημοκρατική κανονικότητα δυτικοευρωπαϊκού τύπου. Σημείο τομής για τη σύζευξη αυτών των δύο κόσμων ήταν οι εκλογές βίας και νοθείας του '61. Στον ενάμιση χρόνο που η ΕΚ υπήρξε κυβέρνηση ικανοποίησε μια σειρά από τα αιτήματα. Αυτή η πολιτική και η χαλάρωση που δίνει τη δυνατότητα στο εργατικό κίνημα να κάνει μια σειρά απεργίες και να κερδίζει πράγματα προκάλεσε οξύτατες αντιδράσεις. Για την “ασυλία” την υποτιθέμενη της αριστεράς και τον υποτιθέμενο εκτροχιασμό της οικονομίας λόγω της πολιτικής οικονομικών παροχών. Μες στο κέντρο η σύγκρουση Μητσοτάκη και Παπανδρέου δεν είναι μόνο για την ηγεσία, είναι διαφορετικές γραμμές. Ο Μητσοτάκης είναι στην γραμμή Καραμανλή: σκληρή πίεση και αστυνόμευση της εργασίας και εξαγωγές. Ο Παπανδρέου ακολουθά τη γραμμή την κεϋνσιανή, ότι θα δώσουμε παροχές ώστε να δουλέψει η βιομηχανία που αφορά την εσωτερική αγορά. Σε επίπεδο κυβέρνησης ο Γ. Παπανδρέου για να κατευνάσει τις πιέσεις από τα δεξιά του, προχωράει την περίφημη εγκύκλιο του '65 για τα σχολεία που λέει έξω η Αριστερά και καλεί σε διώξιμο των Λαμπράκηδων.
Η πολιτική του κατευνασμού, όμως, δεν αρκεί για να ικανοποιήσει τις αστικές τάξεις. Προηγείται ο σχεδιασμός για την ανατροπή της κυβέρνησης και μετά βρίσκουν την αφορμή ότι στον στρατό υπάρχουν κινήσεις φιλοπαπανδρεϊκές. Ακολουθεί ο εξαναγκασμός του Παπανδρέου σε παραίτηση, ο σχηματισμός κυβέρνησης αποστατών του κέντρου, διαδοχικών κυβερνήσεων με τη στήριξη της δεξιάς και της ακροδεξιάς, της ΕΡΕ και του Κόμματος Προοδευτικών του Μαρκεζίνη και η λαϊκή εξέγερση των 70 ημερών ως άσκηση πίεσης στους βουλευτές του κέντρου να μην αποστατήσουν. Οι πρώτες δύο κυβερνήσεις αποτυγχάνουν. Η δεύτερη μάλιστα έχει σαν πρωθυπουργό τον Τσιριμώκο, τον παλιό ΕΑΜιτη, που παλιότερα αποτελούσε το κόκκινο πανί για τη δεξιά. Όταν αυτός ο άνθρωπος παίρνει το χρίσμα στις 20 Αυγούστου, και γίνονται τα οδοφράγματα και οι συγκρούσεις, η περίφημη νύχτα των προβοκατόρων που θα πει η ηγεσία της ΕΔΑ, ο κόσμος νιώθει τριπλάσια εξαπατημένος. Δεν είναι ο Νόβας, είναι ο υποτιθέμενος αριστερός. Τελικά η τρίτη κυβέρνηση (Στεφανόπουλου) παίρνει ψήφο εμπιστοσύνης και αρχίζει μία σκληρή φάση καταστολής. Απολύσεις δημάρχων αριστερών και μία διαρκής πίεση. Η οποία έχει ένα πρόβλημα. Ότι έτσι και γίνουν εκλογές στο τέλος αυτής της περιόδου θα σαρώσει ξανά το κέντρο με την ΕΔΑ να διατηρεί τις δυνάμεις της και θα κυριαρχήσει ξανά η κεντροαριστερά. Στην οποία κεντροαριστερά είχε φύγει και η υγειονομική ζώνη που χώριζε την αριστερά από το κέντρο γιατί μαζί χτυπιόντουσαν στις συγκρούσεις. Αυτό δημιουργεί ένα τεράστιο δίλημμα στο καθεστώς το οποίο λύθηκε με την 21η Απριλίου. Το γιατί δεν κούνησε φύλλο έχει να κάνει με τις δομές του μετεμφυλιακού κράτους, και με την αίσθηση της ήττας που προηγήθηκε. Και με τις αυταπάτες που καλλιέργησε η επίσημη αριστερά στον κόσμο. Είναι γνωστό ότι στις 21 Απριλίου το πρωί η Αυγή είχε ένα άρθρο που έλεγε γιατί δεν θα γίνει πραξικόπημα. Το κίνημα αυτό μπήκε σε μία χειμερία νάρκη επί χούντας γιατί ο Παπαδόπουλος είπε θα βάλω ‘έναν γύψο και θα φύγω’. Μία κοινωνία που είχε ζήσει την πολύ γρήγορη φάση εκδημοκρατισμού μετά τον εμφύλιο είπε γιατί να φάω το κεφάλι μου. Αυτό το υπόγειο ρεύμα βγαίνει και στο Πολυτεχνείο και στην Μεταπολίτευση. Δεν μπορεί να ερμηνευτεί η έκρηξη της μεταπολίτευσης αν δεν λάβουμε υπ' όψιν τη θύελλα των Ιουλιανών που είχε προκύψει.
