Οι δυο διαδοχικοί σεισμοί που χτύπησαν την Τουρκία και τη Συρία ήταν μεγάλοι – οι χειρότεροι που έχουν πλήξει την περιοχή εδώ και οκτώ, τουλάχιστον, δεκαετίες. Αλλά δεν ήταν το μέγεθός τους αυτό που σκόρπισε το θάνατο: ο πραγματικός «δολοφόνος» δεν ήταν ο ίδιος ο σεισμός. Οι πραγματικοί δολοφόνοι ήταν η φτώχεια και η εγκατάλειψη. Η καταστροφή πήρε τόσο μεγάλες διαστάσεις γιατί τα περισσότερα σπίτια ήταν παλιά. Γιατί οι φτωχοί δεν έχουν λεφτά να μείνουν σε καλά σπίτια. Γιατί η μοίρα τους είναι να ζούνε σε ετοιμόρροπα ερείπια. Και αυτή δεν είναι κάποια τουρκική ιδιαιτερότητα.
Η νοτιοανατολική Τουρκία είναι η πιο φτωχή «επαρχία» της χώρας. Το μέσο «κατά κεφαλήν εθνικό εισόδημα» στην περιοχή αγγίζει μόλις και με δυσκολία το 55% του εθνικού μέσου όρου. Η πλειοψηφία των κατοίκων είναι Κούρδοι – ένας λαός που βρίσκεται υπό διωγμό εδώ και δεκαετίες στην Τουρκία. Η περιοχή «φιλοξενεί» ακόμα εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες από την Συρία που ζούνε σε ακόμα χειρότερες συνθήκες.
Ο Ερντογάν προσπαθεί τώρα να ρίξει τις ευθύνες στους εργολάβους που έκλεβαν στα υλικά, παράβλεπαν τους κανονισμούς και αδιαφορούσαν για τις μελέτες και τα σχέδια. Οι εργολάβοι έχουν μεγάλες ευθύνες – για αυτό δεν υπάρχει αμφιβολία. Πολλά από τα κτίρια που κατέρρευσαν είχαν υποτυπώδη ή ανύπαρκτα θεμέλια. Άλλα είχαν πρόσθετους παράτυπους ορόφους. Πολλά είχαν δοκάρια και κολώνες με ελάχιστα σίδερα. Η κυβέρνηση είχε θεσπίσει έναν νέο, αυστηρό, οικοδομικό κανονισμό μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1999, αλλά οι εργολάβοι έβρισκαν πάντα τρόπους να τον παρακάμπτουν. Αν και τα περισσότερα κτίρια που κατέρρευσαν είχαν χτιστεί πριν από το 1999, κάποια ήταν πολύ πιο σύγχρονα. Μερικοί εργολάβοι βρίσκονται ήδη στις φυλακές.
Παράκαμψη κανονισμών
Αλλά η κυβέρνηση έχει τεράστιες ευθύνες για αυτή την παράκαμψη των κανονισμών. Ο έλεγχος των οικοδομών «ιδιωτικοποιήθηκε» επί Ερντογάν: διεξάγεται από ιδιωτικές εταιρίες οι οποίες πληρώνονται από τους ίδιους τους εργολάβους. Ακόμα χειρότερα η κυβέρνηση, αντί να αναγκάσει τους εργολάβους να ενισχύσουν ή να κατεδαφίσουν τα επικίνδυνα κτίρια, τους έδινε ξανά και ξανά τη δυνατότητα να τα «νομιμοποιούν» πληρώνοντας απλά ένα μικρό πρόστιμο.
Ο κατασκευαστικός τομέας είναι, μαζί με την «αγορά της γης» μια από τις ατμομηχανές της τουρκικής οικονομίας. Το 2019 πουλήθηκαν σχεδόν 1,3 εκατομμύρια διαμερίσματα και εκατοντάδες χιλιάδες γραφεία, καταστήματα και βιομηχανικά κτήρια – η «ζήτηση» για επαγγελματική στέγη ξεπέρασε τα 6 εκατομμύρια τετραγωνικά μέτρα. Οι κάθε είδους «διευκολύνσεις» προς τον κλάδο στηρίζουν δυναμικά την εθνική οικονομία. Το τίμημα αυτής της ανάπτυξης το πλήρωσαν δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι στις 6 Φλεβάρη με τη ζωή τους.
