Την περασμένη εβδομάδα η αυτοαποκαλούμενη «κυβέρνηση της Ανατολικής Λιβύης» κήρυξε τον Θάνο Πλεύρη, τον Μάγκνους Μπρούνερ, τον Ματέο Πιαντεντόζι και τον Μπάιρον Καμιλέρι «personae non gratae» -ανεπιθύμητα πρόσωπα. Στην ουσία, τους απέλασε.

Τα ΜΜΕ έκαναν λόγο για «πρωτοφανές διπλωματικό επεισόδιο». Και οι τέσσερις «ανεπιθύμητοι» είναι κορυφαίοι πολιτικοί της Ευρωπαϊκής  Ένωσης. Ο Πλεύρης είναι υπουργός Μετανάστευσης της Ελλάδας. Ο Πιαντεντόζι υπουργός Εσωτερικών της Ιταλίας. Ο Καμιλέρι υπουργός Εσωτερικών της Μάλτας. Ο Μπρούνερ είναι μέλος της Κομισιόν, επίτροπος για τα θέματα μετανάστευσης. Η ομάδα των υπουργών είχε μόλις προσγειωθεί στο αεροδρόμιο της Βεγγάζης με στόχο να συναντηθεί με τον «ισχυρό άνδρα» της Ανατολικής Λιβύης, τον «στρατάρχη» Χαλίφα Χαφτάρ.

Στην πραγματικότητα ο Χαφτάρ δεν είναι στρατάρχης. Είναι ένας οπλαρχηγός, ο ντε φάκτο δικτάτορας της Ανατολικής Λιβύης. Ο Χαφτάρ, ένας παλιός ανώτατος αξιωματικός του Καντάφι ήρθε σε ρήξη μαζί του το 1987, μετακόμισε στις ΗΠΑ το 1990, πήρε την αμερικανική υπηκοότητα για να γυρίσει με ύποπτες διαδικασίες πίσω στην Λιβύη το 2015 ώστε να αναλάβει την διοίκηση του αυτοαποκαλούμενου Λιβυκού Εθνικού Στρατού (ΛΕΣ), ενός παραστρατιωτικού σώματος στην πραγματικότητα, που ελέγχει το μεγαλύτερο μέρος της Λιβύης. Το 2019 ο «στρατός» του ξεκίνησε μια εκστρατεία με στόχο να καταλάβει την Τρίπολη και να εκδιώξει την κυβέρνηση της «Εθνικής Συνεννόησης» -την «νόμιμη», διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση της Λιβύης. Αλλά απέτυχε. Η Διεθνής Αμνηστία έχει καταγγείλει τον Χαφτάρ για εγκλήματα πολέμου. Μέχρι πριν από λίγους μήνες ο Χαφτάρ ήταν ο «δικός μας» άνθρωπος στη Λιβύη. Η κυβέρνηση του Μητσοτάκη τον υποδέχτηκε με τιμές αρχηγού κράτους στην Αθήνα τον Γενάρη του 2020.

Ο Πλεύρης είναι πράγματι υπουργός. Αλλά δεν είναι αυτή η βασική του ιδιότητα. Ο Πλεύρης είναι φασίστας. Είναι γιος του διαβόητου θεωρητικού του ναζισμού στην Ελλάδα Κωνσταντίνου Πλεύρη. Ξεκίνησε την πολιτική του σταδιοδρομία από το ΛΑΟΣ, το ακροδεξιό κόμμα του Γιώργου Καρατζαφέρη για να περάσει στη συνέχεια, μέσα από τα μνημόνια, στη Νέα Δημοκρατία. Η προκλητική αναστολή του δικαιώματος αίτησης ασύλου που νομοθέτησε πριν από λίγες ημέρες υπαγορεύεται προφανώς από τις πολιτικές σκοπιμότητας της κυβέρνησης του Μητσοτάκη –αλλά είναι βέβαιο ότι ικανοποιεί ταυτόχρονα και τις απάνθρωπες, αρρωστημένες προσωπικές του επιλογές. 

