Ο Ντόναλντ Τραμπ δημοσίευσε την καινούργια Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας (ΣΕΕ) στα τέλη της περασμένης εβδομάδας. Πιθανότατα ο ίδιος δεν έγραψε ούτε λέξη, αλλά είναι πραγματικά απίστευτο κείμενο.
Κάθε κυβέρνηση στην Ουάσιγκτον εκδίδει τη δική της ΣΕΕ, παρουσιάζοντας την άποψή της για τις προτεραιότητες του αμερικανικού ιμπεριαλισμού. Μία από τις πιο εντυπωσιακές ήταν εκείνη του Τζορτζ Μπους του νεότερου, που δημοσιεύτηκε τον Σεπτέμβριο του 2002, λίγο πριν από την εισβολή στο Ιράκ. Ήταν γεμάτη αυτοπεποίθηση, εκφράζοντας μια αμερικανική άρχουσα τάξη που, έχοντας κερδίσει τον Ψυχρό Πόλεμο, επιδίωκε να παγκοσμιοποιήσει τον νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό στηριζόμενη στην στρατιωτική ισχύ του Πενταγώνου.
Η ΣΕΕ του Μπους εξήρε τις ΗΠΑ ως το “μοναδικό βιώσιμο μοντέλο εθνικής επιτυχίας: ελευθερία, δημοκρατία και ελεύθερη επιχειρηματική δραστηριότητα”. Προειδοποιούσε επίσης τη Ρωσία και την Κίνα: “Είμαστε προσεκτικοί απέναντι στην πιθανή ανανέωση παλαιών μοτίβων ανταγωνισμού ανάμεσα σε Μεγάλες Δυνάμεις.”
Η ήττα του Μπους στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν έκανε τις επόμενες Δημοκρατικές κυβερνήσεις του Μπαράκ Ομπάμα και του Τζο Μπάιντεν πολύ πιο επιφυλακτικές σχετικά με την άμεση χρήση αμερικανικής στρατιωτικής ισχύος. Αλλά ο Μπάιντεν ήταν εξίσου έντονος με τον Μπους κηρύσσοντας έναν παγκόσμιο αγώνα μεταξύ “δημοκρατίας” και “αυταρχισμού”.
Η καινούργια ΣΕΕ είναι πολύ διαφορετική. Πράγματι, ξεκινάει με τον Τραμπ να καυχιέται ότι “αυτό το έγγραφο είναι ένας οδικός χάρτης για να διασφαλιστεί ότι η Αμερική θα παραμείνει το μεγαλύτερο και πιο επιτυχημένο έθνος στην ανθρώπινη ιστορία και η πατρίδα της ελευθερίας πάνω στη γη”. Αλλά λέει επίσης ότι “οι Ηνωμένες Πολιτείες απορρίπτουν την ατυχή ιδέα περί παγκόσμιας κυριαρχίας χωρίς σκοπό”. Το τμήμα για τη Μέση Ανατολή ανακοινώνει ότι ο Τραμπ “εγκαταλείπει το λανθασμένο πείραμα της Αμερικής να επιπλήττει αυτά τα έθνη – ιδιαίτερα τις μοναρχίες του Κόλπου – ώστε να εγκαταλείψουν τις παραδόσεις και τις ιστορικές μορφές διακυβέρνησής τους”.
Αλλά δεν είναι μόνο τους αυταρχικούς του φίλους στον Κόλπο που ο Τραμπ αφήνει στο απυρόβλητο. Ακόμη και κατά την πρώτη του θητεία περιέγραφε τη Ρωσία και την Κίνα ως “ανταγωνιστικές” και “αναθεωρητικές δυνάμεις”. Τώρα η Ρωσία εμφανίζεται μόνο στο σημείο όπου η ΣΕΕ επιτίθεται στην Ευρώπη για τις “μη ρεαλιστικές προσδοκίες” νίκης στην Ουκρανία ενώ συνεχίζει να αγοράζει ρωσικό φυσικό αέριο. Και η Κίνα παρουσιάζεται κυρίως ως οικονομικός ανταγωνιστής που πρέπει να αντιμετωπιστεί μέσω της πολιτικής του Τραμπ για “ισορροπημένο εμπόριο” μέσω δασμών.
Το τμήμα για την Ευρώπη έχει προσελκύσει τη μεγαλύτερη προσοχή. Ξεπερνά κατά πολύ τη συνηθισμένη απαίτηση οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ να αυξήσουν σημαντικά τις αμυντικές τους δαπάνες. Η ΣΕΕ επαναλαμβάνει την τραμπικού στυλ καταγγελία που εξαπέλυσε ο αντιπρόεδρος Τζ. Ντ. Βανς στη διάσκεψη ασφαλείας του Μονάχου τον Φεβρουάριο. Η Ευρώπη, μας λέει, κινδυνεύει με “πολιτισμική εξάλειψη” εξαιτίας της μαζικής μετανάστευσης, των woke πολιτικών, κ.λπ.
