Την περασμένη εβδομάδα η κυβέρνηση του Μητσοτάκη πρόσθεσε μια ακόμα “εθνική επιτυχία” στον μακρύ κατάλογο της αντιπαράθεσης με την Τουρκία: την συμφωνία για την οριοθέτηση των ΑΟΖ ανάμεσα στην Ελλάδα και την Ιταλία στο Ιόνιο που υπέγραψαν στην Αθήνα οι υπουργοί Εξωτερικών των δυο χώρων Νίκος Δένδιας και Λουίτζι ντι Μάιο.

Η συμφωνία καταρχάς δεν πρόκειται να αλλάξει τίποτα στις σχέσεις ανάμεσα στην Ελλάδα και την Ιταλία. Η χάραξη της γραμμής των ΑΟΖ ακολούθησε, χωρίς καμιά αλλαγή ή παρέκκλιση, τη γραμμή που είχαν χαράξει οι δυο χώρες για τις υφαλοκρηπίδες το 1977. Ο πραγματικός αποδέκτης της συμφωνίας είναι η Τουρκία. “Θα έλεγε κανείς”, γράφει ο Κώστας Ιορδανίδης στην Καθημερινή, “ότι η στρατιωτική εμπλοκή της Τουρκίας στον εμφύλιο της Λιβύης και η συμφωνία οριοθετήσεως της ΑΟΖ των δύο κρατών... λειτούργησαν ως καταλύτης, για να παρακαμφθούν πολυετείς ενστάσεις δικαιωμάτων αλιείας και άλλα παρόμοια”. 

Οι σχέσεις της Ελλάδας με την Τουρκία βρίσκονται σήμερα στο ναδίρ. Ο ίδιος ο Δένδιας παραδέχεται δημόσια ότι “δεν υπάρχει κανένα σενάριο διαλόγου” με την κυβέρνηση του Ερντογάν. “Εν ολίγοις και υπό συνθήκες διαφορετικές”, γράφει ο Ιορδανίδης, “έχουμε επιστρέψει στα πέτρινα χρόνια των σχέσεων Ελλάδος και Τουρκίας επί πρωθυπουργίας του Ανδρέα Παπανδρέου... Εις ουδένα ωφέλησε τη χώρα εκείνη η πολιτική εντάσεων”.

Τον περασμένο Νοέμβριο η Τουρκία υπέγραψε ένα “μνημόνιο συνεργασίας” με την κυβέρνηση του Φαγέζ αλ Σαράζ στη Λιβύη. Το μνημόνιο αυτό, εκτός από την στρατιωτική συνεργασία, καθόριζε και τα όρια ανάμεσα στις ΑΟΖ των δυο χωρών -μια διαγώνια θαλάσσια λωρίδα που περνάει κάτω από την Κρήτη κόβοντας τη Μεσόγειο στα δυο. Ο ΟΗΕ ανάρτησε, ύστερα από αίτημα των δυο χωρών, τις συντεταγμένες αυτής της “θαλάσσιας δικαιοδοσίας” - που απέκτησαν με αυτόν τον τρόπο μια διεθνή εγκυρότητα. 

Στην Ελλάδα σήμανε συναγερμός. Από τότε μέχρι σήμερα η κυβέρνηση του Μητσοτάκη κάνει ότι περνάει από το χέρι της για να ακυρώσει -τόσο διπλωματικά, όσο και στρατιωτικά- τα νέα αυτά δεδομένα. Το αποτέλεσμα είναι να ρίχνει συνεχώς λάδι στη φωτιά της αντιπαράθεσης και να κάνει τα τύμπανα του πολέμου να ηχούν ολοένα και πιο δυνατά και στις δυο ακτές του Αιγαίου: 

Στήριξε τον “στρατάρχη” Χαφτάρ, τον πιο ισχυρό από τους τοπικούς πολέμαρχους της Λιβύης που απειλούσε να εισβάλει στην Τρίπολη και να ανατρέψει την κυβέρνηση του Σαράζ. 

Υπέγραψε βιαστικά τη συμφωνία με την Κυπριακή Δημοκρατία και το Ισραήλ για την κατασκευή του διαβόητου East Med, του υποθαλάσσιου αγωγού που υποτίθεται ότι θα μεταφέρει τους υδρογονάνθρακες των “οικοπέδων” της ΑΟΖ της Κύπρου μέσω της Ιταλίας στις αγορές της Ευρώπης – ένα φαραωνικό έργο που είναι και τεχνικά και οικονομικά σχεδόν ανέφικτο να πραγματοποιηθεί. 

