Νοέμβριος 1953, Ο Μοσαντέκ δικάζεται στην Τεχεράνη.

Ο Τραμπ έφτασε να κάνει αναρτήσεις για πιθανή «αλλαγή καθεστώτος» στο Ιράν. Κανείς δεν ξέρει αν το εννοεί. Και στα επιτελεία του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού υπάρχει διχογνωμία και για το αν είναι κάτι που μπορεί να γίνει ή είναι επιθυμητό. Όμως, 72 χρόνια πριν, τον Αύγουστο του 1953, οι ΗΠΑ -με τη συνεργασία της Βρετανίας- έκαναν ακριβώς αυτό: «αλλαγή καθεστώτος» στο Ιράν. Οργάνωσαν ένα πραξικόπημα που ανέτρεψε τον πρωθυπουργό Μοχάμεντ Μοσαντέκ και εγκατέστησε μια δικτατορία με επικεφαλής τον Σάχη (αυτοκράτορα) Ρεζά Παχλεβί. 

O έλεγχος της άντλησης, διύλισης και διακίνησης του πετρελαίου του Κουζιστάν ήταν το βασικό σημείο του προγράμματος του Εθνικού Μετώπου που είχε ιδρύσει ο Μοσαντέκ το 1949. Ο στόχος ήταν η AIOC, η Αγγλο-Ιρανική Εταιρεία Πετρελαίου, η γνωστή σε όλους μας σήμερα BP. H AIOC ήταν μια τεράστια βδέλλα που ρουφούσε τον πετρελαϊκό πλούτο του Ιράν. Τον Απρίλη του 1951 ο Μοσαντέκ έγινε πρωθυπουργός. 

Η Βρετανία ήταν διατεθειμένη να παζαρέψει ποσοστά κερδών, τιμές πώλησης του πετρελαίου, όχι όμως τον έλεγχο στον πετρελαϊκό πλούτο, έστω κι αν ο Μοσαντέκ υποσχόταν, σαν καλός αστός, μια γενναία αποζημίωση. 

Η Βρετανία προσπάθησε να «ρίξει» τον Μοσαντέκ με μια εκστρατεία πιέσεων και δυσφήμισης. Όμως η δημοτικότητα του Μοσαντέκ ήταν τεράστια, και γινόταν μεγαλύτερη όσο τα έβαζε με τη Βρετανία. Ο Σάχης αναγκάστηκε να υπογράψει το Διάταγμα της εθνικοποίησης. Στη συνέχεια η Βρετανία επιστράτευσε το οικονομικό σαμποτάζ –και το εμπορικό εμπάργκο. Το ιρανικό πετρέλαιο έμενε απούλητο.

Κατόπιν ήρθε μια πρώτη απόπειρα έξωσης του Μοσαντέκ. Ο Σάχης προσπάθησε να διορίσει πρωθυπουργό έναν παλιό διεφθαρμένο πολιτικό τον Ιούλη του 1952. Η απόπειρα πυροδότησε την έκρηξη του «πεζοδρομίου», τις «ταραχές της Siyeh-e Tir (21 Ιούλη)». Ο Σάχης υποχώρησε, ο Μοσαντέκ έμεινε πρωθυπουργός και διορίστηκε υπουργός Στρατιωτικών. Για τη Βρετανία η μόνη λύση ήταν ένα πραξικόπημα. Και η δύναμη που μπορούσε να το εξασφαλίσει ήταν οι ΗΠΑ. 

Ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός ήταν παραπάνω από πρόθυμος. Μια απόρρητη αναφορά της CIA από το 1954 (βγήκε στο φως μόλις το 2013) ανέφερε ότι ο Μοσαντέκ εφάρμοζε «ανεύθυνες πολιτικές στηριγμένες στο συναίσθημα», κωδικός για το πετρέλαιο. Ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός ήθελε και το πετρέλαιο του Ιράν. Ο άλλος λόγος ήταν γεωπολιτικός. Ο φόβος ότι το Ιράν «θα περνούσε στο Σιδηρούν Παραπέτασμα» δηλαδή στον έλεγχο της Ρωσίας. Οι ΗΠΑ θεώρησαν ότι ο Μοσαντέκ είχε γίνει όμηρος του πανίσχυρου κομμουνιστικού κόμματος του Ιράν, του «Τουντέχ» (Μάζες) που υποτίθεται σχεδίαζε την κατάληψη της εξουσίας. 

