Στις αρχές Σεπτέμβρη συναντήθηκαν στο Τιεντζίν της Κίνας οι ηγέτες των κρατών μελών του “Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης”. Εδώ και 25-30 χρόνια διοργανώνονται τέτοιες ετήσιες σύνοδοι σε έναν οργανισμό που ξεκίνησε το 2001 για να συντονίσει την οικονομική συνεργασίας της Κίνας και στης Ρωσίας στην Κεντρική Ασία. Όμως ποτέ ξανά ένα τέτοιο περιφερειακό γεγονός δεν είχε προκαλέσει τέτοιες αντιδράσεις στην Ουάσιγκτον. Ο Τραμπ σε μια ακόμη ανεξέλεγκτη δημόσια έκφραση των πιο βαθιών φόβων του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού έγραψε σε ένα κοινωνικό δίκτυο πως “Από ό,τι φαίνεται, χάσαμε την Ινδία και τη Ρωσία στην αγκαλιά της βαθύτερης και σκοτεινότερης Κίνας. Τους εύχομαι μακρύ και ευτυχισμένο μέλλον μαζί”.

Όντως, αυτό που προκάλεσε τέτοιο ερεθισμό στην κυβέρνηση του Τραμπ δεν ήταν οι συζητήσεις του Οργανισμού για το εμπόριο στο Καζακστάν και στο Τατζικιστάν. Αλλά η επιλεκτικά στημένη φωτογραφία και τα βίντεο του Σι Τζιπίνγκ, του Βλαντιμίρ Πούτιν και του Ναρέντρα Μόντι που χαμογελούσαν και έκαναν χαλαρή κουβεντούλα στο περιθώριο της συνάντησης. Ο καθένας από τους τρεις ηγέτες (της Κίνας, της Ρωσίας και της Ινδίας) είχε τους δικούς του λόγους για να στείλει μήνυμα από την Κίνα. 

Ο Σι Τζιπίνγκ έδειχνε πως αντίθετα με τις επιθετικές εκρήξεις του Τραμπ που αντιμετωπίζει τους συμμάχους του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού σαν κατοικίδια, η Κίνα μπορεί να γίνεται κέντρο για πρωτοβουλίες συνεργασιών και να προβάλλεται σαν εναλλακτικό σημείο αναφοράς για τον υπόλοιπο πλανήτη εκτός Δύσης. Ο Πούτιν ήθελε να επιβεβαιώσει την εντεινόμενη συνεργασία με την Κίνα και να δείξει ότι παρόλο που έχει ανοίξει παρτίδες με τον Τραμπ για τις μοιρασιές τους στην Ουκρανία, ο πλανήτης είναι πολύ μεγαλύτερος. Στην περίπτωση του Μόντι, ο Τραμπ πλήρωσε σε ένα βαθμό την ίδια του την επιθετικότητα, καθώς οι άγριοι δασμοί που ανακοίνωσε τελευταία ο Τραμπ σε βάρος της Ινδίας έχουν πλήξει την αξιοπιστία του Ινδού πρωθυπουργού που το έπαιζε φίλος του Τραμπ και “ισχυρός” ηγέτης και τώρα πληρώνει 50% δασμούς.

Ωστόσο, αν ήταν μόνο οι χαμογελαστές φωτογραφίες, δεν θα προέκυπτε τέτοια ανησυχία στο Λευκό Οίκο. Τη συνάντηση στο Τιεντζίν ακολούθησε η διοργάνωση μιας τεράστιας στρατιωτικής παρέλασης στο Πεκίνο με αφορμή τα 80 χρόνια από το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Η παρέλαση δεν ήταν μόνο μια κλασική επίδειξη του όγκου και της δύναμης του κινέζικου στρατού, αλλά μια διαφήμιση για μια σειρά καινούργια οπλικά συστήματα (ορισμένα που ήδη έχουν ενσωματώσει δυνατότητες τεχνητής νοημοσύνης) για τα οποία το κινέζικο κράτος στέλνει το μήνυμα ότι μπορεί να χρησιμοποιήσει εδώ και τώρα σε μια πιθανή σύγκρουση.

