Ιστορία
2025 – Χρονιά γεμάτη από σταθμούς της Ιστορίας

5/7/2015, Πανηγυρική διαδήλωση το βράδυ της νίκης του ΟΧΙ στο δημοψήφισμα

1905-110 χρόνια από τη «γενική πρόβα» του Κόκκινου Οκτώβρη

Στις 9 Γενάρη του 1905 χιλιάδες εργάτες και εργάτριες κατέβηκαν σε μια μεγάλη διαδήλωση προς τα Χειμερινά Ανάκτορα του Τσάρου στην Αγία Πετρούπολη. Κρατούσαν θρησκευτικά λάβαρα, ακόμα και εικόνες του «πατερούλη» και το υπόμνημά τους ζητούσε ταπεινά από τον ηγεμόνα να ικανοποιήσει τα αιτήματά τους. 

Την πρωτοβουλία για τη διαδήλωση -και την απεργία που είχε ξεκινήσει τις προηγούμενες μέρες- την είχε πάρει ένα συνδικάτο που είχε στήσει η μυστική αστυνομία. Επικεφαλής της ήταν ο παπά-Γκαπόν που είχε σχέσεις με τους ασφαλίτες. 

Αλλά τα «ταπεινά» αιτήματα περιλάμβαναν το 8ωρο και τη σύγκληση μιας Συντακτικής Συνέλευσης με ελεύθερες εκλογές. Η Αριστερά της εποχής, οι σοσιαλδημοκράτες όπως λέγονταν, δεν είχε υποτιμήσει την κίνηση, παρενέβη και την επηρέασε. 

Η διαδήλωση χτυπήθηκε από τον στρατό, με εκατοντάδες νεκρούς. Ήταν η «Ματωμένη Κυριακή». Αλλά και η αρχή της πρώτης Ρώσικης Επανάστασης που θα κρατούσε για περισσότερο από ένα χρόνο. 

Το 1905 ήταν η πρώτη εργατική επανάσταση του 20ου αιώνα. Ο Λένιν την αποκάλεσε «πανηγύρι των καταπιεσμένων». Το κέντρο αυτού του πανηγυριού δεν ήταν ο δρόμος και τα οδοφράγματα, αλλά η συλλογική δράση στο χώρο δουλειάς, η μαζική απεργία. Όπως έγραψε η Ρόζα Λούξεμπουργκ αντλώντας διδάγματα από την επανάσταση: «Εκεί που σφυρηλατούνται οι αλυσίδες της εκμετάλλευσης εκεί θα σπάσουν» 

Οι εργάτες και οι εργάτριες της Πετρούπολης έφτιαξαν το πρώτο σοβιέτ, που σημαίνει εργατικό συμβούλιο. Ξεκίνησε ως μια απεργιακή επιτροπή και σύντομα μετατράπηκε σε ένα πολιτικό όργανο αγώνα, η «εργατική κυβέρνηση» όπως το αποκαλούσαν φίλοι κι εχθροί. 

Ο Τρότσκι, που εκλέχτηκε πρόεδρος του σοβιέτ της Πετρούπολης, γενίκευσε αυτή την εμπειρία. Επέμενε ότι οι εργάτες που θα ανατρέψουν την απολυταρχία, δεν θα επιστρέψουν στα εργοστάσια για να δεχτούν αγόγγυστα την απολυταρχία του «διευθυντικού δικαιώματος». Θα πάρουν την εξουσία για λογαριασμό τους και θα απελευθερώσουν ολόκληρη την κοινωνία. 

Το πρώτο πράγμα που έκαναν οι επαναστατημένοι εργάτες το 1917 ήταν να ξαναστήσουν τα σοβιέτ, πιο δυνατά από το 1905. Ήταν επίσης και η «γενική πρόβα» για την Αριστερά της εποχής. Όλα τα κόμματά της μεγάλωσαν αλλά δεν βγήκαν όλα με τον ίδιο απολογισμό από την επανάσταση. Χωρίς την εμπειρία του 1905 οι μπολσεβίκοι και ο Λένιν δεν θα μπορούσαν να παίξουν το ρόλο που έπαιξαν το 1917.