Έτσι οι μυστικές υπηρεσίες της Αμερικής και της Βρετανίας ένωσαν τις δυνάμεις τους. Σύμπτωση: επικεφαλής της MI6 στην Τεχεράνη ήταν ο Κρις Γούντχαουζ, ο αρχηγός της Βρετανικής Στρατιωτικής Αποστολής από το 1943 στη κατεχόμενη Ελλάδα. Είχε πολύτιμη εμπειρία στην «καταπολέμηση του κομμουνισμού» και σε κάθε είδους βρόμικα κόλπα. Όχι ότι οι Αμερικάνοι «συνάδελφοι» χρειάζονταν πολλά μαθήματα. Από την πλευρά της CIA ο υπεύθυνος του σχετικού «γραφείου» είχε τα καλύτερα διαπιστευτήρια. Ο εγγονός του προέδρου Φ. Ρούζβελτ, ο Κέρμιτ Ρούζβελτ. 

Τεράστια ποσά ξοδεύτηκαν σε δωροδοκίες πολιτικών, στρατηγών, εκδοτών εφημερίδων. Θρησκευτικοί ηγέτες των Σιιτών κινητοποιήθηκαν, με την κατάλληλη «ενθάρρυνση» βεβαίως, ενάντια στην απειλή των άθεων κομμουνιστών. Οι αρχηγοί της Ιρανικής μαφίας που ήταν πανίσχυροι συνέδραμαν στο θεάρεστο έργο.

Όμως, το πραξικόπημα παραλίγο να αποτύχει. Στις 15 Αυγούστου ο αρχηγός της Αυτοκρατορικής Φρουράς πήγε στο γραφείο του Μοσαντέκ να ανακοινώσει την «απόλυσή» του από τον Σάχη και να τον συλλάβει. Κατέληξε κρατούμενος ο ίδιος. Φημολογείται ότι ο Μοσαντέκ είχε προειδοποιηθεί από έναν αξιωματικό της Αυτοκρατορικής Φρουράς, μέλος του Τουντέχ.

Ο Σάχης πανικοβλήθηκε και έσπευσε να φύγει βιαστικά από τη χώρα μαζί με την βασίλισσα Σοράγια. Ο δυτικός Τύπος γέμισε με δακρύβρεχτες περιγραφές για το δύσμοιρο αυτοκρατορικό ζεύγος. Η CIA δεν παραιτήθηκε όμως. Μετά από τρεις μέρες ταραχών στη Τεχεράνη, ο Μοσαντέκ κάλεσε τον στρατό να αποκαταστήσει την τάξη. Το πρώτο πράγμα που έκαναν οι στρατηγοί ήταν να συλλάβουν τον Μοσαντέκ. Ο Σάχης επέστρεψε τροπαιούχος –με τη συνοδεία του Ντάλλες, του αρχηγού της CIA.

Πραξικόπημα

Ο Μοσαντέκ και το κόμμα δεν έκαναν τίποτα για να αντιταχθούν στο πραξικόπημα. Ετσι κι αλλιώς οι μισοί ήταν εξαγορασμένοι από την CIA. Το πρόβλημα ήταν βαθύτερο από αυτό. Η αστική τάξη του Ιράν προτίμησε τον Σάχη γιατί φοβόταν την Αριστερά και το εργατικό κίνημα. Κέρδισε μια καλύτερη συμφωνία με την AIOC το 1954 και την συντριβή του Τουντέχ.