Ένταση

Ο ανταγωνισμός ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Κίνα τα τελευταία χρόνια έχει αυξήσει κατακόρυφα την ένταση στην Ανατολική Ασία. Οι ΗΠΑ ενισχύουν παλιές και νέες συμμαχίες τους για τον έλεγχο του Ειρηνικού, των περασμάτων του Ινδικού Ωκεανού και επιχειρούν να βάλουν όσα εμπόδια μπορούν στις δυνατότητες της Κίνας στη Νότια Σινική Θάλασσα. Προωθούν τη στρατιωτική ανάπτυξη της Ιαπωνίας, τις συνεργασίες με τη Νότια Κορέα, ενεργοποίησαν το Quad (ΗΠΑ, Αυστραλία, Ινδία, Ιαπωνία), έστησαν την ِAUKUS (Αυστραλία, Βρετανία, ΗΠΑ) και προσπάθησαν να επεκτείνουν τις συνεργασίες με τη Νέα Ζηλανδία, το Βιετνάμ και άλλες χώρες που βιώνουν τη στρατιωτική ενδυνάμωση της Κίνας ως απειλή. 

Κι όμως, στη σύνοδο του Τιεντζίν τελικά πήγαν είτε ως μέλη είτε ως επισκέπτες 20 ξένοι ηγέτες. Δεν έλειψαν οι ηγέτες των χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας (πλην των Φιλιππίνων που σχεδόν τις ίδιες μέρες ξεκινούσαν στρατιωτικές ασκήσεις μαζί με ΗΠΑ και Καναδά), ακόμη και αυτών που υφίστανται κατά καιρούς μπούλινγκ από το Πεκίνο (Βιετνάμ, Μαλαισία, Ινδονησία). Οι εντάσεις και οι ανταγωνισμοί κάθε άλλο παρά έχουν εξαφανιστεί ωστόσο. Ο Μόντι, με την Ινδία να έχει ανοιχτό μέτωπο με την Κίνα για τα σύνορα, φρόντισε να γυρίσει στο Δελχί πριν ξεκινήσει η στρατιωτική παρέλαση.

Από τη σκοπιά του Τραμπ, η επιτυχία του Τιεντζίν και η παρουσία του Πούτιν δίπλα δίπλα με τον Σι Τζιπίνγκ στην πρώτη σειρά της παρέλασης είναι γερό χτύπημα, έστω και σε συμβολικό επίπεδο. Μια ολόκληρη πτέρυγα του κινήματος του Τραμπ και πλέον και του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος αντιλαμβάνεται τις διαπραγματεύσεις στην Ουκρανία σαν κομμάτι μιας στρατηγικής για να αποσπαστεί η Ρωσία από την τροχιά σύγκλισης με την Κίνα. Με βάση τη λογική αυτής της πτέρυγας, η Ρωσία δεν μπορεί να θεωρείται πιθανή απειλή για την αμερικάνικη ηγεμονία, αλλά μια περιφερειακή δύναμη που μπορεί να τεθεί υπό έλεγχο. 

Αντίθετα η Κίνα με την τεράστια οικονομία της, τη μεγαλύτερη βιομηχανική βάση στον πλανήτη, τις δυνατότητες τεχνολογικών αλμάτων που έχει οικοδομήσει αποτελεί στρατηγική απειλή. Η συνεργασία της Κίνας με τη Ρωσία δεν είναι υπό αυτή την έννοια προβληματική μόνο πολιτικά για τις ΗΠΑ, αλλά και στρατιωτικά, καθώς της δίνει πρόσβαση σε τεχνολογίες που ακόμη έχει ανάγκη, αλλά και στις απαραίτητες πηγές ενέργειας και άλλων πρώτων υλών.

Όταν το καλοκαίρι ο Τραμπ συναντήθηκε με τον Πούτιν στην Αλάσκα, οι φανατικοί υποστηρικτές του πολέμου, ιδιαίτερα στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έσπευσαν να καταγγείλουν τον Τραμπ ότι εγκαταλείπει τις δεσμεύσεις του προς την Ουκρανία και χαρίζεται στον Πούτιν. Ο Ζελένσκι είπε πως ο Τραμπ έδωσε στον Πούτιν ό,τι ζητούσε. Οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ξεφτιλίστηκαν τον Αύγουστο όταν στήθηκαν σαν υπάλληλοι μπροστά στον Τραμπ για να τον ακούσουν να τους λέει πως αν θέλουν να περιορίσουν την ισχύ της Ρωσίας δεν μπορούν να τα ζητάνε όλα από το αμερικάνικο Πεντάγωνο, πρέπει να βάλουν το χέρι στην τσέπη και να πολλαπλασιάσουν τις πολεμικές δαπάνες. Στο μεταξύ, οι “πρόθυμοι” του αντι-ρωσικού μετώπου είχαν καταπιεί τους καινούργιους δασμούς που επέβαλε ο Τραμπ στα ευρωπαϊκά προϊόντα και σχεδόν είπαν κι ευχαριστώ.

