Άλεξ Καλλίνικος: Ο Ομπάμα, το χρέος και η αμερικάνικη ακροδεξιά

Υπάρχουν δύο διαστάσεις στα γεγονότα. Πρώτον, επειδή ο Λευκός Οίκος και η ελεγχόμενη από τους Ρεπουμπλικάνους Βουλή δεν μπορούν να συμφωνήσουν για έναν προϋπολογισμό, ένας μεγάλος αριθμός δημόσιων υπάλληλων χάνει τη δουλειά του.

Αυτό έχει ξανασυμβεί. Για παράδειγμα το 1995-96 στη διάρκεια μιας σύγκρουσης μεταξύ του Μπιλ Κλίντον με τους Ρεπουμπλικάνους. Ο οικονομικός αντίκτυπος ήταν μικρός και στο τέλος οι Ρεπουμπλικάνοι υποχώρησαν.

Η δεύτερη διάσταση που είναι πιο σημαντική έχει να κάνει με το χρονικό όριο της 17ης Οκτώβρη. Είναι η ημέρα όπου η αμερικάνικη κυβέρνηση χρειάζεται να έχει εξασφαλίσει την κοινοβουλευτική συναίνεση ώστε να συνεχίσει να δανείζεται. Οι φανατικοί της σκληρής δεξιάς του «Πάρτι του τσαγιού» εντός του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος απειλούν να μπλοκάρουν αυτή την απόφαση, εκτός αν ο Ομπάμα παγώσει τις μεταρρυθμίσεις του στον τομέα της υγείας, οι οποίες εντός ολίγου πρέπει να αρχίσουν να εφαρμόζονται.

Αν οι ΗΠΑ δηλώσουν αδυναμία αποπληρωμής του χρέους, θα ήταν σοβαρή εξέλιξη. Το δολάριο είναι το βασικό αποθεματικό νόμισμα στον κόσμο. Η αμερικάνικη οικονομία και οι διεθνείς χρηματαγορές δεν μπορούν χωρίς μια σταθερή ροή αμερικάνικου κρατικού δανεισμού.

Οι φίλοι μου στις ΗΠΑ με διαβεβαιώνουν ότι οι ΗΠΑ δεν θα κηρύξουν στάση πληρωμών. Προβλέπουν πως στο τέλος οι Ρεπουμπλικάνοι θα κάνουν το βήμα πίσω και θα διαπραγματευτούν μια συμφωνία με τον Ομπάμα. Κάτι τέτοιο μπορεί να ισχύει, όμως η αμερικάνικη πολιτική σκηνή μοιάζει όχι απλά καταδιαιρεμένη, αλλά σαν να χάνει όλο και περισσότερο την ευθυγράμμισή της με τα συμφέροντα της άρχουσας τάξης.

Ένα από τα αγκωνάρια της φιλοσοφίας του «Πάρτι του Τσαγιού» είναι ο ισοσκελισμένος προϋπολογισμός. Θεωρούν ότι ο κρατικός δανεισμός είναι ανήθικος και, ορισμένοι τουλάχιστον, είναι διατεθειμένοι να σπρώξουν προς μια στάση πληρωμών ως βήμα προς αυτή την κατεύθυνση.

Με μπερδεμένο τρόπο, φαίνεται ότι έχουν καταλάβει κάτι. Η αμερικάνικη οικονομία καταφέρνει να επιπλέει χάρη σε μια τεράστια θάλασσα δημόσιου και ιδιωτικού χρέους. Η ομοσπονδιακή τράπεζα αποφάσισε πρόσφατα ότι πρέπει να συνεχίσει με την πολιτική της «ποσοτικής χαλάρωσης». Δηλαδή θα συνεχίσει να δημιουργεί δολάρια και να τα προωθεί στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, αγοράζοντας ένα μέρος του χρέους.