Αφίσα του Θωρηκτού Ποτέμκιν, του εμβληματικού έργου για την επανάσταση του 1905

 

Αιθιοπία 1935

Τον Οκτώβρη του 2025 συμπληρώνονται 90 χρόνια από έναν ξεχασμένο πόλεμο. Στις αρχές εκείνου του μήνα το 1935 ο Μουσολίνι εξαπέλυσε έναν κατακτητικό πόλεμο ενάντια σε μια από τις φτωχές χώρες του κόσμου, την Αιθιοπία. Η Αφρική είχε χωριστεί από καιρό ανάμεσα στις Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής, η Αιθιοπία ήταν το τελευταίο ανεξάρτητο κράτος. 

Η εισβολή του Μουσολίνι συνδύαζε όλη τη βαρβαρότητα και της αποικιοκρατίας και του φασισμού, με μαζικές δολοφονίες και εκτεταμένη χρήση δηλητηριωδών αερίων. Ολες οι Μεγάλες Δυνάμεις έσπευσαν να καταδικάσουν την παραβίαση της «διεθνούς νομιμότητας» και παράλληλα να κάνουν συμφωνίες κάτω από το τραπέζι με τον Μουσολίνι. Ακόμα και η Ρωσία του Στάλιν συνέχιζε να του πουλά πετρέλαιο. Αυτό ήταν το παρελθόν της μεγάλης «αντιφασιστικής συμμαχίας» του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου. 

 

80 χρόνια από τη συνθηκολόγηση της Βάρκιζας

Ο Δεκέμβρης του 1944 είναι η κορυφαία στιγμή, μέχρι τώρα τουλάχιστον, της ταξικής πάλης στην Ελλάδα. Μέσα σε λιγότερο από ένα μήνα, ο κόσμος που καλωσόριζε τους Άγγλους ιμπεριαλιστές ως δημοκράτες συμμάχους στον αντιφασιστικό πόλεμο, έφτασε να τους πολεμάει στους δρόμους της πρωτεύουσας. Το κίνημα έκανε άλματα, αλλά η ηγεσία του κράτησε τον έλεγχο και το φρενάρισε. Η πρώτη συνέπεια ήταν η στρατιωτική ήττα τον Δεκέμβρη. 

Η δεύτερη συνέπεια η Συμφωνία της Βάρκιζας που υπογράφτηκε στις 12 Φλεβάρη του 1945. Η ηγεσία της Αριστεράς διακήρυσσε ότι αυτή η συμφωνία ήταν ό,τι καλύτερο μπορούσε να πετύχει δεδομένων των «συσχετισμών» και άνοιγε νέες δυνατότητες για το κίνημα. Στην πραγματικότητα ήταν μια ντροπιαστική συνθηκολόγηση. Ο ΕΛΑΣ παρέδωσε τα όπλα του με αντάλλαγμα κενές υποσχέσεις. Κι αυτό που ακολούθησε ήταν ο διωγμός των αγωνιστών της Αντίστασης και το ξέπλυμα των δωσιλόγων της Κατοχής. 

H Βάρκιζα ήταν προϊόν μιας στρατηγικής που από τη δεκαετία του ‘30 έλεγε ότι η εργατική τάξη δεν είναι ώριμη να ανατρέψει τον καπιταλισμό και αντίθετα έπρεπε να αναζητήσει συμμαχίες με τα προοδευτικά κομμάτια της άρχουσας τάξης. 

Η εργατική τάξη έχει τις δυνάμεις να παλεύει κόντρα σε όλες τις κάλπικες αναλύσεις των «αρνητικών συσχετισμών». Αλλά για να νικήσει χρειάζεται μια επαναστατική στρατηγική και επαναστατική Αριστερά μαζική και ριζωμένη εκεί που δίνει τις μάχες της η τάξη.

 

Αντιπροσωπείες του ΕΑΜ και της κυβέρνησης μετά την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας

 

Αλγερία-Βιετνάμ 1945

Στις 9 Μάη του 1945 πλήθη Αλγερινών ξεχύθηκαν στους δρόμους για να γιορτάσουν την ήττα της ναζιστικής Γερμανίας και να απαιτήσουν ανεξαρτησία για τη χώρα τους. Αυτό που βρήκαν μπροστά τους ήταν τα πολυβόλα και τις σφαίρες του γαλλικού στρατού. Στη σφαγή του Σετίφ όπως έμεινε γνωστή, δολοφονήθηκαν χιλιάδες. Μέχρι κι αεροπλάνα και πολεμικά πλοία επιστρατεύτηκαν για να βομβαρδίσουν χωριά. 