Κάτι παράλληλο εξελίχθηκε και όσον αφορά την Ινδία. Ο Πίτερ Ναβάρο, βασικός σύμβουλος του Τραμπ για το εμπόριο και τη βιομηχανία δεν σταματάει να κάνει επίθεση στην κυβέρνηση του Μόντι. Έφτασε να αποκαλέσει τον πόλεμο την Ουκρανία “Πόλεμο του Μόντι” και την ινδική κυβέρνηση “πλυντήριο του Κρεμλίνου”. Ο λόγος είναι πως η ινδική κυβέρνηση από τότε που ξεκίνησε η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022 έχει αυξήσει το μερίδιο ρωσικού πετρελαίου στις εισαγωγές της από 0,2% στο 40%. Η Ινδία μετατρέπεται τα τελευταία χρόνια σε βασικό σύμμαχο στον δυτικό ανταγωνισμό με την Κίνα.

Στραβά μάτια

Με βάση αυτή τη γεωπολιτική λογική, οι Δυτικοί επέλεξαν να κάνουν τα στραβά μάτια στις μπίζνες με τη Μόσχα. Ο Τραμπ και ο Μόντι είχαν αναπτύξει ιδιαίτερη σχέση αγάπης, καθώς τους συνδέει ανάμεσα σε άλλα όχι μόνο ο ανταγωνισμός με την Κίνα, αλλά και η ακροδεξιά τους πολιτική. Όμως, ο Τραμπ εξαπέλυσε πλέον ένα πρωτοφανές κύμα δασμών σε βάρος της Ινδίας, το οποίο ο Μόντι δυσκολεύεται να σηκώσει. Ο Ζελένσκι ήταν ο πρώτος που βγήκε να πανηγυρίσει τους δασμούς κατά της Ινδίας.

Το γεγονός ότι αυτές οι κινήσεις, αντί για συμμάζεμα του Μόντι και συγκράτηση του Πούτιν προς το παρόν έφεραν κοινή εμφάνιση με την κινεζική ηγεσία είναι ακόμη μια ένδειξη των περιορισμών της αμερικανικής ηγεμονίας. Μπορεί επίσης να προκαλέσουν παραπέρα διάσπαση και αποπροσανατολισμό στη βάση (ή και στην κορυφή) του Τραμπισμού.

Όλα αυτά δεν σημαίνουν πως ο Οργανισμός της Σαγκάης αποτελεί οποιουδήποτε είδους “αντιιμπεραλιστικό” αντίπαλο δέος. Ούτε καν το φιλοδοξεί. Αφενός γιατί οι διαφορετικοί προσανατολισμοί στο εσωτερικό του είναι εντελώς ασυμβίβαστοι. Αφετέρου γιατί αυτό που φιλοδοξεί να προβάλει η Κίνα για τον εαυτό της είναι ότι αποτελεί πόλο σταθερότητας για τον παγκόσμιο καπιταλισμό.

Η διατύπωση της διακήρυξής τους όσον αφορά στη γενοκτονία στη Γάζα είναι χαρακτηριστική. Δεν τόλμησαν ούτε καν να ονοματίσουν το Ισραήλ ως υπεύθυνο. Έκαναν λόγο για ‘ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση’, κατήγγειλαν όλες τις ‘δράσεις’ που προκάλεσαν το πρόβλημα και κάλεσαν σε αποκλιμάκωση. Το Ισραήλ συνεργάζεται απρόσκοπτα με την πλειοψηφία των μελών του Οργανισμού. Το Ιράν που είναι μέλος του Οργανισμού μπορεί να υπέστη πρόσφατα με τον πιο άγριο τρόπο τα αποτελέσματα της ισραηλινής και αμερικανικής βίας. Αλλά οι ατελείωτες παρελάσεις των αρμάτων και των πυραύλων στο Πεκίνο προς το παρόν προβάλλουν τη ισχύ τους σε πιο περιορισμένη ακτίνα γύρω από τις κινεζικές ακτές.