Συνεπώς, η ρεπουμπλικανική δεξιά υπογραμμίζει σωστά την εξάρτηση της αμερικάνικης οικονομίας από την τεχνητή βοήθεια που έρχεται από το κράτος. Όμως, αν μπλοκάρουν τη μεγάλη μηχανή του δανεισμού, μπορεί να προκαλέσουν μια ακόμη ύφεση. Η στρατηγική του «Πάρτι του τσαγιού» μοιάζει με τον αμερικάνο στρατηγό που είπε εν μέσω του πολέμου στο Βιετνάμ ότι «για να σώσω το χωριό, ήμουν αναγκασμένος να το καταστρέψω».

Νιου Ντιλ

Γιατί όμως αυτοί οι φανατικοί της ελεύθερης αγοράς είναι τόσο ισχυροί; Σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στην πολιτική σκηνή του αμερικάνικου νότου. Στον Ομπάμα, όταν πρωτοεκλέχθηκε, του άρεσε να συγκρίνει τον εαυτό του με τον Φραγκλίνο Ρούσβελτ, με το Νιου Ντιλ του οποίου σώθηκε ο αμερικάνικος καπιταλισμός στη Μεγάλη Ύφεση της δεκαετίας του ΄30.

Ωστόσο, ο Ρούσβελτ ήταν πολύ πιο τολμηρός πολιτικός που επέβαλε σκληρά όρια στο ιδιωτικό κεφάλαιο. Μπορούσε να κάνει κάτι τέτοιο γιατί είχε σίγουρη την πλειοψηφία στο Κογκρέσο. Όπως εξηγεί ο Άιρα Κάτζνελσον σε ένα καινούργιο βιβλίο που λέγεται «Ο ίδιος ο φόβος», το Δημοκρατικό Κόμμα στο Νότο έπαιξε κρίσιμο ρόλο για την επίτευξη αυτών των πλειοψηφιών.

Ο Νότος ήταν ακόμη ένα μονοκομματικό κράτος, όπου οι μαύροι δεν είχαν δικαιώματα και οι Δημοκρατικοί κυριαρχούσαν. Χρησιμοποίησαν την κοινοβουλευτική τους δύναμη για να υλοποιηθούν οι οικονομικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις του Ρούσβελτ, και αυτός σε αντάλλαγμα δεν έκανε τίποτα για να σταματήσει τα λιντσαρίσματα ή το σύστημα «Τζιμ Κρόου» που διαιώνιζε τη λευκή κυριαρχία.

Αυτή η ισορροπία ξηλώθηκε μόνο τη δεκαετία του΄’60, όταν οι Δημοκρατικές κυβερνήσεις του Κένεντι και του Τζόνσον διάλυσαν το «Τζιμ Κρόου» κάτω από την πίεση του κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα. Αυτό έδωσε στους Ρεπουμπλικάνους, με πρώτο το Ρίτσαρντ Νίξον το 1968, τη δυνατότητα να κερδίσουν θυμωμένους λευκούς ψηφοφόρους στο Νότο.

Σήμερα είναι οι Ρεπουμπλικάνοι που κυριαρχούν στο Νότο. Ο τρόπος με τον οποίο έχει μαγειρευτεί ο χωρισμός των εκλογικών περιφερειών κάνει τους Ρεπουμπλικάνους να ανησυχούν όχι για τους Δημοκρατικούς αλλά για υποψηφιότητες άλλων Ρεπουμπλικάνων με ακόμη πιο δεξιό πρόγραμμα. Με αυτόν τον τρόπο, το «Κόμμα του Τσαγιού» σέρνει τον πολιτικό χορό.

Το πιο λυπηρό κομμάτι της ιστορίας είναι ότι αυτό που υπερασπίζει ο Ομπάμα είναι μια συμφωνία που θα μπορέσει να δώσει στο κράτος τη δυνατότητα να δανείζεται, αλλά ταυτόχρονα θα κόβει τα κοινωνικά προγράμματα που ήδη έχουν ψαλιδιστεί. Είμαστε πολύ μακριά από το Νιου Ντιλ.