Η κυβέρνηση Τραμπ “καλλιεργεί την αντίσταση στην τρέχουσα πορεία της Ευρώπης μέσα σε ευρωπαϊκά έθνη”. Η ΣΕΕ χαιρετίζει αντίστοιχα “την αυξανόμενη επιρροή των πατριωτικών ευρωπαϊκών κομμάτων” — δηλαδή της άκρας δεξιάς.
Δεν είναι περίεργο ότι το Κρεμλίνο χαρακτήρισε το έγγραφο “σε μεγάλο βαθμό σύμφωνο με τη δική μας οπτική”. Ο Τραμπ φαίνεται να υιοθετεί την “πολυμερή” παγκόσμια τάξη που υποστηρίζουν τόσο το Πεκίνο όσο και η Μόσχα. Και σίγουρα η λεγόμενη “στροφή προς την Ασία” για την αντιμετώπιση της Κίνας φαίνεται να έχει τελειώσει. Οι Financial Times αναφέρουν ότι η ιαπωνική κυβέρνηση είναι “απογοητευμένη” από την αποτυχία της Ουάσιγκτον να στηρίξει τη νέα πρωθυπουργό, Σανάε Τακάιτσι. Η πρωθυπουργός έχει δεχθεί καταιγισμό ύβρεων από Κινέζους αξιωματούχους επειδή είπε ότι η Ιαπωνία μπορεί να επέμβει στρατιωτικά αν το Πεκίνο επιχειρήσει να εισβάλει στην Ταϊβάν.
“Δόγμα Τραμπ”
Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός τελείωσε. Η ΣΕΕ ανακοινώνει ένα νέο “Δόγμα Τραμπ” που προστίθεται στο Δόγμα Μονρόε, με το οποίο οι ΗΠΑ προειδοποιούσαν παλαιότερα τις εξωτερικές δυνάμεις να μείνουν έξω από την αμερικανική ήπειρο: “θέλουμε ένα ημισφαίριο απαλλαγμένο από εχθρική ξένη διείσδυση και ξένη κατοχή κρίσιμων περιουσιακών στοιχείων.” Στη σημερινή εποχή, αν και όχι ρητά, αυτό είναι μια προειδοποίηση προς την Κίνα, η οποία αποτελεί τεράστια αγορά για τις λατινοαμερικανικές εξαγωγές ορυκτών και αγροτικών προϊόντων.
Τέλος, το έγγραφο επιβεβαιώνει έναν παραδοσιακό στόχο της αμερικανικής παγκόσμιας πολιτικής από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο: “πρέπει να αποτρέψουμε την παγκόσμια, και σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμη και περιφερειακή, κυριαρχία άλλων δυνάμεων.” Για άλλη μια φορά, ο μόνος υποψήφιος για έναν τέτοιο ρόλο είναι η Κίνα.
Έτσι, η ΣΕΕ του Τραμπ αφορά στην πραγματικότητα το πώς μπορεί ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός να αυτοσυντηρηθεί, μέσα σε συνθήκες όπου η ηγεμονία του αμφισβητείται από ανταγωνιστές οι οποίοι αισθάνονται την αδυναμία του. Συνθήκες που θα είναι πολύ πιο δύσκολες για τους παραδοσιακούς συμμάχους των ΗΠΑ, όπως η Ευρώπη και η Ιαπωνία. Ο Τραμπ συνόψισε αυτήν την πραγματικότητα πρόσφατα: “Πολλοί από τους συμμάχους μας δεν είναι φίλοι μας”.
Όπως επισημαίνει ο Άλεξ Καλλίνικος στις διπλανές στήλες, η Λατινική Αμερική ξεχωρίζει ανάμεσα στα διάφορα σημεία της γης που εμφανίζονται στο νέο-διατυπωμένο Δόγμα της ιμπεριαλιστικής πολιτικής του Τραμπ. Ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός στέλνει το μήνυμα πως είναι διατεθειμένος να δεχτεί ένα διαφορετικό ισοζύγιο δυνάμεων με τους ανταγωνιστές τους στην Ασία και την Ευρώπη, αλλά η Λατινική Αμερική πρέπει να έχει ένα και μόνο αφεντικό, τις ΗΠΑ.
Όμως, η πράξη απέχει πολύ από τις διακηρύξεις. Ποια εργαλεία έχει η κυβέρνηση Τραμπ για να εξασφαλίσει πως μια ολόκληρη ήπειρος στέκεται προσοχή και δεν κάνει οικονομικά και στρατηγικά ανοίγματα προς την Κίνα; Με το ένα χέρι ο Τραμπ και οι υπουργοί του κραδαίνουν τους δασμούς και με το άλλο τις πολεμικές απειλές. Πρόκειται για έναν συνδυασμό φοβήτρων που προς το παρόν αντί να λειάνουν τις αντιθέσεις, τις παροξύνουν.
Ολόκληρη η πολεμική προετοιμασία εναντίον της Βενεζουέλας γίνεται με αυτό το σκεπτικό. Επιχειρούν να στείλουν μέσω του Καράκας μήνυμα προς κάθε λατινοαμερικάνικη πρωτεύουσα ότι η αμερικάνικη υπερδύναμη είναι διατεθειμένη να χρησιμοποιήσει οποιαδήποτε μέθοδο για να τσακίσει τις αντιστάσεις. Και ταυτόχρονα να υπενθυμίσει πως κανένα Πεκίνο, καμία Μόσχα και κανένα Παρίσι ή Μαδρίτη δεν θα έρθει προς υπεράσπιση τους.