Δημήτρης Παπαχρήστος,
συγγραφέας, Πολυτεχνείο 1973
Και στην πλατεία που έγιναν τα Ιουλιανά και 60 χρόνια μετά ο αγώνας συνεχίζεται. Αυτό που κάνει το ΣΕΚ είναι καλλιέργεια μνήμης και ιστορίας και πρέπει να το παραδεχτούμε γιατί αυτή τη στιγμή υπάρχει ένα κενό. Κυβερνάει ο γιος του αποστάτη, γιατί έχουμε μία αριστερά που δεν μπορεί ν’ ακολουθήσει την ιστορία που κουβαλάει.
Πρέπει να καταλάβουμε τότε πόσο κοντά ήταν το '49-'50, δηλαδή το μετεμφυλιακό κράτος. Φανταστείτε τον Μπελογιάννη, το ξάφνιασμα που πάθαινε το '58 με την ΕΔΑ που πήρε 24%, με έναν κόσμο μουδιασμένο, τρομοκρατημένο, με έναν Καραμανλή που τον φυτέψανε εκεί πέρα και ψηφίσανε και τα δέντρα το '61. Την οχταετία ολόκληρη. Και έρχεται η δεκαετία του '60 που τη θεωρώ πολύ σημαντική. Πολιτικά, πολιτισμικά και ιστορικά. Ανεξάρτητα αν βγήκε η Ένωση Κέντρου. Βγήκε όμως με έναν ολόκληρο κόσμο από κάτω. Σκοτώνουν τον Λαμπράκη. Δημιουργείται ένα κίνημα. Και για την Ειρήνη. Και από τη στιγμή που έχουμε τη δολοφονία του Λαμπράκη, το ΚΚΕ ήταν παράνομο ακόμα, το μέτωπο της ΕΔΑ υπήρχε, λίγο πολύ συνεργάζοταν με την Ένωση Κέντρου. Το πολιτικό υποκείμενο που χρειαζόταν η δεκαετία του '60 δεν υπήρχε. Γι' αυτό μόλις είδαν το 53% παλαβώσανε. Και οι Αμερικανοί και η CIA και οι Ευρωπαίοι. Υπήρχε ο αντισυνταγματάρχης τότε Παπαδόπουλος με τον αριθμό 817760, πραξικοποπηματίας του σχεδίου Περικλής. Η δεξιά χειρ του Νάτσινα. Σκηνοθετεί δολιοφθορά στον Έβρο. Συλλαμβάνονται, έχουν πάρει τα πράγματα το δρόμο τους για το πραξικόπημα τις 21ης Απριλίου. Έχουμε ένα παλάτι από πίσω. Τον Κωνσταντίνο, και τον Σπαντιδάκη που ήθελε να κάνει πραξικόπημα πριν κάνουν οι συνταγματαρχαίοι. Και έχουμε και τον Γαρουφαλιά με τον Κωστόπουλο που θέλανε να στείλουν στρατό στο Βιετνάμ.
Καταλαβαίνετε τι συνονθύλευμα υπήρχε. Και στην Ιταλία πήγαν να κάνουν πραξικόπημα. Στην Αμερική υπήρχε ένα κίνημα τεράστιο για το πόλεμο του Βιετνάμ τότε. Ένα παγκόσμιο κίνημα όχι μόνο για την ειρήνη αλλά για έναν άλλο κόσμο. Και στην Ευρώπη, έχουμε τον Μάη του ‘68 δίπλα, έχουμε τις 70 κόκκινες μέρες στην Ελλάδα. Που αυτό το κίνημα υπάρχει και σήμερα, με τις ίδιες αδυναμίες, Έχουμε μία αντιπροσωπευτική ολιγαρχική κυβέρνηση, με ψηφίσανε, με εκλέξανε, παίρνω αποφάσεις. Για τα εργατικά, την παιδεία και παντού. Και λέει είμαστε νόμιμοι και μας καθιστούν ενόχους και συνενόχους. Η αντίσταση αυτή τη στιγμή που υπάρχει είναι για Τέμπη, για τους νεκρούς που σκοτωθήκανε, χωρίς εκεί να υπάρχει το πολιτικό υποκείμενο που να δώσει την προοπτική. Μαζεύεται ένα εκατομμύριο που κανένα κόμμα δεν μπορεί να μαζέψει. Και πού πάει αυτός ο κόσμος; Κάτι βράζει. Μέχρι τώρα, βλέπανε ότι βράζει το καζάνι στην κοινωνία και σηκώναν το καπάκι να φύγει ο ατμός. Τώρα όμως το καπάκι είναι πυρακτωμένο, δεν μπορούν να το πιάσουνε. Αυτό το πράγμα έχει μία δυναμική που έρχεται από αυτό το ξεπούλημα που έχει υποστεί αυτός ο τόπος. Υπήρξαν εξάρσεις, δεν μου φτάνουν εμένα οι εξάρσεις. Κάναμε το Πολυτεχνείο, είναι ιστορικό γεγονός, αλλά είναι και συμβολικό, δείχνει τον δρόμο για τη συνέχεια του αγώνα που ούτε οι πριν ούτε οι επόμενοι μπορέσαμε να κάνουμε. Άρα πρέπει να ξεκινήσουμε από εκεί που δεν μπορέσαμε εμείς, γιατί και οι συνθήκες είναι χειρότερες. Ήρθα εδώ για το κενό και το αδιέξοδο που υπάρχει αυτή τη στιγμή. Αν κάνουμε εκλογές θα ξαναβγεί ο Μητσοτάκης; Ο ρεφορμισμός υπήρχε από τότε, ο εκσυγχρονισμός από τότε. Και τα ζούμε και σήμερα με τον τουρισμό. Στα νησιά ένας γιατρός, ένας δάσκαλος δεν βρίσκει σπίτι να κοιμηθεί. Αν δεν επεξεργαστούμε αυτά τα πράγματα να τα κάνουμε όπλο για τη συνέχεια, θα αναφερόμαστε απλά στο παρελθόν. Αν δεν προλάβουμε το μέλλον δεν θα το συναντήσουμε ποτέ. Γι’ αυτό πιστεύω ότι πρέπει να συνεχίσουμε τον αγώνα και ας μας λένε ότι όλα είναι μάταια. Είναι προτιμότερο να αγωνιζόμαστε μάταια παρά να ζούμε μάταια γιατί πάνε να κάνουν τη ζωή μας όπως τη θέλουν αυτοί.
Πέτρος Λινάρδος-Ρυλμόν,
δημοσιογράφος
Έχει ενδιαφέρον να δούμε πως τα Ιουλιανά εγγράφονται στην ευρωπαϊκή ιστορία. Μεταπολεμικά, στη δεκαετία του ‘50 και του ‘60 στη συνέχεια παρατηρούνται σε διαφορές χώρες της Ευρώπης λαϊκές εξεγέρσεις, εργατικές απεργίες μεγάλων διαστάσεων. Να αναφέρω τη δεκαετία του ‘60, τις μεγάλες απεργίες στο Βέλγιο που οι απεργιακές φρουρές καταλαμβάνανε τις πόλεις. Μετά έχουμε τον Μάη του ‘68 που είναι κι αυτή μια μεγάλη εξέγερση, χωρίς να ξεχνάμε τις ανατολικές χώρες, στην Πολωνία, στο Ανατολικό Βερολίνο και το ‘56 στη Βουδαπέστη, ότι και εκεί έχουμε λαϊκές εξεγέρσεις, απεργίες που συγκρούονται με τα καθεστώτα. Έχουμε μια κινητικότητα κοινωνική που αφορά το σύνολο της Ευρώπης που είναι το προϊόν του πολέμου.
Η Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο σταθεροποιείται κοινωνικά, πολιτικά, οικονομικά. Είναι η περίφημη περίοδος των τριών ένδοξων δεκαετιών κατά τις οποίες εφαρμόζονται μοντέλα ανάπτυξης σε πολλές χώρες που βασίζονται σε κοινωνικά συμβόλαια ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία και δημιουργούν καθεστώτα τα οποία είναι πολύ πιο φιλικά προς τα λαϊκά στρώματα και την εργατική τάξη. Αυτό έχει σημασία γιατί επηρέασε όλη την πολιτική ιστορία της Ευρώπης. Όλη η κουβέντα που γίνεται για σοσιαλδημοκρατία, συνδέεται με την αίσθηση μιας τέτοιας δυνατότητας που υπάρχει σε μεγάλο μέρος του πολιτικού κόσμου και αποτέλεσε ακόμη και τώρα, ένα εμπόδιο στο να γίνουν κατανοητά σε ευρύτερες μάζες αλλά και σε πολιτικά στελέχη και οργανώσεις της αριστεράς, η ένταση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η κοινωνία, η οξύτητα της επίθεσης του κεφαλαίου εναντίον της εργασίας και των λαϊκών τάξεων. Βρισκόμαστε στη δημιουργία μιας ελπίδας για έναν συμβιβασμό κεφαλαίου και εργασίας που δεν είναι αυτή τη στιγμή μία ρεαλιστική δυνατότητα. Η διαμόρφωση αυτής της μεταρρυθμιστικής πολιτικής μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο οδήγησε και στη δημιουργία μίας στροφής στην αριστερά και στο κομμουνιστικό κίνημα προς την κατεύθυνση του λεγόμενου ευρωκομμουνισμού. Ήδη στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο, η κομμουνιστική αριστερά τοποθετήθηκε εναντίον των ριζοσπαστικών κινημάτων για τη αυτοοργάνωση των εργατών, για τη σύγκρουση με τις αστικές δυνάμεις. Από εκείνη την εποχή, δεν είναι τυχαίο ότι το ισπανικό ΚΚ μίλησε πρώτη φορά για ευρωκομμουνισμό. Διαμορφώθηκε με την υποστήριξη της Σοβιετικής Ένωσης μία προσέγγιση που οδηγούσε σε συμβιβασμούς και με κανέναν τρόπο δεν οδηγούσε σε εξεγέρσεις. Πιστεύω ότι το κλίμα αυτό συνεχίζει να υπάρχει και σήμερα και είναι χαρακτηριστικό της αριστεράς της Ελλάδας. Η κληρονομιά του ευρωκομμουνισμού παραμένει μία προοπτική η οποία είναι δημοφιλής σε πολλές οργανώσεις της αριστεράς και σε κοινωνικά στρώματα που έχουν επηρεαστεί ή επηρεάζονται από την αριστερά. Για να μπορέσει να διαμορφωθεί μία πολιτική δύναμη η οποία υπερασπίζεται πραγματικά και με προοπτική τους εργαζόμενους και τα λαϊκά στρώματα, η οποία δεν ασχολείται μόνο με την κρίση της καπιταλιστικής αναπαραγωγής αλλά που ασχολείται επίσης με την κλιματική αλλαγή, με τα προβλήματα των προσφύγων, έχουμε πολλή δουλειά ακόμη να κάνουμε. Είναι όμως μία αναγκαία προοπτική που αν δεν αντιμετωπίσουμε θα οδηγηθούμε σε πολύ καταστροφικές συνθήκες.