Για τα επόμενα 25 χρόνια το καθεστώς του Σάχη έγινε το μεγαλύτερο στήριγμα του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού στην περιοχή και ένας πιστός σύμμαχος του Ισραήλ. Ήταν ένα σκληρά καταπιεστικό καθεστώς που παρίστανε το «εκσυγχρονιστικό». Η διαβόητη μυστική αστυνομία, η SAVAK, χαφιέδιζε τους πάντες, και επιστράτευε κάθε είδους φριχτό βασανιστήριο για τους αντιφρονούντες. 

O Τζίμι Κάρτερ, πρόεδρος των ΗΠΑ, έκανε επίσημη επίσκεψη στη Τεχεράνη τα Χριστούγεννα του 1977 και δήλωσε ότι το Ιράν ήταν: «νησί σταθερότητας σε μια ταραχώδη περιοχή». Γι’ αυτό άλλωστε φιλοξενούσε το μεγαλύτερο «σταθμό» της CIA στον κόσμο. Η αμερικάνικη «βοήθεια» έρρεε πλουσιοπάροχα, σε σημείο στα μέσα της δεκαετίας του 1970 ο Σάχης να διαθέτει τον πέμπτο μεγαλύτερο στρατό στον κόσμο. 

Αυτός ο «παράγοντας σταθερότητας» γκρεμίστηκε συθέμελα τον Φλεβάρη του 1979. Η Ιρανική Επανάσταση ήταν ένα συγκλονιστικό γεγονός. Εκατομμύρια εργάτες/ριες φτωχοί και καταπιεσμένοι αναμετρήθηκαν με ένα πάνοπλο καθεστώς σε μαζικές διαδηλώσεις και απεργίες που κράτησαν ένα χρόνο. Τον Φλεβάρη μια ένοπλη εξέγερση στην οποία σημαντικό ρόλο έπαιξαν αριστερές οργανώσεις τσάκισε το επίλεκτο σώμα των «Αθάνατων» (της φρουράς του Σάχη) στην Τεχεράνη. Η επανάσταση είχε νικήσει.

Η εργατική τάξη είχε παίξει καθοριστικό ρόλο στις μάχες της επανάστασης, αλλά δεν κατάφερε να βάλει τη δικιά της σφραγίδα στην πορεία της, και λόγω των πολιτικών αδυναμιών της Αριστεράς. Τα ηνία τα πήρε το ρεύμα του πολιτικού Ισλάμ με ηγέτη τον Χομεϊνί που σύντομα άρχισε να κινείται ενάντια στην Αριστερά και τις μαζικές οργανώσεις που δεν έλεγχε. Όμως, για τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό η απώλεια του Ιράν ήταν μια συμφορά που δεν μπορούσε να περάσει χωρίς αντίδραση.

Σε αυτό το σημείο μπήκε στο παιχνίδι το καθεστώς του Ιράκ με τον Σαντάμ Χουσεΐν που λίγα χρόνια μετά οι ΗΠΑ θα τον βάφτιζαν «νέο Χίτλερ». Υπολόγιζε ότι ο ιρανικός στρατός είχε αποδυναμωθεί. Στις 22 Σεπτέμβρη του 1980 εισέβαλε στο Ιράν. Ο Σαντάμ Χουσεΐν ήθελε να την προσαρτήσει. Πίστευε ότι ένας «σύντομος ένδοξος πόλεμος» θα του εξασφάλιζε το ρόλο του νέου «χωροφύλακα» του ιμπεριαλισμού στην περιοχή. 

Όμως, σύντομα έγινε φανερό ότι ο πόλεμος δεν θα ήταν ούτε σύντομος ούτε ένδοξος. Το καθεστώς του Ιράν μπόρεσε να κινητοποιήσει τη μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού ενάντια στην εισβολή που στα μάτια όλων ήταν μια προσπάθεια να επανέλθει ο μισητός Σάχης.

