Επισημοποιήθηκε πλέον η αυτοδιάλυση του PKK, του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν. Σε συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στο ιρακινό τμήμα του Κουρδιστάν πριν από περίπου 10 μέρες, επιβεβαιώθηκε πως η γραμμή που προώθησε ο φυλακισμένος ηγέτης του κόμματος, Αμπντουλάχ Οτσαλάν, υιοθετήθηκε από όλη την ηγεσία και είναι πλέον επίσημη απόφαση. Το PKK λέει πως έκλεισε ο ιστορικός του κύκλος, σταματάει τη δράση του με τη σημερινή του μορφή και προθυμοποιείται να παραδώσει τον οπλισμό του στο τουρκικό κράτος.
Το PKK υπήρξε βασική δύναμη του κουρδικού αγώνα για απελευθέρωση μέσα στην Τουρκία και ηγήθηκε ενός ένοπλου αγώνα που κράτησε τέσσερις δεκαετίες. Εδώ και μήνες, κυκλοφορούσε ανεπίσημα η πρόθεση για εγκατάλειψη του ένοπλου αγώνα και τον Φλεβάρη, ο ίδιος ο φυλακισμένος Οτσαλάν κάλεσε την οργάνωση να αυτοδιαλυθεί.
Η αυτοδιάλυση είναι μια απόφαση την οποία το PKK θα υλοποιήσει από μόνο του. Η παράδοση του οπλισμού, όμως, και ο τρόπος με τον οποίο μπορεί να γίνει περνάει από μια διαπραγμάτευση με τον Ερντογάν η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη. Ο Οτσαλάν έφτασε στην περιβόητη δήλωση μετά από ένα μακρύ παζάρι με τις μυστικές υπηρεσίες του τουρκικού κράτους. Κανείς δεν ξέρει ακριβώς τι και πώς συμφωνήθηκε.
Τα επιχειρήματα που επιστρατεύουν είναι αντιφατικά. Από τη μια μεριά ο Ερντογάν και η τουρκική ακροδεξιά πανηγυρίζουν πως μετά από τέσσερις δεκαετίες έχουν πλέον τσακίσει το κουρδικό κίνημα. Από την άλλη ο Οτσαλάν ισχυρίζεται πως η ένοπλη δράση φτάνει στο τέλος της γιατί πλέον οι Κούρδοι έχουν εξασφαλίσει μεγαλύτερες δυνατότητες πολιτικού αγώνα. Ωστόσο, όλοι γνωρίζουν πως η ένοπλη δράση του PKK έχει δεχτεί τεράστια πίεση από το τουρκικό κράτος, έχει περιοριστεί στο ελάχιστο και οι μαχητές του έχουν καταφύγει κατά κύριο λόγο στα βουνά που χωρίζουν την Τουρκία από το Ιράκ.
Οι εξελίξεις ωστόσο δεν οφείλονται στην αλλαγή της στρατιωτικής ισορροπίας μέσα στην Τουρκία, αλλά σε πολύ ευρύτερους λόγους. Οι αλλαγές στη Μέση Ανατολή είναι ραγδαίες. Η υποχώρηση του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού, οι νέοι συσχετισμοί με την Κίνα, η ανάδυση των νέων κέντρων πλούτου και εξουσίας στον Περσικό Κόλπο και τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα της Αραβικής Άνοιξης μετατρέπουν την περιοχή σε μια πίτα που διαρκώς μοιράζεται και ξαναμοιράζεται. Οι περιφερειακές δυνάμεις παίζουν όλο και πιο ισχυρό ρόλο. Κυνηγάνε τη “σταθερότητα” ο καθένας για τα συμφέροντά του και προκαλούν όλο και βαθύτερες κρίσεις.
Αγκάθια
Η Συρία είναι το πιο πρόσφατο μεγάλο παράδειγμα. Όταν πρόσφατα κατέρρευσε το καθεστώς Άσαντ και η ισλαμιστική οργάνωση του αλ-Σάραα πήρε την εξουσία στη Δαμασκό, ο Τραμπ σχολίασε πως η Τουρκία πήρε στον έλεγχό της τη χώρα. Η πραγματικότητα όμως είναι πιο πολύπλοκη. Ένα από τα αγκάθια είναι η μεγάλη περιοχή την οποία έχουν στον έλεγχό τους οι Κούρδοι της Συρίας. Όταν το καθεστώς του Άσαντ βρισκόταν πολιορκημένο από την εξέγερση, αποσύρθηκε προς το πολιτικό και οικονομικό κέντρο της χώρας. Έτσι δόθηκε χώρος σε ένοπλες οργανώσεις να πάρουν στον έλεγχο διάφορα σημεία της χώρας.