Λέανδρος Μπόλαρης,
ιστορικός
Οι εξεγέρσεις, μας λένε όλες οι αναλύσεις, μαρξιστικές και μη, είναι απρόβλεπτες. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν μπορούμε να δούμε που ξεκινάνε και που πάνε. Η εξέγερση των Ιουλιανών έβραζε τουλάχιστον μία δεκαετία πριν. Τόσο σύντομα μετά τη συντριβή. Μιλάνε για ήττα της αριστεράς σήμερα. Πιο μεγάλη συντριβή από την ήττα της αριστεράς στον εμφύλιο δεν υπάρχει. Όχι μόνο στρατιωτική. Και μισή δεκαετία μετά σηκώνει κεφάλι. Ξεκινάει η αλυσίδα των κινητοποιήσεων και φτάνουμε στην εξέγερση των Ιουλιανών. Υπάρχουν δύο στοιχεία. Το ένα στοιχείο είναι ο ριζοσπαστισμός μίας νέας εργατικής τάξης που διαμορφώνεται μέσα σε συνθήκες που τα βιβλία σήμερα και οι απολογητές της κυβέρνησης Μητσοτάκη μας λένε ότι ήταν η χρυσή επταετία της Ελλάδας. Η άλλη όψη αυτής της εικόνας είναι η εργατική τάξη που χτίζει την Αθήνα, χτίζει τα σπίτια της, ψάχνει δουλειά. Είναι οι οικοδόμοι, είναι οι φοιτητές. Έχουμε ένα ολόκληρο κίνημα που διεκδικεί τα συνδικάτα να τα πάρει στα χέρια του. Ονομάστηκε το κίνημα των 115 σωματείων που συντονίστηκαν ώστε τους συνδικαλιστές να τους εκλέγουν οι εργάτες και όχι το συνδικαλιστικό της ασφάλειας. Κομμάτια όπως η κοινή ωφέλεια, οι τράπεζες, η ΟΤΟΕ, οι εκπαιδευτικοί με τις 63 μέρες απεργίας της ΟΛΜΕ. Τα θέατρα να μαζεύουν ενίσχυση για τους απεργούς. Τεράστιο κίνημα που διαδηλώνει το ‘64 έξω απ’ τη ΓΣΕΕ, φωνάζοντας: “Θα σε διώξουμε Μακρή όπως τον Καραμανλή”, τον οποίο είχαν διορίσει πρόεδρο της ΓΣΕΕ το ‘48-’49. Αυτό το κίνημα φτάνει να δημιουργεί την έκρηξη των Ιουλιανών που κουβαλούσε πολλά κομμάτια μέσα του σαν σπέρματα ανάπτυξης.
Το κίνημα ειρήνης ήταν συνάντηση όλων των αμφισβητήσεων για το πώς λειτουργούσε ο κόσμος μετά τον πόλεμο που έλεγε όχι στα πυρηνικά και έλεγε όχι και στις δύο πλευρές του Ψυχρού πολέμου. Ο σύνδεσμος Μπέρτραν Ράσελ οργανώνει τις πρώτες μεγάλες κινητοποιήσεις που είχε μέσα του κόσμο της ΕΔΑ, κόσμο που επηρεαζόταν από τα κινήματα της Λατινικής Αμερικής, τα κινήματα της Μέσης Ανατολής, σύντροφοι της επαναστατικής αριστεράς που διαμορφωνόντουσαν. Αυτό το κομμάτι φτάνει στα Ιουλιανά να κάνει την εξέγερση. Αυτό το κίνημα χτίστηκε βήμα βήμα. Κάθε προσπάθεια της ΕΡΕ να το σταματήσει τιναζόταν και άλλαζε συσχετισμούς στο πεζοδρόμιο, στη διαδήλωση, στην οργάνωση, στον χώρο δουλειάς, στο πανεπιστήμιο. Εκεί αλλάζουν οι πολιτικοί συσχετισμοί, εκεί δυναμώνει η αριστερά. Το πρόβλημα με την εξέγερση των Ιουλιανών ήταν ότι είχες μία αριστερά που έλεγε ότι οι συσχετισμοί αλλάζουν απ’ τα πάνω και όχι από τα κάτω. Γι’ αυτό φτάνει μία αριστερά που υπόσχεται μεταρρυθμίσεις να μη διεκδικεί ούτε αυτές. Η ΕΔΑ είχε καταψηφίσει το Σύνταγμα του ‘52 και όταν φτάνει ο κόσμος να φωνάζει δημοψήφισμα, να μαντρωθεί η αυλή, η ΕΔΑ είπε δεν είναι ώρα. 6 μήνες μετά πρότεινε συμφωνία με 6 σημεία ότι δεν βάζει πολιτειακό ζήτημα στο όνομα της ενότητας και της ομαλότητας.
Αυτά τα λέμε γιατί έρχονται, τα ζούμε τα Ιουλιανά και θέλουμε μία αριστερά που είναι μαζί με τον κόσμο σε κάθε μάχη αλλά να βλέπει μπροστά. Να βλέπει ότι η ανατροπή και η ρήξη δεν είναι όραμα αλλά είναι πράξη οργάνωσης της αντίστασης τώρα, με την προοπτική ότι αυτή τη φορά δεν θα θυμόμαστε μόνο το Σωτήρη Πέτρουλα, θα θυμόμαστε και τις νίκες μας, θα θυμόμαστε και τα άλματα που μπορούμε να κάνουμε για να φτάσουμε στην έφοδο στον ουρανό.