Όταν ξεκινούσε ο πόλεμος ο Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκι, σύμβουλος εθνικής ασφαλείας του προέδρου Ρήγκαν και «θεωρητικός» της αμερικάνικης διπλωματίας είχε δηλώσει: «δεν διακρίνω καμιά θεμελιώδη ασυμβατότητα συμφερόντων ανάμεσα στις ΗΠΑ και το Ιράκ». Με άλλα λόγια για τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό αν ο Σαντάμ Χουσεΐν μπορούσε να κερδίσει τότε όλα καλά. Τα επόμενα χρόνια οι ΗΠΑ κρατούσαν τυπικά μια ουδέτερη στάση αν και έκαναν σαφές το που ήταν οι συμπάθειές τους. 

Αντεπίθεση

Όμως, όσο ο πόλεμος τραβούσε, αυτή η στάση άρχισε να αλλάζει. Το καλοκαίρι του 1986 το Ιράν πέρασε στην αντεπίθεση και άρχισε να κερδίζει μάχες. Κι όπως δήλωσε ένας άλλος Αμερικάνος διπλωμάτης, κάτι τέτοιο «θα ανέτρεπε την στρατηγική ισορροπία εις βάρος των δυτικών συμφερόντων». 

Γι’ αυτό ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός αναμίχθηκε ενεργά πλέον. Οι ΗΠΑ άρχισαν να ρίχνουν το βάρος της πολεμικής τους μηχανής στην πλάστιγγα του πολέμου. Συγκέντρωσαν μια τεράστια αρμάδα στην περιοχή για να εξασφαλίσουν την «ελεύθερη ναυσιπλοΐα» στον Περσικό, ουσιαστικά για να στραγγαλίσουν το Ιράν. 

Χρήμα, πληροφορίες και πολεμικό υλικό άρχισε να ρέει προς τον Σαντάμ Χουσεΐν. Ανάμεσα σε αυτό το υλικό ήταν και «χημικά διπλής χρήσης». Δηλαδή υλικά που μπορούσαν να γίνουν και ζιζανιοκτόνα και χημικά όπλα. Ο Χουσεΐν φυσικά διάλεξε το δεύτερο, και εξαπέλυσε επιθέσεις με δηλητηριώδη αέρια και στο μέτωπο και ενάντια στους Κούρδους. 

Ταυτόχρονα η αμερικάνικη διπλωματία μπόρεσε να συγκροτήσει μια ανεπίσημη, αλλά τεράστια, διεθνή συμμαχία ενάντια στο Ιράν. Απέδειξε έτσι στα αντιδραστικά καθεστώτα της περιοχής όπως η Σ. Αραβία ή η Αίγυπτος (που έστειλε 60 χιλιάδες στρατιώτες) ότι ήταν το «αφεντικό». 

Και με αυτό τον τρόπο κατάφερε ουσιαστικά να κερδίσει τον πόλεμο. Μια από τις πιο δραματικές και βάρβαρες επιδείξεις δύναμης ήταν η κατάρριψη ενός ιρανικού επιβατηγού αεροσκάφους με 290 επιβάτες από το αμερικάνικο καταδρομικό σκάφος Vincennes τον Ιούλη του 1988. 

Τον Αύγουστο του 1988 το Ιράν αποδέχτηκε τις «ειρηνευτικές» προτάσεις του ΟΗΕ. Τυπικά κανένα από τα δυο κράτη δεν είχε νικήσει. Οι γραμμές του μετώπου ήταν λίγο πολύ στο σημείο που βρίσκονταν τον Σεπτέμβρη του 1980. Ένα εκατομμύριο νεκροί κι από τις δυο πλευρές, μια τεράστια οικονομική καταστροφή που πλήρωσαν οι απλοί άνθρωποι, ήταν η διαφορά. 

Πολλά έχουν αλλάξει από τότε μέχρι σήμερα. Η ηγεμονία του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού έχει δεχτεί σκληρά πλήγματα στη Μ. Ανατολή. Αλλά δεν παραιτείται από την προσπάθεια να την ελέγξει με τη φωτιά και το σίδερο με το σιωνιστικό κράτος-δολοφόνο του Ισραήλ να κλιμακώνει τα εγκλήματά του. Το αντιπολεμικό κίνημα μπορεί να τσακίσει κι αυτή την εξόρμηση του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού.