«Το μεγαλύτερο πρόγραμμα υποδομών Τεχνητής Νοημοσύνης (ΑΙ) στην ιστορία». Με αυτά τα λόγια υποδέχτηκε ο Τραμπ την κοινοπραξία των μεγαλύτερων εταιρειών νέας τεχνολογίας, της OpenAI, Oracle και της επενδυτικής τράπεζας SoftBank για το πρόγραμμα με την ονομασία Stargate (όχι τυχαία, παραπέμπει σε μια ταινία και τηλεοπτική σειρά «στρατιωτικής επιστημονικής φαντασίας»). Αυτές οι εταιρείες δήλωσαν ότι θα επενδύσουν 500 δις δολάρια σε νέα κέντρα δεδομένων και τα πρώτα δέκα έχουν αρχίζει ήδη να κατασκευάζονται.
Ο Τραμπ έκανε αυτά τα διθυραμβικά σχόλια στις 21 Γενάρη, την πρώτη μέρα μετά την επίσημη ανάληψη των καθηκόντων του. Λίγο πριν είχε καταργήσει με διάταγμά του κάποιες απαλές ρυθμίσεις που είχε επιβάλει ο Μπάιντεν στις εταιρείες ΑΙ.
Τρεις μέρες μετά, η DeepSeek, μια κινεζική εταιρεία τεχνητής νοημοσύνης, κυκλοφόρησε ένα μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης με την ονομασία R1, το οποίο είναι συγκρίσιμο σε ικανότητα με τα καλύτερα μοντέλα από εταιρείες όπως η OpenAI, η Anthropic και η Meta, αλλά «εκπαιδεύτηκε» με ριζικά χαμηλότερο κόστος και χρησιμοποιώντας «τσιπ» προηγούμενης γενιάς. Η DeepSeek δημοσιοποίησε επίσης αρκετές από τις λεπτομέρειες του μοντέλου ώστε να μπορούν και άλλοι να το τρέξουν στους δικούς τους υπολογιστές χωρίς χρέωση.
Η είδηση έσκασε σαν βόμβα. Η πρώτη συνέπειά της ήταν το κατρακύλισμα των μετοχών της Nvidia στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης. Η εταιρεία έχασε σε λίγες μέρες 600 δις δολάρια από τη χρηματιστηριακή αξία της. Συνολικά, οι απώλειες των εταιρειών όπως η Alphabet, Amazon, Microsoft και η Meta Platforms στο χρηματιστήριο έφτασαν στο 1 τρις δολάρια.
Αυτές οι εταιρείες γέμιζαν με ζεστό αέρα τη «φούσκα» των μετοχών στο χρηματιστήριο. Το περσινό καλοκαίρι, η συζήτηση ότι αυτή η «φούσκα» θα σπάσει ήρθε στη ημερήσια διάταξη όταν οι μετοχές εταιρειών όπως η Tesla του Έλον Μασκ και η Alphabet -η μητρική εταιρεία της Google- έκαναν μια εντυπωσιακή βουτιά. Τότε, η Καθημερινή (18/8/2024) σχολίαζε την εξέλιξη βάζοντας τίτλο στο σχετικό άρθρο «Ευφυής αλλά φούσκα» αναφερόμενη στην ΑΙ.
Κι όπως σχολίαζε το περιοδικό Σοσιαλισμός από το Κάτω (νο166, Σεπτέμβρης-Οκτώβρης 2024): «Μέσα στα τελευταία δυο χρόνια οι μετοχές των εταιριών τεχνητής νοημοσύνης είχαν πάρει φωτιά, καθώς οι επενδυτές έτρεχαν αλλόφρονες να συμμετάσχουν στο πάρτι –που υποσχόταν κέρδη δισεκατομμυρίων. Τον Ιούλιο του 2022 η μετοχή της NVIDIA, για να φέρουμε ένα μόνο παράδειγμα, άξιζε γύρω στα 15 δολάρια. Δυο χρόνια αργότερα, τον Ιούλιο του 2024 άξιζε πάνω από 125 δολάρια. Τα πενιχρά αποτελέσματα όμως τους έβαλαν σε δεύτερες σκέψεις».