Υπέγραψε κοινή διακήρυξη με τη Γαλλία, την Αίγυπτο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και την Κύπρο (τις χώρες που στηρίζουν τον Χαφτάρ στη Λιβύη δηλαδή) που καταδίκαζε την “τουρκική παραβατικότητα” στη Λιβύη.

 Έδωσε φρεγάτα στην Ευρωπαϊκή Ένωση για την επιχείρηση “Ειρήνη” - μια στρατιωτική επιχείρηση που έχει σαν στόχο (υποτίθεται) να επιβάλλει την τήρηση του εμπάργκο όπλων που έχει επιβληθεί από τον ΟΗΕ στη Λιβύη με στόχο τον τερματισμό του εμφυλίου πολέμου. Με τον Ερντογάν να στηρίζει τον Σαράζ και τον Μητσοτάκη να στηρίζει τον Χαφτάρ, οι φρεγάτες Ελλάδας και Τουρκίας στα ανοιχτά της Λιβύης συμμετέχουν στον εμφύλιο αντί να τον “σταματάνε”.

Το τελευταίο (δηλαδή το πιο πρόσφατο) επεισόδιο αυτής της αντιπαράθεσης ήταν η υπογραφή της συμφωνίας για τις ΑΟΖ στο Ιόνιο με την Ιταλία.

Από φιάσκο σε φιάσκο

Όλες αυτές οι κινήσεις έχουν καταλήξει μέχρι τώρα σε ναυάγιο. Η κυβέρνηση υποδέχτηκε τον Γενάρη με κόκκινα χαλιά τον”στρατάρχη” Χαφτάρ στην Αθήνα – ο οποίος έσπευσε, σαν αντάλλαγμα, να δηλώσει ότι η συμφωνία Τρίπολης-Άγκυρας είναι παράνομη και άκυρη. Τα φιλοκυβερνητικά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης εκτιμούσαν τότε ότι ο “Λιβυκός Εθνικός Στρατός” (ΛΕΣ, δηλαδή η συμμορία του Χαφτάρ) θα έμπαινε σύντομα θριαμβευτικά στην Τρίπολη. Αλλά ο Χαφτάρ σκόνταψε. Στα μέσα του Μάη οι δυνάμεις του Σαράζ “ανακατέκτησαν την αεροπορική βάση Al-Watiya νοτιοδυτικά της πρωτεύουσας” -το βασικό προπύργιο του ΛΕΣ στη δυτική Λιβύη. Ο Χαφτάρ παζαρεύει τώρα  για εκεχειρία. 

Σε φιάσκο κατέληξε και η επιχείρηση “Ειρήνη”. Η επιχείρηση, για να το ξεκαθαρίσουμε από την αρχή, δεν είχε σαν στόχο να επιβάλλει γενικά το εμπάργκο όπλων στη Λιβύη: είχε σαν στόχο να επιβάλλει εμπάργκο όπλων μονομερώς σε βάρος της κυβέρνησης του Σαράζ. Στο πλαίσιο της επιχείρησης ο “πολυεθνικός” στόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα εκτελούσε νηοψίες στα εμπορικά πλοία που θα έμπαιναν στα χωρικά ύδατα της Λιβύης για να εντοπίσει τις “παράνομες” μεταφορές όπλων. Στις χερσαίες διαδρομές ανάμεσα στην Αίγυπτο και τη Λιβύη μέσω των οποίων τροφοδοτείται ο Χαφτάρ (κύρια από την Ρωσία) δεν θα επιβαλλόταν κανένας έλεγχος. Η επιχείρηση τέθηκε πράγματι σε εφαρμογή – μόνο που από τις έξι περίπου χώρες που θα συμμετείχαν στην επιχείρηση μια μόνο προθυμοποιήθηκε τελικά να παραχωρήσει πολεμικά πλοία: η Ελλάδα με την φρεγάτα “Σπέτσαι” (αρχικά είχε επιλεγεί η φρεγάτα “Υδρα” αλλά χάλασε, σημαδιακά, μόλις απέπλευσε από τον ναύσταθμο). Πριν από μερικές ημέρες η φρεγάτα “Σπέτσαι” προσπάθησε να σταματήσει ένα τουρκικό εμπορικό πλοίο για “νηοψία”. Ο πλοίαρχος απλά αρνήθηκε. 

