Από το καλοκαίρι του \'44 και όσο προχωράει η απελευθέρωση, ο κόσμος της Αθήνας δεν ξέρει πότε ακριβώς θα συμβεί το ίδιο και εδώ. Υπάρχει ανησυχία από τη μεριά της αστικής τάξης και των αστών πολιτικών ηγετών, ενώ από τη μεριά του λαού υπάρχει προσμονή, ανυπομονησία και ελπίδα.

 

Η κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας εκείνη την περίοδο μετακομίζει από το Κάιρο σε ένα μικρό χωριό της Ιταλίας έξω από τη Νάπολη, κρυμμένο από λόφους, ουσιαστικά για να είναι πλήρως ελεγχόμενη από τους Εγγλέζους. Εκεί δεν κάνουν απολύτως τίποτα. Με εντολή του Τσώρτσιλ, θα πρέπει να το μάθουν μια μέρα πριν ξεκινήσουν να έρχονται στην Ελλάδα, κι αυτό γιατί υπάρχουν φόβοι. Από την Αθήνα έρχονται ανησυχητικές αναφορές ότι το ΕΑΜ ετοιμάζεται να σφάξει τον κόσμο, συγκεκριμένα προτίθεται να σφάξει 60 με 80 χιλιάδες κόσμο τη μέρα της Απελευθέρωσης. Αυτή η πληροφορία έρχεται από συνταγματάρχη του στρατού που είναι στον ΕΔΕΣ. Το αναφέρω αυτό για να δούμε με ποιο τρόπο ήδη δημιουργείται κλίμα ενάντια στο ΕΑΜ. Προφανώς η σφαγή αυτή δε συνέβη ποτέ.

 

Αυτός είναι ο πρώτος μύθος γύρω από εκείνες τις μέρες. Ο δεύτερος μύθος υποστηρίζει ότι η Ελλάδα απελευθερώθηκε από τους Άγγλους. Πρόκειται για ένα ακόμα ψέμα. Από τις αρχές του \'44 οι Εγγλέζοι έχουν καταλήξει στην απόφαση ότι δεν έχουν τις δυνάμεις να συγκρουστούν με τους Γερμανούς κάνοντας επί της ουσίας απόβαση. Οπότε θα γυρίσουν στην Ελλάδα μαζί με την κυβέρνηση και θα συνεργαστούν όταν οι Γερμανοί αποχωρήσουν. Αυτά είναι καταγεγραμμένα σε Αγγλικά έγγραφα. Όλα τα υπόλοιπα υπάρχουν λόγω πολιτικών σκοπιμοτήτων. 

 

Οι Γερμανοί αρχίζουν και υποχωρούν ξεκινώντας από την Πελοπόννησο. Την ίδια στιγμή οι Άγγλοι φοβούνται πως σε αυτή τη φάση το ΕΑΜ μπορεί να καταλάβει την εξουσία. Όμως αυτό δε συμβαίνει. Το ΕΑΜ αναλαμβάνει τη διοίκηση σε διάφορες πόλεις, αλλά μέχρι εκεί.

 

 

Η Αθήνα είναι πολύ κομβικό σημείο. Αποφασίζουν λοιπόν ότι πρέπει να φτιάξουν ένα αντίπαλο δέος στον ΕΛΑΣ για να αποφύγουν το ενδεχόμενο της βίαιης κατάληψης της εξουσίας. Είναι ένα σενάριο που τρομοκρατεί την κυβέρνηση εξορίας και στη συνέχεια την κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας. Θα πρέπει η μετάβαση να είναι ομαλή. Οι ανησυχίες αυτές υπάρχουν από το καλοκαίρι του \'43 όπου γίνεται εμφανής η δύναμη του ΕΛΑΣ πανελλαδικά.

