Αντιρατσιστικό και αντιφασιστικό κίνημα
Οι Νονοί των Βαλκανίων ενθαρρύνουν τους φασίστες

Εκτός από εθνική ήταν και αντιφεουδαρχική επανάσταση. Σχεδόν ολόκληρη η καλλιεργούμενη γη της Μακεδονίας καταλαμβανόταν από περίπου 500 τσιφλίκια. Το 70% των αγροτών ήταν ακτήμονες. Το πιο μισητό φόρο, τη δεκάτη, τον συνόδευαν ένα σωρό άλλα «δοσίματα» και φόροι. Οι μητροπολίτες έδειχναν ιδιαίτερο ζήλο στην αφαίμαξη του «ποιμνίου» τους. Το σύνθημα η Μακεδονία στους Μακεδόνες σήμαινε πάνω απ’ όλα το διώξιμο των τσιφλικάδων. 

Τη βδομάδα που πέρασε διέρρευσε η είδηση ότι ο Ζάεφ, ο πρωθυπουργός της Δημοκρατίας της Μακεδονίας πρότεινε ως συμβιβαστική λύση την ονομασία «Δημοκρατία της Μακεδονίας του Ίλιντεν». Ο Ζάεφ είχε συναντηθεί με τον Τσίπρα στα πλαίσια της Συνόδου Κορυφής ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων στη Σόφια στις 17 του Μάη. 

Ο Μητσοτάκης έβγαλε αφρούς εθνικής οργής για αυτή την πρόταση. Την Παρασκευή διέρρεε την απάντησή του μετά την τηλεφωνική επικοινωνία του με τον Τσίπρα: «Οποιαδήποτε αναφορά του Ίλιντεν στο όνομα της γειτονικής χώρας, όχι μόνον δεν θέτει τέλος στον αλυτρωτισμό των Σκοπίων, αλλά αντιθέτως τον επιβεβαιώνει και τον ενισχύει. Γι’ αυτό είναι απαράδεκτο ακόμη και να τίθεται προς συζήτηση». 

Στις 20 Μάη ο Μητσοτάκης μίλησε σε ένα συνέδριο στην Κέρκυρα. Ξεκίνησε με ένα ύμνο στα εθνικιστικά συλλαλητήρια και κατηγόρησε τον Τσίπρα ότι αντιμετώπισε με «εμπάθεια» αποκαλώντας «ακροδεξιούς, γραφικούς…ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας το οποίο ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για το ζήτημα αυτό και επιδεικνύει μια ιδιαίτερη  εθνική ευαισθησία».  Αν αυτό δεν είναι νομιμοποίηση των φασιστών που την προηγούμενη μέρα είχαν λιντσάρει τον Μπουτάρη στη Θεσσαλονίκη, τότε οι λέξεις χάνουν το νόημά τους. 

Η εξέγερση του Ίλιντεν

Όμως, ο Μητσοτάκης, κι όσοι τον ακολούθησαν στις κραυγές για τον «αλυτρωτισμό» των «Σκοπιανών», προσπάθησε να κάνει και μαθήματα ιστορίας:  «Να ξεκαθαρίσουμε λοιπόν εδώ ορισμένα ζητήματα για αυτούς οι οποίοι φαίνεται ότι δεν γνωρίζουν καλά την ιστορία μας. Η εξέγερση του Ίλιντεν και η ονομασία του Ίλιντεν είναι ταυτισμένη με τον Μακεδονικό αλυτρωτισμό. Είναι μια ονομασία η οποία ταυτίστηκε με μια εθνικιστική εξέγερση η οποία είχε τότε ως κεντρικό της σύνθημα η Μακεδονία στους Μακεδόνες και τη δημιουργία μιας μεγάλης Μακεδονίας με πρωτεύουσα τη Θεσσαλονίκη. Με άλλα λόγια το ίδιο το όνομα το οποίο συζητούσε και συζητάει ενδεχομένως ακόμα και σήμερα ο κ. Τσίπρας είναι η επιτομή του αλυτρωτισμού».

Τι ήταν λοιπόν αυτό το περίφημο «Ίλιντεν»; Είναι η γιορτή του Προφήτη Ηλία στην «ανύπαρκτη» γλώσσα των γειτόνων μας. Εκείνη τη μέρα, 20 του Ιούλη 1903, ξέσπασε η επανάσταση που την είχε οργανώσει η ΕΜΕΟ, η Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση που είχε ιδρυθεί στα τέλη του 1893. 