Η πιο οργανωμένη και ισχυρή δύναμη ανάμεσά τους ήταν οι δυνάμεις των Κούρδων που πολιτικά και οργανωτικά συνδέονται με το PKK. Πίσω τους είχαν την παράδοση της αντίστασης σε όλα τα καθεστώτα της περιοχής, αλλά ταυτόχρονα είχαν και τη στήριξη των ΗΠΑ που εξόπλισαν και βοήθησαν συντονισμένα τις κουρδικές δυνάμεις σαν αντίβαρο τόσο απέναντι σε ανεξέλεγκτες ισλαμιστικές οργανώσεις όσο και στην Τουρκία. Αποκορύφωμα ήταν η σύγκρουση με το “Ισλαμικό Κράτος” που απείλησε τη σταθερότητα και του Ιράκ και της Συρίας από το 2014 ως το 2017. Ακόμη και σήμερα στις κουρδικές περιοχές παραμένουν κρατούμενοι και κρατούμενες πολλές χιλιάδες μαχητές του ISIS με τις οικογένειές τους, και το μέλλον τους είναι ένα από τα ζητήματα που παζαρεύονται μεταξύ Τουρκίας, ΗΠΑ και Κούρδων.
Ένας από τους βασικούς λόγους για τις αλλεπάλληλες εισβολές της Τουρκίας στη Συρία τα τελευταία χρόνια ήταν για να εμποδίσει την σταθεροποίηση ενός κουρδικού κρατιδίου στα σύνορά της. Αντίστοιχα τώρα, η Τουρκία και η νέα ηγεσία του συριακού κράτους ορκίζονται στην εδαφική ενότητα της Συρίας. Η ηγεσία των Κούρδων της Συρίας συναντήθηκε με τον αλ-Σάραα, αποδέχθηκαν την ενότητα της Συρίας και συμφώνησαν να ενταχθούν στον καινούργιο κρατικό μηχανισμό. Όμως η εφαρμογή της συμφωνίας είναι ακόμη πολύ μακρινή. Οι κουρδικές οργανώσεις διεκδικούν να διατηρήσουν τα όπλα τους ως αυτόνομα τμήμα του καινούργιου συριακού στρατού. Ο αλ-Σάραα και η Τουρκία ζητάνε συνολική υποταγή στη Δαμασκό.
Η απόφαση της ηγεσίας του PKK αντανακλά αυτή την αλλαγή ισορροπίας ανάμεσα στο κουρδικό κίνημα της Συρίας και της Τουρκίας. Στη Συρία, η κουρδική ηγεσία έχει ισχυρά χαρτιά για να διεκδικήσει ρόλο στο παζάρι που εξελίσσεται. Ο Οτσαλάν μοιάζει να λέει πως είναι καλό να καθησυχαστεί τόσο το τουρκικό κράτος όσο και οι ιμπεριαλιστές ώστε να διεκδικήσουν όσα περισσότερα μπορούν στη Συρία. Κάποιες διατυπώσεις είναι ακόμη χειρότερες. Κάνουν λόγο για “κοινή δράση” της Τουρκίας και των Κούρδων στη Συρία.
Στην πραγματικότητα το PKK αναπαράγει με την απόφασή του τη βασική αυταπάτη που παγιδεύει τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα, είτε στην ένοπλη, είτε στην πολιτική εκδοχή τους. Η αυταπάτη είναι ότι η απελευθέρωση έρχεται μέσα από τη στήριξη σε καθεστώτα και κράτη που εμφανίζονται ως προστάτες. Οι Κούρδοι βρέθηκαν αλλεπάλληλες φορές προδομένοι από αυτή την πολιτική.