Ανεπιθύμητοι

Ούτε οι υπόλοιποι «ανεπιθύμητοι» είναι τίποτα καλύτερο. Ο Μπρύνερ είναι ένας δεξιός πολιτικός από την Αυστρία. Ορίστηκε επίτροπος από την κυβέρνηση του Νέχαμερ, παρά την κριτική των ΜΜΕ που τον θεωρούσαν τελείως ακατάλληλο για αυτή τη θέση. Ο Πιαντεντόζι είναι υπουργός Εσωτερικών της κυβέρνησης της Τζόρτζια Μελόνι (της αρχηγού του ακροδεξιού κόμματος «Αδέλφια της Ιταλίας») και οπαδός της επίσης ακροδεξιάς «Λέγκας» του Ματέο Σαλβίνι. Ο Πιαντεντόζι έσπευσε, λίγες μέρες μετά το ναυάγιο της Πύλου, να αθωώσει την ελληνική κυβέρνηση και να ρίξει τις ευθύνες (που αλλού) στους «διακινητές»: 

«Στην Πελοπόννησο έλαβε χώρα μια μεγάλη τραγωδία που μας προκαλεί πόνο, όπως συνέβη και με ανάλογες στο παρελθόν. Ελπίζω να μην συμβούν ποτέ πια, αλλά δεν νομίζω ότι θα είναι έτσι… Αυτό όμως μας κάνει να είμαστε ακόμη πιο αποφασιστικοί στον δρόμο που ακολουθούμε: να μπλοκάρουμε τους διακινητές ανθρώπων, να εργαστούμε για να τους νικήσουμε. Μπορούμε να το κάνουμε μαζί με την Ευρωπη. Οι κανόνες που εγκρίθηκαν τις περασμένες ημέρες ακολουθούν την σωστή κατεύθυνση».

Για τη συντριπτική πλειοψηφία του κόσμου στην Ευρώπη -και για την ίδια την ανθρωπότητα- θα ήταν ίσως καλύτερο αν, αντί να απελάσουν τους «τέσσερις ανώτατους ευρωπαίους αξιωματούχους», τους κρατούσαν στην Βεγγάζη –για πάντα. Δυστυχώς μας τους γυρίσαν πίσω. 

Η «κυβέρνηση της Ανατολικής Λιβύης» υποστήριξε ότι οι τέσσερις κρίθηκαν ανεπιθύμητοι γιατί με τις ενέργειές τους «περιφρόνησαν την εθνική κυριαρχία της χώρας».

Περιφρόνηση της εθνικής κυριαρχίας; Αστεία πράγματα. Το μόνο που έκανε η Ελλάδα ήταν να στείλει τρία πολεμικά πλοία λίγα μίλια έξω από τα χωρικά ύδατα της Λιβύης για να εμποδίζουν, υποτίθεται, τις ροές των μεταναστών –για τις οποίες η ελληνική κυβέρνηση θεωρεί τις αρχές τις Λιβύης άμεσα υπεύθυνες. «Εργαλειοποιούν το προσφυγικό», όπως λένε χαρακτηριστικά οι απανωτές δηλώσεις των υπουργών του Μητσοτάκη. 

Πρόκειται φυσικά για γελοία δικαιολογία –τόσο γελοία που ανάγκασε ακόμα και τον Δημήτρη Αβραμόπουλο, έναν από τους πατριάρχες της ελληνικής δεξιάς, να πάρει αποστάσεις από την κυβέρνηση του Μητσοτάκη: «Το να αναπτυχθεί στόλος, δεν ξέρω αν θα είναι αποτελεσματικό... Δεν μπορούν οι χώρες να μπλοκάρουν τις βάρκες, υπάρχει το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο, δεν μπορείς να κάνεις pushbacks… αν βουλιάξει μια βάρκα επειδή την εμπόδισε ένα πλοίο… θα κληθεί να απολογηθεί η χώρα που έστειλε τα πλοία. Αν έχουμε νέα Πύλο, θα είμαστε εμείς υπόλογοι».

Στην πραγματικότητα η αφετηρία της κρίσης στις σχέσεις ανάμεσα στην Ελλάδα και την Βεγγάζη είναι η αποδοχή από την πλευρά του Χαφτάρ του «Τουρκολιβυκού Μνημονίου» που ορίζει τα σύνορα των ΑΟΖ ανάμεσα στις δυο χώρες νότια της Κρήτης. Η Ελλάδα προκήρυξε πρόσφατα διεθνή δημόσιο διαγωνισμό για την πραγματοποίηση υποθαλάσσιων ερευνών σε τρία αμφισβητούμενα «οικόπεδα» στο Λιβυκό πέλαγος, τα οποία διεκδικούν και οι δυο χώρες. Η Λιβύη (και οι δυο κυβερνήσεις) αντέδρασαν έντονα στην προκήρυξη αυτή. Τα ΜΜΕ υποστηρίζουν ότι ο Χαφτάρ έχει περάσει, όπως και η κυβέρνηση της Τρίπολης, στον αστερισμό της Τουρκίας πλέον. Η Ελλάδα απάντησε με μια επίδειξη διπλωματικής ισχύος (η Ευρωπαϊκή Ένωση έβγαλε ανακοίνωση που στηρίζει την Ελλάδα αλλά όχι και το ΝΑΤΟ) και την αποστολή του στόλου.

