O Μοχάμεντ Μπάκρι είναι καταξιωμένος παλαιστίνιος ηθοποιός και σκηνοθέτης. 

Ξεκίνησε την καριέρα του στον κινηματογράφο το 1983 από την ταινία Hanna K. του Κωνσταντίνου Γαβρά κι ακολούθησαν ρόλοι σε δεκάδες κινηματογραφικές ταινίες και τηλεοπτικές σειρές στην Παλαιστίνη, το Ισραήλ, τις ΗΠΑ, τη Γαλλία, την Ολλανδία, το Βέλγιο, τη Δανία κ.α. Ταυτόχρονη ήταν η διαδρομή του στο θέατρο, ενώ ως ηθοποιός απέσπασε πολλά βραβεία σε φεστιβάλ σε όλο τον κόσμο. Από το 2020 το Jerusalem Inteational Film Festival of Gaza απονέμει το “βραβείο Μοχάμεντ Μπάκρι” στην καλύτερη ταινία του διαγωνισμού.

Το 1999 κινηματογράφησε το πρώτο του ντοκιμαντέρ, το «1948» γύρω από τις αναμνήσεις παλαιστινίων που έζησαν τη Νάκμπα. Το 2002 κινηματογράφησε το ντοκιμαντέρ «Τζενίν Τζενίν», σχετικά με την πολύνεκρη εισβολή του ισραηλινού στρατού στον προσφυγικό καταυλισμό της Τζενίν στη Δυτική Όχθη που θεωρείτο προπύργιο της παλαιστινιακής αντίστασης, στον απόηχο της δεύτερης Ιντιφάντα. Το Ισραηλινό κράτος σκύλιασε με τις αποκαλύψεις του Τζενίν Τζενίν κι επιδόθηκε σε μια πολύχρονη προσπάθεια να το απαγορεύσει. Αποτύγχανε για χρόνια μέχρι που κατάφερε την απαγόρευσή του το 2021 και την επιβολή κυρώσεων στον ίδιο τον σκηνοθέτη. Ο Μπάκρι επέστρεψε με το συγκλονιστικό «Τζανίν Τζενίν» το 2023, στο οποίο ξεκινάει εξιστορώντας τις διώξεις της προηγούμενης ταινίας του, επισκέπτεται ξανά την παλαιστινιακή πόλη και συνομιλεί με τους πρωταγωνιστές του 20 χρόνια μετά.

Πρόσφατα προβλήθηκαν στην Αθήνα οι δύο ταινίες σου για την Τζενίν τις ημέρες που η παλαιστινιακή πόλη μπήκε ξανά στο στόχαστρο του Ισραήλ. Ποια είναι η εικόνα από εκεί;

Ξεκίνησαν με τη Τζενίν και συνεχίζουν επιτιθέμενοι στην Τουλκαρέμ, στην Ελ Φάρα, στη Ναμπλούς και στη Σαφάκ. Προσπαθούν να επανακαταλάβουν τη Δυτική Όχθη όπως έκαναν και το 2002 όταν έκανα το Τζενίν Τζενίν. Σταμάτησαν τον πόλεμο στη Γάζα για την ανταλλαγή των αιχμαλώτων αλλά την ίδια στιγμή η δεξιά του Ισραήλ πίεσε να ξεκινήσουν τον πόλεμο σε άλλο σημείο, που σημαίνει να κάνουν μια νέα Γάζα. Τα ίδια που έκαναν στη Γάζα κάνουν τώρα στη Δυτική Όχθη, που σημαίνει ότι συνεχίζουν την κατοχή και δεν ακούν κανέναν. Κάνουν ό,τι θέλουν. Κανείς δεν τους δικάζει, κανείς δεν τους σέρνει στο σκαμνί για αυτά που κάνουν. Δεν μπορούμε να πούμε κάτι λιγότερο από το να σταματήσει η κατοχή άμεσα πριν γίνει μια νέα γενοκτονία στη Δυτική Όχθη. Οι Παλαιστίνιοι δεν έχουμε στρατό, δεν έχουμε αεροπλάνα, δεν έχουμε τανκς, δεν έχουμε όπλα κι απέναντί μας έχουμε το Ισραήλ, μια από τις πιο δυνατές πολεμικές μηχανές του κόσμου. Έχουν όλη αυτή τη δύναμη και την εξαπολύουν εναντίον αβοήθητων ανθρώπων που δεν μπορούν να κάνουν κάτι άλλο από το να επιμείνουν στη γη τους. Χιλιάδες άνθρωποι ξαναγίνονται πρόσφυγες τις τελευταίες τρεις εβδομάδες από όταν άρχισαν οι ισραηλινές επιχειρήσεις. Χιλιάδες φεύγουν από τους καταυλισμούς γιατί οι ισραηλινοί καταστρέφουν τα πάντα. Τα ίδια που έγιναν το 2002 και το 2023 που έκανα την τελευταία ταινία, τα ίδια γίνονται και τώρα αλλά ακόμα χειρότερα. Και είναι χειρότερα γιατί κανείς δεν τους σταματάει.

Παρόλη τη στρατιωτική δύναμη του Ισραήλ και την υποστήριξή του από τις κυβερνήσεις διεθνώς είδαμε ότι η Αντίσταση στη Γάζα τους εμπόδισε να πετύχουν αυτό που ήθελαν. Μετά από 15 μήνες γενοκτονικών επιθέσεων δεν κατάφεραν να εκκενώσουν τη Γάζα, ούτε διέλυσαν τη Χαμάς. Μάθαμε σε όλο τον κόσμο για την περίφημη «Ανθεκτικότητα» (resilience) που χαρακτηρίζει τον Παλαιστινιακό λαό.

Ναι υπάρχει αντίσταση. Αλλά δεν έχουν όπλα, δεν έχουν τα μέσα να προστατέψουν τους εαυτούς τους παρά μόνο με τα ίδια τα σώματά τους. Στη Γάζα το Ισραήλ ισοπέδωσε ολόκληρη την περιοχή και οι μαχητές ακόμα πολεμούν. Αλλά τι μπορείς να κάνεις με ένα πιστόλι απέναντι σε ένα τανκ ή σε αεροπορικούς βομβαρδισμούς; Δεν υπάρχει σύγκριση ανάμεσα στη στρατιωτική ισχύ της Αντίστασης και του Ισραήλ. Αλλά όταν δεν έχεις να χάσεις τίποτα άλλο… βλέπεις τον κόσμο που έχασε τα σπίτια του και τους ανθρώπους του να επιστρέφουν στα ερείπια και να προσπαθούν να τα ξαναφτιάξουν, να ζήσουν μέσα σε αυτά παρ’ όλες τις δυσκολίες. Παρά τις μπούρδες του γαμημένου του Τραμπ που λέει ότι ο λαός της Γάζας θα πρέπει να φύγει από εκεί. Ο κόσμος που μένει στη Γάζα πήγε εκεί σαν πρόσφυγας από τις παλαιστινιακές πόλεις και χωριά που κατέστρεψε το Ισραήλ το 1948. Δεν θα ξαναφύγει σήμερα. Οι άνθρωποι αυτοί έχουν την εμπειρία της προσφυγιάς και δεν θα επιτρέψουν να ξαναγίνουν πρόσφυγες. Οπότε σήμερα, παρά τους βομβαριδμούς και τις τεράστιες επιθέσεις εναντίον τους, δεν έχουν να πάνε πουθενά αλλού. Δεν θέλουν να πάνε πουθενά αλλού. Το ίδιο ισχύει και για τον κόσμο που ζει στους προσφυγικούς καταυλισμούς της Δυτικής Όχθης. Δεν έχουν να πάνε πουθενά. Και το εκπληκτικό είναι ότι αυτός ο κόσμος που ονειρεύεται την επιστροφή στα σπίτια που τους πήραν το 1948, έκαναν πατρίδα τους και το μέρος που πήγαν σαν πρόσφυγες στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη. Έγινε συμβιβασμός με τις Συμφωνίες του Όσλο μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινιακής Αρχής, που μίλαγαν για το ένα κράτος δίπλα στο άλλο, στερώντας τους το δικαίωμα της επιστροφής στα σπίτια τους. Τότε τους έκοψαν το δικαίωμα της επιστροφής στα σπίτια που τους πήραν κι έκαναν πατρίδα τους καταυλισμούς. Τώρα δεν γίνεται να ξεριζωθούν κι από τα νέα τους σπίτια. 

Τους σπρώχνουν σε μια νέα Νάκμπα.

Ναι είναι μια Νάκμπα σε μοντέρνα έκδοση. Έβλεπα μια σκηνή από μια αμερικάνικη ταινία που πάνε οι Αμερικάνοι σε έναν Ινδιάνο και του λένε να φύγει. “Γιατί να φύγω;”, τους ρωτάει. “Γιατί θα πας σε καλύτερο μέρος” του απαντάνε. Το ίδιο λέει τώρα ο Τραμπ. Με την ίδια καουμπόικη νοοτροπία. Αυτή του απαίσιου εξυπνάκια. Σα να μην πήραν ποτέ το μάθημά τους. Προσπαθούν να ξαναγράψουν την ιστορία. Βλέπουν τους Παλαιστίνιους σαν Ινδιάνους και θέλουν να κάνουν το ίδιο. Είμαι σίγουρος ότι ο Τραμπ δεν έχει ιδέα για το τι γίνεται στη Γάζα. Ούτε καν θα μαθαίνει τα νέα για τη Μέση Ανατολή. Τίποτα δεν είναι σημαντικό γι’ αυτόν παρά μόνο ο εαυτός του. Κι αποφάσισε ότι ο λαός της Γάζας πρέπει να φύγει. Προς τα που; Να τους πετάξει στη θάλασσα; Δεν έχουν να πάνε πουθενά. Το ίδιο θέλουν να κάνουν και στους Παλαιστίνιους στη Δυτική Όχθη και σε Παλαιστίνιους σαν και μένα, τους 48άρηδες, που ζούμε μέσα στο Ισραήλ. Το ίδιο σενάριο επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά και ο πλανήτης παραμένει σιωπηλός.

Τι πιστεύεις ότι πρέπει να γίνει για να σταματήσει η σφαγή και η καταπίεση και να ελευθερωθεί η Παλαιστίνη; 

Μία λύση υπάρχει. Να σταματήσει η κατοχή στη Δυτική Όχθη και οι εποικισμοί και να ιδρυθεί ένα ανεξάρτητο Παλαιστινιακό κράτος. Δίπλα από το Ισραήλ, όχι αντί του Ισραήλ. Δύο κράτη για δύο ανθρώπους που μπορούν να ζουν ομαλά και ειρηνικά. Αλλά η υπερακροδεξιά Ισραηλινή κυβέρνηση, δεν θέλει Παλαιστινιακό κράτος. Θέλουν ένα Ισραήλ από το ποτάμι μέχρι τη θάλασσα. Αυτό θέλουν ο Σμότριχ, ο Μπεν Γκβίρ κι όλος ο συρφετός του Νετανιάχου. Ένα μεγάλο Ισραηλινό εβραϊκό κράτος. Πίστεύουν ότι η γη τους ανήκει επειδή τους την υποσχέθηκε ο Θεός. Είναι τόσο φανατικοί και φονταμενταλιστές που δεν υπάρχει συνεννόηση μαζί τους. Τίποτα δεν μπορεί να τους αλλάξει τα μυαλά. Δεν μπορεί να υπάρξει διάλογος με αυτούς. Μόνο να τους πολεμήσεις μπορείς.

Για εκατομμύρια κόσμο υπάρχει η προοπτική μιας ενιαίας δημοκρατικής Παλαιστίνης που θα ζουν όλοι ειρηνικά από το ποτάμι μέχρι τη θάλασσα. Πως τη βλέπεις; Υπάρχει το παράδειγμα της Νοτίου Αφρικής, που ένα κράτος απαρτχάιντ όπως σήμερα το Ισραήλ, σταμάτησε να είναι απαρτχάιντ, χωρίς να χωριστεί σε δύο κράτη λευκών και μαύρων. 

Αυτό θα μπορούσε να συμβεί μόνο αν ξεσηκωθεί όλος ο κόσμος και η παγκόσμια κοινότητα αναγκαστεί να επιβάλει κυρώσεις στο Ισραήλ, όπως έγινε και με τη Νότιο Αφρική. Αν γίνει αυτό είμαι σίγουρος ότι θα υποχρεωθούν σε ένα δημοκρατικό κράτος για όλους. Τώρα το Ισραήλ δεν θέλει - όχι ένα ενιαίο δημοκρατικό κράτος- ούτε καν ένα ανεξάρτητο Παλαιστινιακό κράτος δίπλα του. Αν όμως η Αμερική σταματήσει να δίνει όπλα και χρήματα στο Ισραήλ, αν ο αραβικός κόσμος σταματήσει να εξομαλύνει τις σχέσεις του με το Ισραήλ, θα αναγκαστούν. Δεν μπορούν να πολεμήσουν μόνοι τους αν δεν έχουν τις πλάτες των αμερικάνων. Δεν έχουν τη δύναμη να πολεμήσουν χωρίς τους χιλιάδες τόνους όπλα που τους δίνει η Αμερική. Χωρίς αυτά δεν θα μπορούσαν να κάνουν αυτό που έκαναν στη Γάζα. Μόνο μια παγκόσμια πίεση πάνω τους μπορεί να αλλάξει την πραγματικότητα. Και πρέπει κι ο ισραηλινός λαός να κάνει επανάσταση εναντίον αυτής της κυβέρνησης, γιατί οδηγεί τους πάντες στο θάνατο. Οδηγεί τον κόσμο σε έναν τρίτο παγκόσμιο πόλεμο. Αν συνεχίσουν να συμπεριφέρονται στη Δυτική Όχθη και στη Γάζα όπως έκαναν μέχρι τώρα θα γίνει παγκόσμιος πόλεμος. Αν οι Ισραηλινοί δεν ξυπνήσουν να αλλάξουν αυτή την κυβέρνηση θα πάμε στην κόλαση όλοι.  

Είσαι ένας καλλιτέχνης που έχει κυνηγηθεί πολύ από το Ισραηλινό κράτος. Δεν είσαι ο μόνος. Στο “Τζανίν Τζενίν” αναφέρεσαι στις επιθέσεις στο Freedom Theatre. Δώσε μας την εικόνα της αντιμετώπισης του ισραηλινού κράτους απέναντι στους παλαιστίνιους καλλιτέχνες.

