Η Οκτωβριανή επανάσταση σημάδεψε τον 20ο αιώνα. Ο ιστορικός Erιc Hobsbawm ισχυρίζεται, όχι άδικα, ότι εγκαινίασε ένα καινούργιο «σύντομο αιώνα». Μια περίοδο 70 χρόνων που ξεκίνησε το 1917 και τελείωσε με τη πτώση του τείχους του Βερολίνου το 1990, ή όπως την ονόμασε εύστοχα «Εποχή των Άκρων».
Δεν είναι λίγοι εκείνοι που πίστεψαν, μετά το 1990, ότι το σύστημα θα μπορούσε να προστατέψει το «μέσο όρο» ή το «μεσαίο χώρο» όπως επικράτησε να τον λέμε στην Ελλάδα τη πρώτη δεκαετία του νέου αιώνα. Όμως η μεγάλη καπιταλιστική κρίση που ξεκίνησε το 2007 ήρθε να διαλύσει τις αυταπάτες. Μας έδειξε με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο ότι η αστική δημοκρατία δεν μπορεί να είναι το τέλος της ιστορίας γιατί αυτό σημαίνει εξαθλίωση ανθρώπων και χωρών, ρατσισμό, πολέμους, τείχη και ξενοφοβία. Σε αυτό το περιβάλλον η επέτειος των 100 χρόνων της Οχτωβριανής επανάστασης γίνεται δυο φορές επίκαιρη αφού η ανταπόκριση στα καθήκοντα της νέας εποχής επιβάλλει να ακουμπήσουμε και στα διδάγματα και τις αδυναμίες της επανάστασης.
Το βασικό δίδαγμα είναι ότι οι επαναστάσεις έρχονται να λύσουν τα προβλήματα και τις ανάγκες της εποχής. Η Οκτωβριανή επανάσταση ήρθε για να λύσει το αγροτικό και διατροφικό πρόβλημα της Ρωσίας, να εξασφαλίσει την ειρηνική και ελεύθερη ζωή του λαού. Το σύνθημα των Μπολσεβίκων: Ειρήνη – Γη – Ψωμί - Ελευθερία συνόψιζε με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο τις προτεραιότητες των εξεγερμένων. Στο μέτωπο της αντιμετώπισης των λαϊκών αναγκών και παρά τις αδυναμίες η πρώτη δεκαετία της επανάστασης έχει να μας διδάξει πολλά. Οι επαναστάτες κατόρθωσαν να σταθεροποιήσουν σε τρομακτικά αντίξοες συνθήκες μια αδύναμη οικονομία και να θέσουν τις βάσεις της εκβιομηχάνισής της ως όρο του κοινωνικού της μετασχηματισμού. Εφάρμοσαν πρωτότυπες πολιτικές όπως ο αγροτικός φόρος σε είδος και η κυκλοφορία διπλού νομίσματος. Πολιτικές που έχουν πεδίο εφαρμογής σε οικονομίες σε βαθιά καπιταλιστική κρίση όπως η Ελληνική.
Εκβιομηχάνιση
Παράλληλα ανέτρεψαν το βασικό νόμο της νεοκλασικής οικονομικής θεωρίας της ανάπτυξης. Αντί να ακολουθήσουν μια πολιτική ανάπτυξης του αγροτικού τομέα όπως θα έκανε ένας νεοκλασικός οικονομολόγος εκβιομηχάνισαν τη χώρα. Το οικονομικό τους μοντέλο αποτέλεσε τη βάση προγραμμάτων εκβιομηχάνισης στην Ινδία και τον τρίτο κόσμο και σε θεωρητικό επίπεδο τη βάση του υποδείγματος του Domar και εν μέρει του Kaldor.
Όμως η επαναστάτες είχαν αδυναμίες που σε συνδυασμό με αντικειμενικές συνθήκες κόστισαν την ίδια την επανάσταση. Η βασικότερη ήταν μια επιφανειακή ανάγνωση της δυναμικής του καπιταλισμού. Τόσο η δεξιά όσο και η αριστερή πτέρυγα των Μπολσεβίκων θεωρούσαν ότι ο πόλεμος, αποτέλεσμα των ανταγωνισμών στο στάδιο του ιμπεριαλισμού, ήταν η μήτρα της επανάστασης. Σύμφωνα με αυτή τη θεώρηση οι καπιταλιστικές κρίσεις ή είχαν υποχωρήσει εντελώς (Μπουχάριν) ή ήταν δευτερεύουσες στην πορεία του συστήματος (Τρότσκι). Αυτό για τη δεξιά σήμαινε μια μακρά περίοδο αργής «οικοδόμησης του σοσιαλισμού» στην απομονωμένη Ρωσία ενώ για την αριστερά η ανατροπή των συσχετισμών σε παγκόσμια κλίμακα ήταν προ των πυλών. Ήταν και τα δύο λάθος, το χειρότερο όμως ήταν ότι παρέδωσαν το έδαφος του πολιτικού ρεαλισμού στη Σταλινική γραφειοκρατική ομάδα που ενδιαφερόταν μόνο για την παραμονή της στα πράγματα. Οι γραφειοκράτες αποδείχθηκαν εξαιρετικοί στην ίντριγκα. Πρώτα συμμάχησαν με τη δεξιά πτέρυγα (Μπουχάριν) για την πολιτική περιθωριοποίηση της αριστεράς (Τρότσκι) και κατόπιν, κάτω από το βάρος της κατάρρευσης της ΝΕΠ, υιοθέτησαν την ατζέντα της αριστεράς περιθωριοποιώντας τη δεξιά. Οι συνέπειες ήταν τραγικές τη δεκαετία του ‘30 τόσο στο εσωτερικό όσο και το διεθνές επίπεδο, μια περίοδος με πολλές ομοιότητες με τη σημερινή.
Από αυτή τη σκοπιά οι επετειακές εκδηλώσεις που διοργανώνει το ΣΕΚ και άλλες συλλογικότητες για τα 100 χρόνια της επανάστασης μόνο επετειακές δεν είναι.
Ο Νίκος Στραβελάκης είναι πανεπιστημιακός στη ΝΟΠΕ και θα είναι ομιλητής στο διήμερο για τα 100 χρόνια της Οκτωβριανής Επανάστασης.