Η ελληνική κυβέρνηση προσπαθεί όλους αυτούς τους μήνες να απαντήσει με μια “ευρωπαϊκή συμμαχία” στις “προκλήσεις της Τουρκίας”. Αλλά η Ευρωπαϊκή Ένωση σπαράσσεται από εσωτερικούς ανταγωνισμούς και αντιφάσεις. Καμιά χώρα δεν είναι διατεθειμένη να διαταράξει τις σχέσεις της με την Τουρκία απλά για το χατήρι του Μητσοτάκη. Ο ίδιος ο Ντι Μάιο, μετά την υπογραφή της συμφωνίας με τον Δένδια, αναχώρησε με προορισμό όχι τη Ρώμη αλλά την Άγκυρα για συνομιλίες με την κυβέρνηση του Ερντογάν.

Διάσπαση

Ο Δένδιας έσπευσε να μιλήσει για “ιστορική μέρα” μετά την υπογραφή της συμφωνίας. Έφτασε μάλιστα να επαναλάβει τα λόγια του ... Καμένου δηλώνοντας ότι “τα σύνορα της χώρας μας μεγάλωσαν”.

Στην πραγματικότητα, όμως, το αδιέξοδο είναι δύσκολο να κρυφτεί. Και οι φωνές που ζητάνε στροφή στην εξωτερική πολιτική έχουν αρχίσει να πυκνώνουν μέσα στο ίδιο το στρατόπεδο της άρχουσας τάξης. Κάποιοι ζητάνε απλά ένα άλμα προς τα μπρος – να ηχήσουν τα τύμπανα του πολέμου πιο δυνατά:

“Ίσως έχει... έλθει η στιγμή να αποδείξουμε ότι είμαστε μια χώρα που παίρνει στα σοβαρά την εθνική της ασφάλεια”, γράφει ο Αλέξης Παπαχελάς στην Καθημερινή. Όχι με μηνύματα από “φλύαρους πολιτικούς” αλλά με έργα:  “με υποχρεωτική θητεία στα 18, έμφαση στην αμυντική βιομηχανία, δημιουργία πραγματικού Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας, κατάργηση των βλακωδών διαδικασιών για την αγορά εξοπλισμών σε επείγουσα βάση, αναδιοργάνωση των Ενόπλων Δυνάμεων χωρίς να λογαριάζει κανείς το πολιτικό κόστος. Αυτά θέλουν χρόνο, αλλά μπορεί να αρχίσουν άμεσα να εφαρμόζονται...”

 Άλλοι πάλι ζητάνε ένα συμβιβασμό: “Αν θέλουμε να συζητήσουμε ρεαλιστικά τις τουρκικές αμφισβητήσεις”, γράφει στην ίδια εφημερίδα ο Στέφανος Κασιμάτης, “πρέπει να παραδεχτούμε ότι ο βασικός λόγος που μας εμποδίζει να διευθετήσουμε τις ελληνοτουρκικές διαφορές είναι ο μαξιμαλισμός της θέσης μας για το Καστελόριζο”.

   Οι χάρτες που έχει χαράξει η ελληνική διπλωματία για την ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο χάρη στο Καστελόριζο κάνουν την ελληνική διεκδίκηση για την ΑΟΖ να φτάνει μέχρι την Κύπρο αποκλείοντας την Τουρκία σε μια στενή θαλάσσια λωρίδα κοντά στα παράλιά της.. 

Ο Κασιμάτης προτείνει να κόψουμε τους μαξιμαλισμούς και να τα βρούμε με την Τουρκία σε μια λογική γραμμή, όπως κάναμε την περασμένη εβδομάδα και με την Ιταλία. Και δεν είναι μόνος. Αλλά το ποια πτέρυγα θα επικρατήσει δεν είναι δοσμένο.

Η πολιτική που ακολουθεί η κυβέρνηση του Μητσοτάκη απέναντι στην Τουρκία δεν είναι αποτέλεσμα απλά και μόνο “μαξιμαλισμού”: εντάσσεται στη λογική των ανταγωνισμών που είναι γραμμένη βαθιά στο DNA της ελληνικής άρχουσας τάξης. Είναι χαραγμένη βαθιά στο DNA του σύγχρονου καπιταλισμού, με τους τοπικούς υπο-ιμπεριαλισμούς να κυνηγάνε μερίδιο στη σκιά των ανταγωνισμών των μεγάλων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. 

Είναι ουτοπία να πιστεύει κανείς ότι η άρχουσα τάξη θα λογικευθεί. Για να ξεφύγουμε από την απειλή του πολέμου υπάρχει μόνο μια λύση: η ανατροπή της.