Όμως, τα πράγματα σκοντάφτουν. Ένα παράδειγμα είναι η ξαφνική κρίση στην οποία έχει μπλεχτεί ο Υπουργός “Άμυνας” του Τραμπ (που πλέον ονομάζεται και επίσημα Υπουργός Πολέμου) και μαζί του όλη η κυβέρνηση. Ο Πιτ Χέγκσεθ, βρίσκεται κάτω από πίεση, καθώς αποκαλύφθηκαν ταυτόχρονες παραβιάσεις πρωτοκόλλων, παρακολουθήσεις και προσωπικές αποφάσεις που έθεσαν σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές και στρατιωτικές επιχειρήσεις.
Ένταση
Από τη μία μεριά είναι το σκάνδαλο για την εντολή να δολοφονηθούν επιζώντες στο διπλό χτύπημα που έκαναν οι ΗΠΑ σε πλοιάρια στην Καραϊβική στις αρχές Σεπτέμβρη στο πλαίσιο της επίθεσης στη Βενεζουέλα. Εξελίσσεται ένα νέο κύμα αντιδράσεων στο Κογκρέσο, οι Δημοκρατικοί ζητούν την παραίτηση του Υπουργού, αλλά όλο και περισσότεροι Ρεπουμπλικάνοι εκφράζουν επιφυλάξεις για την ηγεσία του Πενταγώνου. Οι εξελίξεις στους Ρεπουμπλικάνους γίνονται άλλο ένα σημείο έντασης ανάμεσα στον σκληρό πυρήνα του Τραμπικού κινήματος που συνεχίζει στα λόγια να αντιτίθεται στις εξωτερικές επεμβάσεις του αμερικάνικου στρατού και την πραγματική πολιτική της κυβέρνησης Τραμπ. Πρώην και νυν αξιωματούχοι του Υπουργείου Πολέμου περιγράφουν το κλίμα που επικρατεί εκεί μέσα αυτές τις μέρες ως “παρανοϊκό και χαοτικό”. Διεξάγονται αλληλοκαρφώματα μέσα στους κόλπους του Υπουργείου με τον Χέγκσεθ να χρησιμοποιεί από τη μεριά του εσωτερικές έρευνες για να καθαιρέσει συμβούλους που τον κοντράρουν.
Το δεύτερο μέτωπο που βρίσκεται σε εξέλιξη γύρω από τον Χέγκσεθ έχει να κάνει με την παλαιότερη υπόθεση των αεροπορικών επιδρομών στην Υεμένη, οι οποίες αποφασίστηκαν λίγο πολύ με ονλάιν ψηφοφορία σε ένα γκρουπ επαφών του Χέγκσεθ στο οποίο ούτε ο ίδιος δεν ήξερε ακριβώς ποιοι συμμετείχαν. Η στρατιωτική επίδειξη δύναμης των ΗΠΑ στην Καραϊβική συνεχίζεται και επεκτείνεται ενώ στην Ουάσιγκτον καταγράφεται αυτή η ασυνεννοησία.
Ο Τραμπ σε πρόσφατη συνέντευξή του στο περιοδικό Politico αφήνει ανοιχτή την πιθανότητα να προχωρήσει σε στρατιωτική επέμβαση στη Βενεζουέλα το αμέσως ερχόμενο διάστημα. Όμως όσο σκληραίνει η περικύκλωση της Βενεζουέλας και γίνεται ξεκάθαρο σε όλους ότι οι απειλές δεν έχουν να κάνουν σε τίποτα ούτε με τα ναρκωτικά, ούτε με το πόσο ανελεύθερη είναι η κυβέρνηση του Μαδούρο, δυσκολεύει το κλίμα και οι σχέσεις με όλα τα υπόλοιπα κράτη της Λατινικής Αμερικής. Αυτές τις μέρες κανονικά θα διεξαγόταν η σύνοδος των κρατών της Αμερικανικής Ηπείρου, το κατεξοχήν φόρουμ όπου επιβεβαιώνεται η αμερικάνικη κυριαρχία στο Δυτικό Ημισφαίριο. Αλλά η Δομινικανή Δημοκρατία που είχε αναλάβει τη διοργάνωση ανακοίνωσε τους προηγούμενους μήνες ότι δεν είναι σε θέση να το κάνει και η Σύνοδος έχει πάρει μια ασαφή μετάθεση για το 2026.
Οι απειλές προς το Μεξικό, προς την Κολομβία, προς τον Παναμά, ακόμη και προς τον Καναδά συνεχίζονται. Εκφράζονται με συμπυκνωμένο τρόπο στην τραμπούκικη περικύκλωση της Βενεζουέλας. Πρέπει να κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν ώστε ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός να κάψει τα χέρια του σε αυτήν την προσπάθεια.
Νίκος Λούντος