Η ταινία Dourgouti Town του Δημήτρη Μπαβέλλα έχει αρχίσει να προβάλλεται στους κινηματογράφους από την προηγούμενη βδομάδα. Και η ανταπόκριση του κοινού είναι εντυπωσιακή. Η αίθουσα του Μικρόκοσμου είναι ασφυκτικά γεμάτη σε κάθε προβολή από την πρώτη μέρα, για ένα ντοκιμαντέρ που δεν έχει τις «πλάτες» μεγάλων εταιρειών διανομής.
Όμως, αυτό δεν είναι παράξενο. Πρόκειται για ένα «λαϊκό» ντοκιμαντέρ, που ζωντανεύει μια γειτονιά φορτωμένη με ιστορία, με την Αντίσταση και τον Δεκέμβρη στην «καρδιά» της. Το Δουργούτι στον σημερινό Νέο Κόσμο, ήταν μια πάμφτωχη γειτονιά –«τενεκεδούπολη», «γκέτο» είναι κάποιες από τις λέξεις που χρησιμοποιούν παλιοί κάτοικοί της που αφηγούνται κομμάτια της ζωής τους στο ντοκιμαντέρ- που ρίζωσε δίπλα στη λεωφόρο Συγγρού μια ανάσα από το κέντρο της πόλης. Οι Αρμένιοι πρόσφυγες, αρχικά από το 1915 και μαζικά από το 1922, έβαλαν την σφραγίδα τους σε αυτή τη γειτονιά.
Το ντοκιμαντέρ διασώζει εικόνες αυτής της γειτονιάς μέσα από αποσπάσματα από την ταινία Μαγική Πόλις (1954) του Νίκου Κούνδουρου και τη μικρού μήκους Τα ματόκλαδά σου λάμπουν (1961) του Κώστα Φέρρη. Μια ταινία που «έκοψε» η λογοκρισία του Καραμανλή επειδή τόλμησε να προβάλλει την αθλιότητα των συνθηκών ζωής της γειτονιάς με φόντο την Ακρόπολη. Και βέβαια μέσα από τις διηγήσεις των κατοίκων του, «επώνυμων» και «ανώνυμων»..
Το Δουργούτι δεν ήταν απλά μια τενεκεδούπολη. Ήταν το «Δουργούτι της Κατοχής και της Αντίστασης» όπως το ονομάζει το βιβλίο του Νίκου Αμπανάβα ή Το Δουργούτι των Προσφύγων: «Η πόλη των παρτιζάνων» όπως το ονομάζει στο δικό του βιβλίο ο Π. Αραπίνης. Η Αντίσταση και οι μάχες της αποτελούν κομβικό κομμάτι του ντοκιμαντέρ, μέσα από μαρτυρίες και αναπαραστάσεις.
Κεντρική θέση σ’ αυτές τις μνήμες κατέχει το μεγάλο μπλόκο της 9 Αυγούστου του 1944, με τους εκατοντάδες νεκρούς και χιλιάδες συλληφθέντες που οδηγήθηκαν στο «μπλοκ 15» του στρατοπέδου του Χαϊδαρίου και πολλοί στα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας στη ναζιστική Γερμανία. Είναι χαρακτηριστικό του μίσους των δωσιλόγων για τα Αρμένικα (μια άλλη ονομασία για το Δουργούτι) το γεγονός ότι σε αυτό το μπλόκο βάλανε φωτιά για να κάψουν τον συνοικισμό. Είναι συγκλονιστική η φράση μιας ηλικιωμένης πια κατοίκου στο ντοκιμαντέρ «Όλους τους συγχωρώ, τους ταγματασφαλίτες ποτέ».
Και βέβαια το Δουργούτι ήταν προπύργιο του ΕΛΑΣ τον Δεκέμβρη του 1944. Όπως είπε και ο Πρ. Παπαστράτης σε εκδήλωση στην αρχή της χρονιάς: «Οι ΕΛΑΣίτικες σφαίρες που χτυπούν το τεθωρακισμένο με τον Τσόρτσιλ που ανεβαίνει τη Συγγρού τα Χριστούγεννα του ’44, δεν εμποδίζουν ούτε τον ίδιο να φτάσει στην Αθήνα για να ‘δείξει το ενδιαφέρον του’ στη σύσκεψη των πολιτικών προσωπικοτήτων ούτε την αγγλική επέμβαση να ολοκληρωθεί. Το τίμημα της συμμετοχής στην Αντίσταση και τα Δεκεμβριανά είναι ιδιαίτερα οδυνηρό για συνοικισμούς όπως το Δουργούτι».
Γαζωμένοι τοίχοι
Στο ντοκιμαντέρ ο Δεκέμβρης περνάει φευγαλέα, όμως τα πλάνα από τους τοίχους γαζωμένους ακόμα από τις σφαίρες των αγγλικών τανκ και πολυβόλων είναι αδιάψευστοι μάρτυρες.
Η ιστορία του Δουργουτιού δεν τέλειωσε τότε. Άρχισε να τελειώνει με τον «πόλεμο κατά της παράγκας» του Γ. Παπανδρέου όταν άρχιζαν να χτίζονται οι πολυκατοικίες που δεσπόζουν τώρα στην περιοχή. Όμως η γειτονιά συνέχισε να είναι κομμάτι των αγώνων του κινήματος και της Αριστεράς στις δεκαετίες που ακολούθησαν. Στο ντοκιμαντέρ γίνεται συχνή αναφορά στους αγώνες των κατοίκων για να διεκδικήσουν δημόσιους χώρους, να αντισταθούν στο «τείχος του αίσχους» που στήθηκε για να μην βλέπουν οι επισκέπτες των Ολυμπιακών τις προσφυγικές πολυκατοικίες ή την πίεση που ασκεί ο «εξευγενισμός» και η τουριστικοποίηση της περιοχής.
Κομμάτι αυτών των αγώνων είναι και ο αντιφασισμός και ο αντιρατσισμός. Τον Σεπτέμβρη του 2012 εκατοντάδες κάτοικοι, ανάμεσά τους Σύριοι πρόσφυγες, απάντησαν μαζικά και αποφασιστικά στις επιθέσεις των ταγμάτων εφόδου της Χρυσής Αυγής, κάποιες με μολότοφ σε πολυκατοικίες. Η τοπική ΚΕΕΡΦΑ είχε παίξει σημαντικό ρόλο σε αυτές τις κινητοποιήσεις. Είναι κρίμα που αυτή η διάσταση απουσιάζει από το κατά τα άλλα πολύ ενδιαφέρον, και συγκινητικό σε κάποιες στιγμές του, ντοκιμαντέρ.
Προλάβετε να το δείτε και πάρτε μέρος στην εκδήλωση που οργανώνει το ΣΕΚ για τα 80 χρόνια της απελευθέρωσης της Αθήνας στις 11 Οκτώβρη.