Τα «πενιχρά αποτελέσματα» που οδήγησαν σε «δεύτερες σκέψεις» ήταν η ανακοίνωση του Ελον Μασκ ότι τα έσοδα της εταιρείας του μειώθηκαν και η πρόβλεψη του διευθύνοντος συμβούλου της Alphabet ότι οι μεγάλες επενδύσεις στην τεχνητή νοημοσύνη δεν επρόκειτο να αποδώσουν σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Στα μάτια των «επενδυτών» του χρηματιστήριου αυτή η ανησυχία έμοιαζε να επιβεβαιώνεται δραματικά με την εντυπωσιακή εμφάνιση της DeepSeek. Όπως αναφέρει ο μαρξιστής οικονομολόγος Μάικλ Ρόμπερτς: «Το μεγάλο πρόβλημα για τις αμερικανικές εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης και τους επενδυτές τους είναι ότι η κατασκευή τεράστιων κέντρων δεδομένων […] μπορεί να μην είναι απαραίτητη για την επίτευξη αρκετά επιτυχημένων αποτελεσμάτων. [….] Τώρα οι επενδυτές ανησυχούν ότι οι δαπάνες αυτές είναι περιττές και, κυρίως, ότι θα πλήξουν την κερδοφορία των αμερικανικών εταιρειών, εάν η DeepSeek μπορεί να παρέχει εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης στο ένα δέκατο του κόστους».
Ποσοστό κέρδους
Ο Μ. Ρόμπερτς παραθέτει τη γνώμη του Ρέι Ντάλιο, ενός δισεκατομμυριούχου «επενδυτή» που είχε δηλώσει στους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς ότι «βρισκόμαστε εκεί που ήμασταν το 1998-99» λίγο πριν σκάσει η φούσκα των εταιρειών υψηλής τεχνολογίας (dot.com). Ο Ντάλιο δηλώνει επίσης ότι: «υπάρχει μια σημαντική νέα τεχνολογία που σίγουρα θα αλλάξει τον κόσμο και θα είναι πετυχημένη. Όμως, κάποιοι άνθρωποι το μπερδεύουν αυτό με το ότι οι επενδύσεις θα είναι πετυχημένες». Κι αυτό που ενδιαφέρει τους καπιταλιστές, αυτό που είναι η βάση που λειτουργεί ο καπιταλισμός είναι ακριβώς αυτό: τι ποσοστό κέρδους θα αποφέρει μια επένδυση τώρα, όχι στο μακρινό και αβέβαιο μέλλον.
Η κερδοσκοπική φούσκα που έχουν τροφοδοτήσει οι «υπέροχες 7» (Apple, Microsoft, Nvidia, Amazon, Alphabet, Meta Platforms,Tesla) δεν έχει σκάσει ακόμα. Όμως, ήδη το ράλι των επενδύσεων σε αυτόν τον κλάδο έχει ένα τεράστιο κόστος που δεν μπαίνει στα «βιβλία» των εταιρειών και οι αστοί οικονομολόγοι το κατατάσσουν στις περιβόητες «εξωτερικότητες». Όπου εξωτερικότητα στην προκειμένη περίπτωση είναι το περιβάλλον.
Ο Μάικλ Ρόμπερτς στο άρθρο του παραθέτει τον ερευνητή Τζέσι Ντοτζ: «’Ένα ερώτημα στο ChatGPT χρησιμοποιεί περίπου τόση ηλεκτρική ενέργεια όση θα μπορούσε να ανάψει μια λάμπα για περίπου 20 λεπτά’, λέει. ‘Έτσι, μπορείτε να φανταστείτε ότι με εκατομμύρια ανθρώπους να χρησιμοποιούν κάτι τέτοιο κάθε μέρα, αυτό προσθέτει μια πραγματικά μεγάλη ποσότητα ηλεκτρικής ενέργειας’». Περισσότερη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας σημαίνει περισσότερη παραγωγή ενέργειας και ειδικότερα περισσότερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που τροφοδοτούνται με ορυκτά καύσιμα. Υπολογίζεται ότι τα Κέντρα Δεδομένων θα φτάσουν να καταναλώνουν τόση ηλεκτρική ενέργεια όσο ολόκληρη η Ιαπωνία!
Ενώ οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν ξηρασίες και πυρκαγιές, οι εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης απορροφούν νερό για να «δροσίσουν» τα μεγαθήρια κέντρα δεδομένων τους προκειμένου να προστατεύσουν τα τσιπς. Επιπλέον, οι εταιρείες της Silicon Valley αποκτούν όλο και περισσότερο τον έλεγχο των υποδομών παροχής νερού για να καλύψουν τις ανάγκες τους. Η έρευνα δείχνει, για παράδειγμα, ότι περίπου 700.000 λίτρα νερού θα μπορούσαν να έχουν χρησιμοποιηθεί για την ψύξη των μηχανών που εκπαίδευσαν το ChatGPT-3 στα κέντρα δεδομένων της Microsoft.
Η εκπαίδευση μοντέλων τεχνητής νοημοσύνης καταναλώνει 6.000 φορές περισσότερη ενέργεια από ό,τι μια ευρωπαϊκή πόλη. Επιπλέον, ενώ ορυκτά όπως το λίθιο και το κοβάλτιο συνδέονται συνήθως με μπαταρίες στον τομέα των ηλεκτρικών αυτοκινήτων, είναι επίσης ζωτικής σημασίας για τις μπαταρίες που χρησιμοποιούνται στα κέντρα δεδομένων. Η διαδικασία εξόρυξης συνεπάγεται συχνά σημαντική χρήση νερού και μπορεί να οδηγήσει σε ρύπανση, υπονομεύοντας την ασφάλεια των υδάτων.