Η επανάσταση είχε επίκεντρο το βιλαέτι του Μοναστηρίου (Μπίτολα) και πήρε γρήγορα διαστάσεις από την περιοχή της Οχρίδας και τη Φλώρινα μέχρι τις Σέρρες και την Αδριανούπολη. Αυτό που «ξεχνάνε» οι Μητσοτάκηδες είναι ότι τότε η Μακεδονία σαν γεωγραφική περιοχή ήταν κομμάτι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το Ίλιντεν ήταν δηλαδή μια εξέγερση για την αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού και τη δημιουργία ενός αυτόνομου και στη συνέχεια ανεξάρτητου κράτους. 

Εκτός από εθνική ήταν και αντιφεουδαρχική επανάσταση. Σχεδόν ολόκληρη η καλλιεργούμενη γη της Μακεδονίας καταλαμβανόταν από περίπου 500 τσιφλίκια. Το 70% των αγροτών ήταν ακτήμονες. Το πιο μισητό φόρο, τη δεκάτη, τον συνόδευαν ένα σωρό άλλα «δοσίματα» και φόροι. Οι μητροπολίτες έδειχναν ιδιαίτερο ζήλο στην αφαίμαξη του «ποιμνίου» τους. Το σύνθημα η Μακεδονία στους Μακεδόνες σήμαινε πάνω απ’ όλα το διώξιμο των τσιφλικάδων. 

Γι’ αυτό σε πολλές περιοχές, πρωταγωνιστές της επανάστασης δεν ήταν μόνο οι «τσέτες» (αντάρτικες ομάδες) της ΕΜΕΟ αλλά όλοι οι αγρότες. Τριάντα πέντε χρόνια μετά ο Κωνσταντίνος Μαζαράκης-Αινιάν, «μακεδονομάχος» και αξιωματικός, έγραφε στα απομνημονεύματά του ότι: «Όλα τα χωρία εξήλθον πανοικεί εις την ύπαιθρον με όπλα και ξύλα ακόμη».

Οι επαναστάτες κατάφεραν να ελέγξουν μόνο μια πόλη, το ορεινό Κρούσεβο, όπου ανακήρυξαν την ομώνυμη Δημοκρατία. Επικεφαλής τους ήταν σοσιαλιστές όπως ο Νικόλα Κάρεφ. Στο επαναστατικό συμβούλιο της πόλης αντιπροσωπεύονταν όλο το εθνοτικό/θρησκευτικό μίγμα του πληθυσμού της περιοχής. Έβγαλε μια διακήρυξη στους μουσουλμάνους αγρότες που τους καλούσε να πάρουν μέρος στην επανάσταση: «και σεις είστε σκλάβοι σαν κι εμάς, σκλάβοι της αυτοκρατορίας και των μπέηδών της, των αφεντάτων και των πασάδων της, δούλοι των πλούσιων και ισχυρών, των εκβιαστών και των τυράννων». 

Βέβαια, τότε το ελληνικό κράτος είχε καταδικάσει την επανάσταση συνεργαζόμενο με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ο μητροπολίτης Καστοριάς Γερμανός Καραβαγγέλης ευλογούσε τα πυροβόλα των Οθωμανών που βομβάρδιζαν χωριά. Η Μακεδονία θα γινόταν με το ζόρι ελληνική, ότι και να κάνανε οι «χωριάτες» που είχαν άλλη γνώμη.

Ο οθωμανικός στρατός έπνιξε στο αίμα την επανάσταση. Οι νεκροί έφτασαν τις δέκα χιλιάδες, 200 χωριά κάηκαν. Όμως, ταυτόχρονα το Ίλιντεν ήταν η «ληξιαρχική πράξη γέννησης» του μακεδονικού έθνους, όπως η επανάσταση του 1821 στην Ελλάδα. Το 1944 οι αντιφασίστες παρτιζάνοι που ίδρυσαν τη Δημοκρατία της Μακεδονίας (ως ομόσπονδο κράτος στην Γιουγκοσλαβία) θεωρούσαν ότι έκαναν το «δεύτερο Ίλιντεν».