Λίγους μήνες μετά, στην άλλη άκρη του κόσμου σε μια άλλη γαλλική αποικία, ο Χο Τσι Μινχ ανακήρυττε την ανεξαρτησία του Βιετνάμ. Η επανάσταση που θα έδιωχνε τους Γάλλους αποικιοκράτες είχε ξεκινήσει και ο αγώνας θα κρατούσε δεκαετίες μέχρι να φύγουν οι Αμερικάνοι με τα ελικόπτερα από την ταράτσα της πρεσβείας το 1975. 

 

1955-Ο ελληνοτουρκικός ανταγωνισμός

Φέτος συμπληρώνονται 70 χρόνια από τότε που ο ελληνο-τουρκικός ανταγωνισμός βγήκε έντονα στο προσκήνιο. Τον Απρίλη του 1955 η ΕΟΚΑ του Γρίβα ξεκίνησε την εκστρατεία της στην Κύπρο, που ήταν ακόμα βρετανική αποικία. Το σύνθημά της ήταν Ενωση με την Ελλάδα. Τον Σεπτέμβρη του 1955 ήρθε η απάντηση από την άλλη μεριά: ένα σκληρό πογκρόμ ενάντια στην ελληνική μειονότητα της Κωνσταντινούπολης. 

Μέχρι τότε, οι άρχουσες τάξεις και οι κυβερνήσεις των δυο χωρών είχαν τους «αδελφούς» στην Κύπρο στο τελευταίο σκαλί των προτεραιοτήτων τους. Όμως, τα πράγματα είχαν αλλάξει. Η Κύπρος ήταν πλέον ένα «αβύθιστο αεροπλαναφόρο» κρίσιμο για τον έλεγχο της Μέσης Ανατολής που έπαιρνε φωτιά. 

Από τότε ο ανταγωνισμός ανάμεσα στις δυο άρχουσες τάξεις για το ποια θα γίνει ο «χωροφύλακας» της περιοχής έχει περάσει πολλές φάσεις και συνεχίζει να είναι εδώ. Χρειάζεται να θυμηθούμε το 1955 για να αντιταχθούμε στον εθνικισμό και τις πολεμικές εξορμήσεις του ελληνικού καπιταλισμού σήμερα.

 

1965-Η «Χαμένη Άνοιξη» των Ιουλιανών

Φέτος συμπληρώνονται 60 χρόνια από την έκρηξη των «Ιουλιανών» του 1965. Είναι η επέτειος μιας από τις κορυφαίες στιγμές του εργατικού κινήματος στην Ελλάδα. Επί 70 μέρες το κέντρο της Αθήνας ήταν πλημμυρισμένο από κόσμο που αντιστεκόταν στα κοινοβουλευτικά πραξικοπήματα των Ανακτόρων, τις αποστασίες βουλευτών και τα μαγειρέματα παλατιανών κυβερνήσεων.

 Η εργατική τάξη και μαζί της όλα τα λαϊκά στρώματα ξαναέβαζαν μαχητικά στο προσκήνιο το ερώτημα «ποιος κυβερνάει αυτόν τον τόπο», μόλις δυο δεκαετίες μετά από το Δεκέμβρη του ‘44. Σε αυτό το ερώτημα, η Αριστερά της εποχής απάντησε με μια πολιτική συμβιβασμών που σπατάλησε τη δυναμική του κινήματος. 

 

Ιουλιανά 1965

 

ΗΠΑ 1965-Η εξέγερση των Μαύρων

Τις μέρες που οι δρόμοι της Αθήνας πυρακτώνονταν, στο Λος Άντζελες των ΗΠΑ ξεσπούσε μια εξέγερση που σημάδεψε τον αγώνα των Μαύρων ενάντια στον ρατσισμό. Με αφορμή μια ακόμα αστυνομική αυθαιρεσία, το Γουάτς, μια γειτονιά Αφροαμερικανών, βγήκε στους δρόμους. Οι έξι μέρες των «ταραχών» από τις 11 μέχρι τις 16 Αυγούστου έκαναν τον γύρο του κόσμου. Δεν έπεσαν από τον ουρανό, είχαν πίσω τους χρόνια αγώνων για τα πολιτικά δικαιώματα των Μαύρων. Και θα είχαν μέλλον: η πάλη ενάντια στο ρατσισμό συνδέθηκε με το κίνημα ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ που θα φούσκωνε τα επόμενα χρόνια. 