 

Στην αρχή το σχέδιο των Άγγλων ήταν να πείσουν το βασιλιά Γεώργιο να διορίσει αντιβασιλέα ένα πρόσωπο κοινής αποδοχής για να καμφθούν οι αντιστάσεις. Συγκεκριμένα προτείνουν τον αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό ο οποίος είχε συμβάλλει στο να αποτραπούν εκτελέσεις. Ταυτόχρονα όμως είναι ένας σκληρός αντικομμουνιστής. Όσα κάνει είναι γιατί απλά φροντίζει το ποίμνιό του. Με αυτό τον τρόπο θα προσπαθούσαν να συσπειρώσουν τον κόσμο γύρω από την κυβέρνηση και να κατηγορήσουν και να απομονώσουν το ΕΑΜ για να το διασπάσουν. Ο Γεώργιος αρνείται. Χρειάζεται λοιπόν ένας πολιτικός ελιγμός. Αυτός είναι το να βάλουν το ΕΑΜ μέσα στην κυβέρνηση σε μειοψηφική θέση, χωρίς πολλά υπουργεία. Το ΕΑΜ θα αναγκαστεί να στηρίξει τις πλειοψηφικές θέσεις της κυβέρνησης και αυτό θα το εξουδετερώσει.

 

Αυτή η πρόταση γίνεται στο συνέδριο του Λιβάνου όπου αντιπροσωπεία του ΕΑΜ- ΕΛΑΣ συμμετέχει με συγκεκριμένες αποφάσεις της ηγεσίας του ΚΚΕ και του ΕΑΜ. Εκεί όμως βρίσκονται σε ένα σκληρό κλίμα, χωρίς να έχουν επικοινωνία με την κυβέρνηση του βουνού και δέχονται τρομερές πιέσεις. Οι σοσιαλιστές της ομάδας, αποφασίζουν να συμμετάσχουν για να μην υπάρξει διάσπαση. Μια λογική εξήγηση είναι πως ήδη έχουν καταλήξει πως δεν πάνε για να καταλάβουν την εξουσία. Το ζήτημα είναι πως όπως απέδειξαν τα γεγονότα μετέπειτα, θα μπορούσαν να την πάρουν αν το ήθελαν. Τελικά δέχεται και η ηγεσία του βουνού να μπουν στην κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας. Το αν αυτό σχετίζεται κάπως με εντολές από τη Ρωσία, δε θα το μάθουμε μάλλον ποτέ. Η ηγεσία του ΚΚΕ το έχει αρνηθεί.

 

Όσο πλησιάζει η απελευθέρωση χτίζεται το αντίπαλο δέος, το οποίο το αποτελούσαν οι δυνάμεις της αστυνομίας και η φρικτή οργάνωση Χ που συνεργαζόταν με τους Γερμανούς και την εξόπλιζαν οι Εγγλέζοι από τη Μέση Ανατολή, μέσα από τα λιμανάκια της Ραφήνας, του Κάλαμου κλπ.

 

Οι Γερμανοί φεύγουν στις 12 Οκτώβρη. Η κυβέρνηση επιστρέφει από την Ιταλία στις 18. Για 6 μέρες η Αθήνα είναι ελεύθερη. Αυτές τις μέρες την τάξη στην πόλη τη διατηρούν η αστυνομία και οι περίπολοι του εφεδρικού ΕΛΑΣ Αθήνας. Η αγωνία των Εγγλέζων στη Μέση Ανατολή κορυφώνεται το βράδυ 11 προς 12 Οκτώβρη. Έχουν μπει κρυφά στην πόλη Άγγλοι αξιωματικοί που παρακολουθούν την κατάσταση και ψάχνουν για σημεία όπου μπορεί να κρύβονται συγκεντρωμένες δυνάμεις του ΕΛΑΣ, αλλά δεν εντοπίζουν τίποτα. Ούτε καν στην “κόκκινη” Καισαριανή.

 

