Οι αγορές καθοδηγούνται από τον φόβο και την απληστία λέει ένα χιλιοειπωμένο κλισέ. Το ίδιο ισχύει και για την στάση των μεγάλων επιχειρήσεων απέναντι στον Ντόναλντ Τραμπ. Φόβος: σε ένα βαθμό είναι βραχυπρόθεσμος και συγκεκριμένος. Τα μεγάλα αφεντικά ζούνε με τον φόβο μιας προεδρικής ανάρτησης στο twitter που θα καταγγέλλει κάποια τους απόφαση να μεταφέρουν κάποιες θέσεις εργασίας από τις ΗΠΑ στο εξωτερικό.

Γράφει ο Άλεξ Καλλίνικος

Αλλά υπάρχουν πολύ πιο μακροπρόθεσμα πράγματα που τους ανησυχούν. Όπως εξηγούν σε ένα νέο βιβλίο οι ιστορικοί Charlie Laderman και Brendan Simms, ο Τραμπ έχει αναπτύξει από τη δεκαετία του 1980 μια συνεκτική κοσμοαντίληψη που αντιστρατεύεται την κυρίαρχη μεταπολεμική στρατηγική των ΗΠΑ της οικοδόμησης και διατήρησης μιαw φιλελεύθερης καπιταλιστικής παγκόσμιας τάξης πραγμάτων. 

Ο Τραμπ θέλει να αντικαταστήσει αυτή την στρατηγική με το σύστημα του προστατευτισμού που εγκωμίαζε στην ομιλία της ορκωμοσίας του. Και έχει αρχίσει ήδη να δρα αντίστοιχα -αποσύρθηκε από την TPP (συμφωνία συνεργασίας των χωρών του Ειρηνικού Ωκεανού), απαιτεί την αναθεώρηση της NAFTA (συμφωνία ελεύθερου εμπορίου μεταξύ των χωρών της Βόρειας Αμερικής) ενώ έχει αρχίσει να βάζει στο στόχαστρο μερικούς από τους σημαντικότερους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ.

Δεν είναι μόνο η Κίνα και το Μεξικό. Την περασμένο εβδομάδα ο Peter 

Navarro, ο νέος επικεφαλής του Εθνικού Συμβουλίου Εμπορίου, επιτέθηκε στη Γερμανία. Η Γερμανία, είπε, "συνεχίζει να εκμεταλλεύεται άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως και τις ΗΠΑ με ένα 'υπόγειο Γερμανικό Μάρκο' (εννοεί το Ευρώ) που είναι έντονα υποτιμημένο".

Ο Navarro θέλει να αποσυναρμολογήσει τις πολυεθνικές εφοδιαστικές αλυσίδες μέσω των οποίων είναι οργανωμένη η σύγχρονη βιομηχανική παραγωγή: "Μακροπρόθεσμα δεν κάνει καλό στην Αμερικανική οικονομία να κρατάει μόνο τα μεγάλα εργοστάσια όπου συναρμολογούμε τώρα τα ‘αμερικανικά' προϊόντα που αποτελούνται κύρια από ξένα εξαρτήματα. Πρέπει να παράγουμε αυτά τα εξαρτήματα με μια στιβαρή, εγχώρια εφοδιαστική αλυσίδα που θα τονώσει την απασχόληση και την αύξηση των μισθών".

Αυτή είναι μια θεμελιακή απειλή για τις αμερικανικές πολυεθνικές εταιρείες που χρησιμοποιούν αυτές τις εφοδιαστικές αλυσίδες -που περιλαμβάνουν ιδιαίτερα την Κίνα και το Μεξικό- για να μειώνουν το κόστος και να αυξάνουν τα κέρδη τους. Μέχρι τώρα, όμως, η αντίδρασή τους είναι συγκρατημένη. Σύμφωνα με την εφημερίδα Financial Times "κάποιοι από τους ηγέτες των επιχειρήσεων μοιάζουν εκστασιασμένοι με την προοπτική της στενής συνεργασίας με τον πιο ισχυρό άνθρωπο του πλανήτη -όσο εκστασιασμένα βγήκαν τα στελέχη της αυτοκινητοβιομηχανίας από τη συνάντηση με τον Τραμπ τη δεύτερη μέρα της εξουσίας του".

Απληστία

Εδώ είναι το σημείο όπου υπεισέρχεται η απληστία. Το δημοσίευμα συνεχίζει: "θα ήταν δύσκολο να βρει κανείς έναν εκπρόσωπο της επιχειρηματικής Αμερικής του οποίου οι σφυγμοί να μην ανεβαίνουν μπροστά στην προοπτική μεγαλύτερων φοροαπαλλαγών, χαλάρωσης των εποπτικών μηχανισμών και ανάκαμψης της οικονομικής αυτοπεποίθησης -όλων αυτών που ο πρόεδρος έχει υποσχεθεί να κάνει". 

Πράγματι, μετά από μια προεκλογική καμπάνια ενάντια στην Wall Street ο Τραμπ γέμισε το υπουργικό του συμβούλιο με τους εκπροσώπους της, συμπεριλαμβανομένου ενός αριθμού τραπεζιτών από την Goldman Sachs. Και τους έχει δώσει ήδη περισσότερα από αυτά που περίμεναν -για παράδειγμα μια εντολή για την αναθεώρηση του νόμου Dodd-Frank που επέβαλλε μεγαλύτερο έλεγχο στις χρηματοπιστωτικές αγορές μετά το κραχ του 2008.

Η αστική τάξη είναι από τη φύση της κατακερματισμένη -λειτουργούν σαν "εχθρικοί αδελφοί" όπως έλεγε ο Μαρξ. Ο καθένας προσπαθεί να αρπάξει για τον εαυτό του το μεγαλύτερο μερίδιο από τα κέρδη που βγάζουν από τους εργάτες. Αυτή η εστίαση στον εαυτό τους και στα προσωπικά, συχνά αντιπαραθετικά, συμφέροντά τους έχει σαν αποτέλεσμα να είναι δύσκολο να φτάνουν σε μια ενιαία πολιτική θέση.

Και αυτό είναι το σημείο όπου έρχεται το κράτος με τη μορφή ενός συνόλου από θεσμούς που αναπτύσσουν μια γενικευμένη θεώρηση των συμφερόντων του συνόλου της άρχουσας τάξης και την επιβάλλουν στην κοινωνία. Όμως η ανωτάτη διοίκηση στην Ουάσιγκτον βρίσκεται στα χέρια ενός τυχοδιώκτη πλαισιωμένου από συμβούλους σαν τον Steven Bannon που δηλώνει ότι θέλει να "καταστρέψει όλο το σημερινό Κατεστημένο". Μπροστά μας έχουμε μια ανώμαλη διαδρομή για το αμερικανικό κεφάλαιο αλλά και για όλους εμάς.