 

Ινδονησία 1965-Η Σφαγή

Τον Σεπτέμβρη του 1965 υπήρχε ένα Κομμουνιστικό Κόμμα που έμοιαζε να βρίσκεται στα πρόθυρα της εξουσίας. Το ΡΚΙ, το ΚΚ Ινδονησίας, με 3.5 εκατομμύρια μέλη και 20 εκατομμύρια σε μαζικές οργανώσεις του (συνδικάτα, νεολαία, γυναίκες, αγρότες, διανοούμενοι) ήταν το μεγαλύτερο έξω από την Ρωσία και την Κίνα. 

Στα τέλη του Οκτώβρη αυτό το κόμμα είχε πάψει να υφίσταται. Είχε πνιγεί σε έναν ωκεανό αίματος. Μια άκρως απόρρητη έκθεση της CIA αργότερα περιέγραφε την συντριβή του ΡΚΙ ως «μια από τις χειρότερες μαζικές δολοφονίες στον 20ο αιώνα».

Η στρατηγική του ΡΚΙ, που είχε ταχθεί με την Κίνα του Μάο, ήταν να χρησιμοποιήσει το μαζικό κίνημα των εργατών και των αγροτών ως μέσο πίεσης για να κατακτήσει το κράτος κομμάτι-κομμάτι. Η απάντηση των στρατηγών ήταν να οργανώσουν την πιο αδίστακτη σφαγή.

 

1975-Οι απεργίες της Μεταπολίτευσης

Στους επίσημους απολογισμούς πέρσι για τα 50 χρόνια από την πτώση της χούντας και τη Μεταπολίτευση, απουσίαζε ο μεγάλος πρωταγωνιστής αυτής της περιόδου, το εργατικό κίνημα και οι αγώνες του. Το απεργιακό κίνημα είχε αρχίσει να φουσκώνει από το φθινόπωρο του 1974 και το 1975 απογειώθηκε. Στις αρχές του ’75 το σύνθημα «απεργία» συνεπαίρνει την εργατική τάξη. Τα μεγάλα εργοστάσια γίνονται τα κάστρα του απεργιακού αγώνα: Βιάμαξ, Βιοχάλκο, Ναυπηγεία, ορυχεία, Πίτσος, Εσκιμό, Τριαντέξ, Φούλγκορ, Βιοχρώμ, ΕΤΜΑ, Λαδόπουλος, ΜΕΛ, Ιζόλα, Τρικοπί.

Τα αιτήματα είναι σχεδόν κοινά: αυξήσεις, όχι απολύσεις, σωματείο, ελευθερίες στους χώρους δουλειάς. Οι απεργίες είναι πολυήμερες και σκληρές, συνήθως αναγκάζουν την εργοδοσία να υποχωρήσει. Η εμπειρία της εξέγερσης του Πολυτεχνείου φέρνει ξανά την κατάληψη του εργοστασίου στο οπλοστάσιο του εργατικού κινήματος. Οι απεργιακές φρουρές (π.χ. στα ορυχεία ή στον Πίτσο) δίνουν σκληρές μάχες με τους ροπαλοφόρους του Καραμανλή. Εργατικές διαδηλώσεις κατακλύζουν την Αθήνα: οι απεργοί των Ναυπηγείων της Ελευσίνας κάνουν κατάληψη στην πλατεία Συντάγματος.

Μέσα από τέτοιους αγώνες η εργατική τάξη έχτισε τα συνδικάτα της, και αναγεννήθηκε η Αριστερά. Γι’ αυτό η άρχουσα τάξη μισεί τη Μεταπολίτευση. 

 

1985-Η ανταρσία της βάσης του ΠΑΣΟΚ

Το καλοκαίρι του 1985 ο Σημίτης, που σήμερα τον κλαίει η άρχουσα τάξη και ο Μητσοτάκης, ανέλαβε το υπουργείο Οικονομικών στην κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ του Αν. Παπανδρέου. Κι ο Σημίτης έφερε το «πρόγραμμα-σοκ» που απαιτούσε η άρχουσα τάξη. Μια σκληρή επίθεση λιτότητας και πετσοκόμματος των μισθών στο όνομα του περιορισμού των δημόσιων ελλειμμάτων. 