«Ψιλά γράμματα» για τους καπιταλιστές και την τυφλή κούρσα τους για κέρδη, όπως και «ψιλά γράμματα» για τον Τραμπ που λέει ότι θα κάνει την «Αμερική Μεγάλη Ξανά». Δηλαδή τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό αναμφισβήτητο παγκόσμιο ηγεμόνα ξανά. Όμως, τα λόγια είναι πιο εύκολα από την πράξη συνολικά αλλά και στην κούρσα της τεχνητής νοημοσύνης. Μέχρι κι ο Ελον Μασκ αμφισβήτησε, για παράδειγμα, τη δυνατότητα των εταιρειών να χρηματοδοτήσουν το Stargate. Κι ακόμα σημαντικότερο είναι το γεγονός ότι το σοκ που προκάλεσε το R1 της DeepSeek ήταν τόσο μεγάλο, γιατί πρόκειται για κινέζικη εταιρεία.
Η Κίνα είναι ο βασικός και μεγαλύτερος ανταγωνιστής των ΗΠΑ οικονομικά και γεωπολιτικά. Και η τεχνητή νοημοσύνη έχει αναδειχθεί σε ένα από τα «καυτά μέτωπα» αυτού του ιμπεριαλιστικού ανταγωνισμού. Όχι μόνο για την οικονομική της σημασία αλλά και για τη χρήση που μπορεί να έχει στις πολεμικές τεχνολογίες. Για να φέρουμε ένα κοντινό παράδειγμα, ο ισραηλινός στρατός στηρίχτηκε σε μια μηχανή ΑΙ με την ονομασία Levander για την επιλογή στόχων στη Γάζα. Στους πρώτους μήνες του γενοκτονικού πολέμου η Levander παρήγαγε 37.000 στόχους, «υπόπτους» Παλαιστίνιους και τα σπίτια τους, για αεροπορικά πλήγματα.
Γι’ αυτό το λόγο ο Μπάιντεν όχι μόνο είχε διατηρήσει τους δασμούς σε κινέζικα προϊόντα και την στοχοποίηση εταιρειών όπως η Huawei που είχε επιβάλλει ο Τραμπ στην προηγούμενη προεδρία του, αλλά ενέτεινε τον οικονομικό πόλεμο βάζοντας όλο και μεγαλύτερα εμπόδια στην εξαγωγή των πιο εξελιγμένων τσιπ στην Κίνα. Αυτό που έκανε η DeepSeek ήταν να παρακάμψει κάποια από αυτά τα εμπόδια, αναβαθμίζοντας τσιπ παλιότερης γενιάς της Nvidia. Είχε την κρίσιμη βοήθεια της Huawei σε αυτό τον άθλο, και ο στόχος είναι και εδώ το κέρδος και η ισχύς του κινέζικου καπιταλισμού.
Αυτό δεν σημαίνει ότι η Κίνα πήρε το πάνω χέρι στον ανταγωνισμό. Αλλά όπως επισημαίνουν οι Φαϊνάνσιαλ Τάιμς: «’Τα τελευταία μοντέλα της DeepSeek μπορεί να μην σημαίνουν ότι η Κίνα προηγείται των ΗΠΑ στην κούρσα της τεχνητής νοημοσύνης, αλλά αποδεικνύουν ότι οι κινεζικές εταιρείες κάνουν αξιοσημείωτα βήματα στην καινοτομία του λογισμικού που μετριάζουν τα εμπόδια που επιβάλλουν οι αμερικανικοί περιορισμοί στις εξαγωγές’, (...). ‘Η κούρσα για την ηγετική θέση στην Τεχνητή Νοημοσύνη δεν αφορά πλέον μόνο το ποιος έχει πρόσβαση στα καλύτερα τσιπ, αλλά και το ποιος τα χρησιμοποιεί καλύτερα’».
Αυτή η κούρσα θα γίνει ακόμα πιο άγρια και ανεξέλεγκτη το επόμενο διάστημα. Ο Τραμπ ανακοίνωσε το πρώτο πακέτο δασμών με στόχο το Μεξικό, τον Καναδά και την Κίνα και όλοι περιμένουν την απάντηση που θα προσθέσει περισσότερη αστάθεια σε ένα σύστημα που ασθμαίνει και καταστρέφει. Η πάλη για την ανατροπή του, για να σώσουμε τις ζωές μας και τη φύση, είναι στην ημερήσια διάταξη.