Η καταστροφή που άφησε πίσω του ο δίδυμος σεισμός είναι ανυπολόγιστη. Οι καταμετρημένοι νεκροί ξεπερνάνε μέχρι στιγμής τις 33 χιλιάδες – 29,5 χιλιάδες στην Τουρκία και 3,5 χιλιάδες στη Συρία. Το τελικό νούμερο, είναι βέβαιο, ότι θα είναι πολύ μεγαλύτερο καθώς χιλιάδες άνθρωποι παραμένουν θαμμένοι κάτω από τα ερείπια χωρίς να υπάρχει πλέον η παραμικρή ελπίδα ότι θα είναι ακόμα ζωντανοί. Τουλάχιστον ένα εκατομμύριο κτίρια έχουν καταρρεύσει ή υποστεί σημαντικές ζημίες – οι άστεγοι μετριούνται σε εκατομμύρια. Ο Ερντογάν υπόσχεται τώρα ότι η περιοχή θα ανοικοδομηθεί άμεσα αλλά οι υποσχέσεις του δεν πείθουν. Στην περιοχή δεν κυριαρχούν μόνο ο θρήνος και η απόγνωση αλλά και η οργή.
Ο Ερντογάν -και μαζί του ολόκληρη η καλή κοινωνία της Τουρκίας- φοβάται αυτή την οργή. Ένα από τα πρώτα πράγματα που έκανε η κυβέρνηση μετά τον σεισμό ήταν να «κλείσει» το twitter για να σταματήσει το κύμα της κατακραυγής – μια δολοφονική κίνηση αν σκεφτεί κανείς ότι τα κινητά τηλέφωνα και τα κοινωνικά δίκτυα ήταν συχνά τα μόνα μέσα που είχαν οι εγκλωβισμένοι στα ερείπια για να στείλουν στους διασώστες το στίγμα τους.
Ο σεισμός και τα αισθήματα αλληλεγγύης απέναντι στους «γείτονές» μας ανάγκασε ακόμα και την κυβέρνηση του Μητσοτάκη να εγκαταλείψει την ψυχροπολεμική της ρητορική και να στείλει μια μονάδα των ΕΜΑΚ στην Τουρκία για να συμμετάσχει στις προσπάθειες διάσωσης. Ο Νίκος Δένδιας, ο τουρκοφάγος υπουργός Εξωτερικών «μας», πήγε στην Τουρκία και «αγκαλιάστηκε» δημόσια με τον Μεβλούτ Τσαβούσογλου, τον υπουργό Εξωτερικών της κυβέρνησης του Ερντογάν. Πρόκειται για καθαρή υποκρισία.
Ο προϋπολογισμός του «ψυχρού πολέμου» που μαίνεται στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία μετριέται κάθε χρόνο σε δισεκατομμύρια. Χιλιάδες άνθρωποι θα ήταν σήμερα ακόμα ζωντανοί αν έστω και ένα μικρό κλάσμα από αυτόν τον προϋπολογισμό του θανάτου είχε δαπανηθεί για να χτιστούν ανθεκτικά στο σεισμό κτίρια στις ερειπωμένες πόλεις της νοτιοανατολικής Τουρκίας.
Το ίδιο ισχύει και για εμάς εδώ στην Ελλάδα. Μπορεί να μην είχαμε σεισμό. Είχαμε όμως την πανδημία και τους χιλιάδες ασθενείς που πέθαναν άδικα στα νοσοκομεία διασωληνωμένοι εκτός ΜΕΘ, γιατί δεν υπήρχαν αρκετές ΜΕΘ. Ένα μικρό μόνο κλάσμα από τα δισεκατομμύρια που «ξοδεύουμε» για τα Ραφάλ και τις φρεγάτες αν πήγαινε στην υγεία, χιλιάδες συμπολίτες μας θα ήταν σήμερα ακόμα στη ζωή.
Δεν σκοτώνει μόνο ο θερμός πόλεμος. Σκοτώνει και ο ψυχρός.