Αυτό που δεν υπολόγιζε η κυβέρνηση ήταν το κύμα της οργής και της αντίστασης που θα προκαλούσε το «σταθεροποιητικό πρόγραμμα». Η ανταρσία των εργατών, με κέντρο τα πιο οργανωμένα και έμπειρα κομμάτια της εργατικής τάξης, προκάλεσε διάσπαση της ΠΑΣΚΕ και διχοτόμηση της ΓΣΕΕ και μια πολιτική στροφή προς τα αριστερά. Αυτή η τελευταία εκφράστηκε και με τις απόπειρες συγκρότησης οργανώσεων και κομμάτων στ’ αριστερά του ΠΑΣΟΚ και στην εκλογική ενίσχυση του ΚΚΕ και της Αριστεράς γενικά.

Τα επόμενα χρόνια μια σειρά δυνατές απεργίες θα έσπαζαν τη λιτότητα του Σημίτη. Όμως, το ΚΚΕ ακριβώς εκείνη την περίοδο δήλωνε ότι οι απεργίες είναι «γιουρούσια της πρωτοπορίας» και ότι η προοπτική είναι να γίνει η Αριστερά ρυθμιστικός παράγοντας στο κοινοβούλιο. Ετσι άνοιξε ο δρόμος για την συγκυβέρνηση με τη ΝΔ και μετά την «Οικουμενική» το 1989-90. 

 

2015-Δέκα χρόνια από το δημοψήφισμα του Όχι

Δέκα χρόνια συμπληρώνονται αυτόν τον Ιούλη από το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου του 2015 όταν το συντριπτικό 61,3% είπε το μεγάλο ΟΧΙ στα μνημόνια ορθώνοντας το ανάστημά του στους εκβιασμούς της ΕΕ, του ΔΝΤ και σύσσωμης της άρχουσας τάξης και των πολιτικών της εκφραστών. Οι δέκα μέρες που μεσολάβησαν ανάμεσα στην κήρυξη στις 26 Ιούνη και τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος στις 5 Ιούλη συγκλόνισαν την Ελλάδα και όλο τον κόσμο.

 Η αντικαπιταλιστική Αριστερά, το ΣΕΚ και η ΑΝΤΑΡΣΥΑ, έδωσε όλες της τις δυνάμεις σε αυτή τη μάχη. Δεν είμασταν με τη γραμμή της αποχής, όπως έλεγε η ηγεσία του ΚΚΕ, αλλά με τη γραμμή της κλιμάκωσης μέχρι τη νίκη. Αυτή η Αριστερά μπήκε μπροστά, συσπειρώνοντας τον κόσμο που, ενώ βομβαρδιζόταν καθημερινά από την προπαγάνδα και τους εκβιασμούς των αφεντικών, έμενε ξεκρέμαστος από την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ που κάλεσε ένα δημοψήφισμα στην ουσία για να το χάσει. Η μάχη του ΟΧΙ δόθηκε σε κάθε χώρο δουλειάς, σε κάθε γειτονιά. 

Παρά την προπαγάνδα, τη λύσσα των καπιταλιστών και τα capital control, τα συλλαλητήρια υπέρ του ΟΧΙ πλημμύρισαν την Αθήνα και κάθε πόλη, σε αντίθεση με τις ψοφοδεείς απόπειρες της άρχουσας τάξης να οργανώσει συλλαλητήρια κατσαρόλας.

 Το βράδυ της Κυριακής 5/7, χιλιάδες άνθρωποι ξεχύθηκαν στους δρόμους για να πανηγυρίσουν τη μεγάλη νίκη του ΟΧΙ που λίγες μέρες αργότερα, ο Τσίπρας έγραψε στα παλιά του τα παπούτσια, υπογράφοντας στις Βρυξέλλες ότι θα προχωρήσει στο τρίτο Μνημόνιο. 

Σήμερα, χρειάζεται να θυμηθούμε αυτή τη μάχη όχι για να θρηνήσουμε, ούτε για να προσαρμοστούμε ακόμα δεξιότερα στο όνομα του «ρεαλισμού». Η κρίση που έφερε τα μνημόνια δεν είναι πίσω μας αλλά παρούσα, και οι απαντήσεις σε αυτή την κρίση σημαίνουν σύγκρουση με τις προτεραιότητες του συστήματος και πάλη για την ανατροπή του. Είναι καιρός για να δυναμώσουμε την Αριστερά της ανατροπής και του αντικαπιταλισμού.