Οι οργανώσεις του ΚΚΕ ακολουθούν εκείνη την περίοδο τις αποφάσεις της ηγεσίας. Ότι υπάρχουνε διαφορετικές απόψεις μέσα στο κόμμα, πόσο μάλλον στον ΕΛΑΣ όπου είναι μέτωπο και συμμετέχουν και τροτσκιστές όπως ο Δημήτρης Λιβιεράτος, είναι σίγουρο. Επικρατεί όμως η γραμμή της αναμονής, ενώ οι αντίπαλες δυνάμεις ετοιμαζόντουσαν για το χτύπημα, το οποίο ήρθε το Νοέμβρη. Αυτό ήταν προβλέψιμο καθώς έδωσαν όλο το χρόνο στην κυβέρνηση για να ανασυγκροτηθεί. Ένα από τα πρώτα θέματα που θίγουν οι Εγγλέζοι ντύνοντάς το με ένα σωρό φιοριτούρες, είναι ο αφοπλισμός του ΕΛΑΣ. Γνωρίζουν ότι όλη η ύπαιθρος είναι στα χέρια του ΕΛΑΣ. Γνωρίζουν επίσης ότι δεν μπορούν να κάνουν κάτι γι\' αυτό καθώς θα χρειαζόντουσαν πολύ μεγάλες δυνάμεις την ώρα που ο πόλεμος συνεχιζόταν στα υπόλοιπα σημεία. Άρα η μάχη της Αθήνας αποκτά εξαιρετικά μεγάλη σημασία. 

 

Ο κόσμος κατεβαίνει στους δρόμους έξαλλος από τη χαρά. Έχει υποστεί τέσσερα χρόνια κατοχής, σκληρής πείνας αλλά και συγκρούσεις σε πάρα πολλές γειτονιές με ταγματασφαλίτες, Γερμανούς και χίτες. Έχει δει μαζικές εκτελέσεις. Περιμένει λοιπόν μια πραγματική απελευθέρωση. Ο λαός να μπορεί πλέον να αποφασίζει, και αυτό είναι διάχυτο. Και όταν έρχεται η κυβέρνηση στις 18 πάλι χαρούμενος κατεβαίνει ο κόσμος. Η πλατεία Συντάγματος είναι ασφυκτικά γεμάτη. Βγαίνει τότε ο Παπανδρέου εκεί που τώρα είναι το Public, και λέει μεταξύ άλλων ότι η κυβέρνηση είναι με τη λαοκρατία και πως οι συνεργάτες των Ναζί θα τιμωρηθούν. Αναγκάζεται να τα πει αυτά φοβούμενος μια εξέγερση. Όχι μόνο δεν πιστεύει στη λαοκρατία αλλά ετοιμάζει και την αντεπίθεση. Μάλιστα από αυτούς που πρέπει να τιμωρηθούν, οι περισσότεροι επιστρέφουν μέσα στον ελληνικό στρατό.

 

 Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης σε όλη την Ευρώπη μιλάνε για την ανατροπή, για μια νέα Ευρώπη. Ουσιαστικά όμως ξανάρχεται η παλιά Ευρώπη. Ξαναγυρίζει το ίδιο κοινωνικό καθεστώς και μάλιστα για να αναστείλει την έξαρση του λαού παίρνει σκληρά μέτρα. Αυτά αρχίζουν αμέσως μετά τη Βάρκιζα. Το πρόβλημα είναι πως όσα έκαναν οι Εγγλέζοι, τα έκαναν γιατί βρήκαν πρόσφορο έδαφος. 

Πρέπει να δούμε και τα δικά μας λάθη και πως δε θα επαναληφθούν. 

 

 

Το κοινό του τότε και του τώρα είναι ο ιμπεριαλισμός. Εκείνη την εποχή οι από πάνω είχαν να αποκρούσουν τον αντίπαλο, το λαό που είχε πάρει τα όπλα. Και κατάλαβε τη δύναμή του μέσα από την επιβολή του στην ύπαιθρο και τις επιτροπές λαού στην Αθήνα που δουλεύανε οργανώνοντας τα πάντα. Τώρα χτυπάνε μεθοδευμένα την οικονομία και το κράτος πρόνοιας που κέρδισε ο λαός με τους αγώνες του. Το χτύπημα στο κοινωνικό κράτος ξεκινάει από πάρα πολύ νωρίς για να αντιστρέψουν την πορεία των κατακτήσεων. Από τότε ξεκίνησε η επίθεση στο συνδικαλισμό που κορυφώθηκε τη δεκαετία του \'50. Σπείρανε δεξιούς μέσα στα συνδικάτα. Ο λαός όμως δεν το έβαλε κάτω. Ξανά και ξανά από τότε έπρεπε να κάμψουν το κίνημα. Αυτή η επιμονή του λαού είναι το δεύτερο κοινό χαρακτηριστικό.