Ο ίδιος ο Οτσαλάν βρίσκεται φυλακισμένος από το 1999 όταν τον παρέδωσαν στους διώκτες του, Έλληνες “τουρκοφάγοι” που πλασάρονταν για χρόνια ως φίλοι του κουρδικού κινήματος. Ο Τραμπ στην προηγούμενη τετραετία του παραλίγο να πετάξει τους Κούρδους στο καλάθι των αχρήστων, προτιμώντας τις συμφωνίες του με τον Ερντογάν και τα καθεστώτα του Κόλπου. Ήταν ο στρατός και οι μυστικές υπηρεσίες που “εξεγέρθηκαν” και κράτησαν όρθιες τις σχέσεις (και τις βάσεις) στο Κουρδιστάν.
Τώρα, οι ελπίδες της κουρδικής ηγεσίας ότι θα καταφέρει να χειριστεί την καινούργια μοιρασιά, στηριζόμενο από τη μια στον Τραμπ, από την άλλη στις συνεννοήσεις του με τον Ερντογάν και τις μυστικές υπηρεσίες της Τουρκίας μπορεί να αποδειχθούν ακόμη πιο φρούδες. Δεν έλειψαν εξάλλου και τα παιχνίδια με το Ισραήλ, το οποίο έχει εισβάλει στη Συρία από τα νοτιοδυτικά και αντίθετα με την Τουρκία επιχειρεί να πολυδιασπάσει τη χώρα, κι έτσι με απερίγραπτο θράσος εμφανίζεται ως όψιμος υποστηρικτής των εθνικών δικαίων των Κούρδων (και των Δρούζων).
Υπάρχει ένα κομμάτι της επιχειρηματολογίας του Οτσαλάν που είναι ορθότερο. Όντως το κουρδικό κίνημα μέσα στην Τουρκία, παρότι στρατιωτικά έχει δεχτεί πολύ ισχυρό χτύπημα, έχει καταφέρει να παίξει σημαντικό πολιτικό ρόλο την τελευταία δεκαετία. Έγινε η συγκολλητική ουσία γύρω από την οποία συσπειρώθηκε η Αριστερά σε εκλογικό επίπεδο και έσπασε την ψεύτικη παντοδυναμία του Ερντογάν.
Δράση
Το DSiP, η αδελφή οργάνωση του ΣΕΚ στην Τουρκία, σε πρόσφατες ανακοινώσεις της λέει πως είναι καλοδεχούμενη η στροφή από την ένοπλη σύγκρουση προς την μαζική πολιτική δράση. Αλλά για να μην μεταφραστεί ο αφοπλισμός σε νίκη του Ερντογάν, απαιτούνται πραγματικές πρωτοβουλίες δράσης.
Θα απελευθερωθούν όλοι οι πολιτικοί κρατούμενοι του κουρδικού κινήματος; Θα δοθεί δικαίωμα ελεύθερης πολιτικής δράσης; Θα επιστρέψουν στη θέση τους οι Κούρδοι δήμαρχοι και δημαρχίνες που καθαιρέθηκαν λόγω “τρομοκρατίας” παρότι είχαν κερδίσει τις εκλογές; Ο Ερντογάν βρίσκεται ήδη τόσο πιεσμένος πολιτικά που έφτασε να φυλακίσει τον δήμαρχο της Ιστανμπούλ και ηγέτη της αντιπολίτευσης, Εκρέμ Ιμάμογλου.
Η απόφαση της κουρδικής ηγεσίας μπορεί να μετατραπεί σε σωσίβιο για τον Ερντογάν, αλλά μπορεί να γίνει και αφορμή για την ανανέωση και μαζικοποίηση του κινήματος που παλεύει ταυτόχρονα για δημοκρατία, για ειρήνη και για τις ζωές των απλών ανθρώπων κάθε εθνικότητας στην Τουρκία.
“Τώρα πιο καθαρά από ποτέ, πρέπει να εξηγήσουμε ότι ο κουρδικός λαός είναι ο πιο σημαντικός σύμμαχος της εργατικής τάξης και όλων των καταπιεσμένων που παλεύουνε. Στον ενιαίο αγώνα που πρέπει να οργανώσουμε για τα πιο βασικά μας δικαιώματα, η ειρηνευτική διαδικασία είναι η πιο σημαντική εξέλιξη που μπορεί να βοηθήσει να ξεπεραστούν μια σειρά ιδεολογικά εμπόδια”, λέει το DSiP στην ανακοίνωσή του. Το βάρος πέφτει στην Αριστερά που μπορεί να φέρει αυτές τις συνδέσεις από τη θεωρία στην πράξη.