Εγώ συνεχίζω να παλεύω παρ’ όλες τις δυσκολίες. Ζω υπό πολιορκία. Δεν μπορώ να εργαστώ και είναι πολύ δύσκολο να έχω τα απαραίτητα για την επιβίωση. Την ίδια στιγμή έχω την υποστήριξη της οικογένειας και των φίλων μου και μπορώ να συνεχίζω παρά τις αντιξοότητες. Θα συνεχίσω να κάνω αυτό που κάνω και ήδη σκέφτομαι νέα πρότζεκτ σχετικά με την κατάσταση στην Παλαιστίνη. Πληρώνω πολύ υψηλό τίμημα για τις ταινίες που έκανα. Κινδυνεύω διαρκώς. Η αστυνομία και οι μυστικές υπηρεσίες συνεχίζουν να με απειλούν και να παρενοχλούν. Όπως ξέρεις, το “Τζενίν Τζενίν” απαγορεύτηκε και τώρα το “Τζανίν Τζενίν” αντιμετωπίζει παρόμοιες ιστορίες. Η αστυνομία ακύρωσε δύο προβολές, μία στη Χάιφα και μία στη Γιάφα. Κυβέρνηση, αστυνομία και μυστικές υπηρεσίες κάνουν την κατάσταση αβίωτη. Υποκρίνονται ότι είναι λέει το μόνο δημοκρατικό κράτος στη Μέση Ανατολή. Μπούρδες. Οι καλλιτέχνες πληρώνουν πολύ υψηλό τίμημα μόνο και μόνο γιατί εκφράζουν αυτό που έχουν μέσα τους. Και λυπάμαι που στο λέω αλλά δεν αντιμετωπίζω μόνο εγώ αυτά τα προβλήματα, αλλά και τα παιδιά μου. Δεν τιμωρείται μόνο ο Μοχάμεντ Μπάκρι αλλά όλη του η οικογένεια. Είμαστε σε καθεστώς απόλυτης δικτατορίας που φοράει δημοκρατικό μανδύα. Έτσι είναι ό,τι ψέματα κι αν λένε. Αυτή η ζωή μας αλλά πρέπει να συνεχίσουμε, αλλιώς καλύτερα να πεθάνουμε. Ποιο είναι το νόημα της ζωής αν σηκώσεις τα χέρια ψηλά και σιωπήσεις. Γιατί να ζεις αν δεν παλεύεις για την αξιοπρέπεια και για το σπίτι σου. Γιατί ξέρεις, σπίτι δεν είναι μόνο ένα κτήριο. Είναι τα πάντα, οι αναμνήσεις, όσα αγάπησες, ο πατέρας και η μάνα σου, τα εγγόνια σου, οι γείτονές σου, όλη σου η ζωή. Γι’ αυτό με τρελαίνει όταν βγαίνει ο Τραμπ και λέει “μπορείτε να μετακινηθείτε, θα σας βρούμε καλύτερο μέρος”. Αυτά ισχύουν για πολλούς καλλιτέχνες κι ακόμα χειρότερα. To Freedom Theatre προσπάθησαν να το καταστρέψουν και συνέλαβαν τους ηθοποιούς. Δεν ξέρω τι γίνεται τώρα μετά από τρεις εβδομάδες επιθέσεων στη Δυτική Όχθη. Προσπάθησα να επικοινωνήσω με τον Αχμέντ Τουμπάσι, το καλλιτεχνικό διευθυντή του Freedom Theatre αλλά δεν μπόρεσα να το βρω. Το ίδιο και με άλλους που εμφανίζονται στο “Τζανίν Τζενίν”. Ανησυχώ πάρα πολύ για τις ζωές τους. Φοβάμαι ότι πολλοί άνθρωποι που γνωρίζω έχουν σκοτωθεί. 

Είσαι ένας παλαιστίνιος καλλιτέχνης με διεθνή καριέρα. Πρόσφατα στην Αθήνα σε υποδέχτηκε ο κόσμος με συνθήματα σε έναν κατάμεστο κινηματογράφο. Ποια είναι η εικόνα σου από το διεθνές κίνημα αλληλεγγύης; 

Ειδικά την Ελλάδα τη νιώθω σπίτι μου. Όπως είπα και στη συζήτηση μετά την προβολή, ο κόσμος στην Ελλάδα είναι Παλαιστίνιοι που μιλούν διαφορετική γλώσσα. Είναι αλληλέγγυοι στον Παλαιστινιακό λαό. Αλλά η κυβέρνηση είναι με τον Νετανιάχου. Εκτιμώ πραγματικά ό,τι κάνει ο κόσμος στην Ελλάδα σε αλληλεγγύη με την Παλαιστίνη, αλλά αν δεν κάνει κάτι να αλλάξει η κυβέρνηση δεν προχωράνε τα πράγματα. Κι αυτό ισχύει σε όλο τον κόσμο. Δεν φτάνει η αλληλεγγύη και οι διαδηλώσεις συμπαράστασης. Πρέπει να αλλάξει η κυρίαρχη πολιτική των κυβερνήσεων. Αν θρηνείς δίπλα μου είμαστε απλά δύο που θρηνούμε. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι πραγματική υποστήριξη και αλλαγή. Χρειαζόμαστε κυβερνήσεις που να μπορούν να πουν όχι στο Ισραήλ.