Μνημόνιο

Το Τουρκολιβυκό μνημόνιο έχει καθορίσει τα σύνορα ανάμεσα στις ΑΟΖ των δυο χωρών με τον τρόπο που η Τουρκία ερμηνεύει το «διεθνές δίκαιο» -με την αρχή της μέσης γραμμής ανάμεσα στα ηπειρωτικά τμήματα των χωρών, χωρίς να λαμβάνει υπόψιν του την «επήρεια» των νησιών. Η Ελλάδα υποστηρίζει ότι ο τρόπος αυτός υπολογισμού είναι λάθος –τα νησιά έχουν και παραέχουν επήρεια: στην Ανατολική Μεσόγειο η Ελλάδα έχει περισσότερα δικαιώματα από την Τουρκία λόγω του Καστελόρριζου, ενός μικροσκοπικού νησιού 600 κατοίκων που «βουλώνει» την ΑΟΖ των παραλιών της Τουρκίας των 90 εκατομμυρίων κατοίκων. Η Τουρκία, όπως θα ήταν αναμενόμενο, απαντάει στους ελληνικούς χάρτες διεκδικώντας την μοιρασιά της ΑΟΖ του Αιγαίου ένα προς ένα ανάμεσα στις δυο χώρες.

Η Τουρκία υποστηρίζει ότι έχει το διεθνές δίκαιο με το μέρος της. Το ίδιο κάνει και η Ελλάδα. Τα ελληνικά ΜΜΕ συχνά επικαλούνται το παράδειγμα των νησιών Σεν-Πιερ και Μικελόν, ενός συμπλέγματος νησιών που βρίσκεται «στη μύτη» του Καναδά αλλά ανήκει στη Γαλλία. Η Γαλλία διεκδικούσε, όπως και η Ελλάδα σήμερα στο Καστελόρριζο, τη μοιρασιά της ΑΟΖ με βάση τη «μέση γραμμή». Ο Καναδάς περιόριζε τη γαλλική ΑΟΖ στα χωρικά ύδατα των γαλλικών νησιών. Ύστερα από πολλά χρόνια αντιδικιών οι δυο χώρες παρέπεμψαν τις διαφορές τους στο διεθνές δικαστήριο –το οποίο δικαίωσε στην ουσία τον Καναδά, προσθέτοντας απλά στην γαλλική ΑΟΖ έναν στενό διάδρομο προς τα διεθνή ύδατα (έτσι ώστε τα γαλλικά νησιά να μην είναι εγκλωβισμένα στην καναδική ΑΟΖ). 

Οι εργάτες, οι φτωχοί, οι απλοί άνθρωποι δεν έχουν να κερδίσουν τίποτα από αυτές τις αντιπαραθέσεις. Οι (γαλλικές και ιταλικές κύρια) εταιρίες που ετοιμάζονται τώρα να ερευνήσουν τα «ελληνικά οικόπεδα» νότια της Κρήτης για υδρογονάνθρακες δεν πρόκειται μοιραστούν τα κέρδη τους μαζί τους. Αντίθετα έχουν να χάσουν πολλά.

Οι υδρογονάνθρακες είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνοι για την κλιματική αλλαγή που απειλεί την ζωή στον πλανήτη. Θέλουμε λιγότερους υδρογονάνθρακες όχι περισσότερους. Τα κοιτάσματα (εάν υπάρχουν) πρέπει να μείνουν εκεί που είναι –στον πυθμένα του Λιβυκού πελάγους.

Το «πετρέλαιο» δεν είναι «μαύρος χρυσός». Είναι κατάρα. Το «επίδικο» στον εμφύλιο πόλεμο που μαίνεται (με διαλείμματα) εδώ και δεκαπέντε χρόνια στην Λιβύη είναι οι υδρογονάνθρακες –η Λιβύη βρίσκεται στη δέκατη θέση του καταλόγου των χωρών με τα μεγαλύτερα γνωστά κοιτάσματα πετρελαίου στον κόσμο. Και στην εικοστή δεύτερη σε σχέση με το φυσικό αέριο. Για την άρχουσα τάξη αυτά τα κοιτάσματα είναι μια ανεξάντλητη πηγή πλούτου. Για τους φτωχούς μια εξίσου ανεξάντλητή πηγή δυστυχίας, πόνου και θανάτου.