Διεθνή
Ποιας Αμερικής είναι ο νέος Πάπας;

Φωτό: ΑΡ

Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης συνεχίζουν να αναφέρονται στον νέο Πάπα, Robert Prevost, ως «ο πρώτος Αμερικανός Πάπας». Φυσικά είναι ο δεύτερος, μετά τον Αργεντινό προκάτοχό του Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο - τον Πάπα Φραγκίσκο. Αν και γεννήθηκε και μεγάλωσε σε μια μεγάλη πόλη των ΗΠΑ, το Σικάγο, ο Πρεβόστ έχει διακονήσει κυρίως στη Λατινική Αμερική και είναι πολιτογραφημένος στο Περού. Αυτή η δυαδικότητα αναδεικνύει πώς η Καθολική Εκκλησία, που ιδρύθηκε την περίοδο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, έχει επιβιώσει τα τελευταία 2.000 χρόνια.

Ο Prevost υιοθέτησε το όνομα Λέων ο 14ος. Πρόκειται για έναν φόρο τιμής στον Πάπα Λέοντα 13ο, Αυτός συνέταξε στα τέλη του 19ου αιώνα ένα διάσημο παπικό έγγραφο με τίτλο Rerum Novarum, «Περί των νέων πραγμάτων» (1891). Με αυτήν την εγκύκλιο προσπάθησε να προσαρμόσει έναν θεσμό βαθιά ριζωμένο στο παλαιό φεουδαρχικό καθεστώς στον βιομηχανικό καπιταλισμό. Ο Λέων κατήγγειλε τον σοσιαλισμό και την ταξική πάλη και υπερασπίστηκε εκτενώς την ατομική ιδιοκτησία. Αλλά καταδίκασε τον καπιταλισμό της ελεύθερης αγοράς, έδωσε περιορισμένη έγκριση στα συνδικάτα και κάλεσε τους Καθολικούς «να εμφυσήσουν ένα πνεύμα δικαιοσύνης στις αμοιβαίες σχέσεις εργοδοτών και εργαζομένων».

Ο Πάπας Φραγκίσκος αναβίωσε αυτή την πράξη εξισορρόπησης. Οι προκάτοχοί του -οι συντηρητικοί Ιωάννης Παύλος Β' και Βενέδικτος 16ος- είχαν συντρίψει το κίνημα της θεολογίας της απελευθέρωσης που, ιδίως στη Λατινική Αμερική, επεδίωκε να ευθυγραμμίσει την Εκκλησία με τους επαναστατικούς αγώνες των φτωχών. Ο Μπεργκόλιο είχε ακολουθήσει το παράδειγμά τους στην Αργεντινή. Ως Πάπας, υιοθέτησε ένα ύφος που εξέφραζε κάτι από το πνεύμα της θεολογίας της απελευθέρωσης, αν και όχι την πρακτική της. Συγκεκριμένα, υπερασπίστηκε τους μετανάστες και τους φτωχούς και εξέφρασε την αλληλεγγύη του στο λαό της Γάζας.

Ο μεγάλος Ιταλός μαρξιστής Αντόνιο Γκράμσι είχε τονίσει επανειλημμένα την «ακαμψία» της Εκκλησίας. Έτσι, ο Φραγκίσκος διατήρησε την πατριαρχική στάση του παραδοσιακού καθολικισμού απέναντι στις γυναίκες, την οικογένεια και την τρανς+ απελευθέρωση. Όμως προσπάθησε να εκτονώσει τις εντάσεις εκφράζοντας έναν πιο συμπονετικό τόνο.

Μιλώντας στους καρδιναλίους, ο Λέων ΙΔ΄εξήγησε ότι επέλεξε αυτό το όνομα στο πνεύμα του Rerum Novarum: «η Εκκλησία προσφέρει σε όλους τον θησαυρό της κοινωνικής της διδασκαλίας ως απάντηση σε μια άλλη βιομηχανική επανάσταση και στις εξελίξεις στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης που θέτουν νέες προκλήσεις για την υπεράσπιση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της δικαιοσύνης και της εργασίας». Αλλά, όπως και με τον Φραγκίσκο, μάλλον έχουμε να κάνουμε περισσότερο με στυλ παρά με ουσία.

Η Wall Street Journal αναφέρει ότι, ακόμη και πριν αρχίσει το κονκλάβιο για την επιλογή του Πάπα, ο Πρεβόστ είχε την υποστήριξη ενός μπλοκ καρδιναλίων της Λατινικής Αμερικής. Εκτός από τις ρίζες του στην ήπειρό τους, τους άρεσε η δέσμευσή του στη «συνοδικότητα» -την ιδέα που τόνισε ο Φραγκίσκος ότι οι σημαντικές αποφάσεις δεν πρέπει να λαμβάνονται από τον Πάπα ως απόλυτο μονάρχη αλλά από κοινού με επισκόπους και λαϊκούς.

Η επιλογή ενός Πάπα από τις ΗΠΑ πρέπει επίσης να εμπεριέχει και ένα πολιτικό υπολογισμό. Η Καθολική Εκκλησία στις ΗΠΑ είναι πλούσια και ισχυρή. Είναι επίσης βαθιά διχασμένη. Υπάρχει μια ισχυρή ακροδεξιά πτέρυγα που ήταν βαθιά αντίθετη στον Φραγκίσκο και που υποστηρίζει σθεναρά τον Τραμπ. Στους ηγέτες της περιλαμβάνονται ο ενορχηστρωτής του MAGA Steve Bannon και ο αντιπρόεδρος J D Vance. Μια έρευνα του 2023 διαπίστωσε ότι το 80% των ιερέων που χειροτονήθηκαν από το 2020 στις ΗΠΑ περιγράφουν τον εαυτό τους ως θεολογικά «συντηρητικούς/ορθόδοξους» ή «πολύ συντηρητικούς/ορθόδοξους». Ο Prevost έχει κάνει retweet σε μια κριτική στην προσπάθεια του Vance να περιορίσει το πεδίο της χριστιανικής αγάπης στην οικογένεια. Παρ' όλα αυτά, υπάρχουν φήμες ότι δύο φιλικοί προς τον Τραμπ Αμερικανοί καρδινάλιοι, ο Τίμοθι Ντόλαν και ο Ρέιμοντ Μπερκ, τον υποστήριξαν επίσης με την ελπίδα ότι θα είναι πιο διαλλακτικός από τον Φραγκίσκο στους συντηρητικούς καθολικούς.

Ωστόσο, ο Λέων 14ος θα ακολουθήσει πιθανότατα την πορεία του προκατόχου του. Πέρα από οτιδήποτε άλλο, η Καθολική Εκκλησία στον παγκόσμιο Νότο πρέπει να υπερασπιστεί τους φτωχούς αν θέλει να αντισταθεί στον ανταγωνισμό των ταχέως αναπτυσσόμενων δεξιών ευαγγελιστών. 

Ο καθολικισμός διχοτομείται έτσι από την παγκόσμια ιδεολογική πόλωση που δημιουργεί η προέλαση της ακροδεξιάς. Η ειρωνεία είναι ότι ο Φραγκίσκος και ο Λέων 14ος υπήρξαν πιο σθεναροί απέναντι στον Τραμπισμό από ό,τι οι μέινστριμ φιλελεύθεροι.