Μπορεί να υπάρξει και στην Ελλάδα ένα μπλακ άουτ, όπως αυτό που σημειώθηκε στην Ιβηρική Χερσόνησο; Η απάντηση είναι ναι και η αιτία είναι ο παραλογισμός που γεννάει το κυνήγι του κέρδους για τους ιδιώτες παρόχους ενέργειας.
Σήμερα, η παραγωγή ενέργειας από τις ΑΠΕ εξαρτάται αποκλειστικά από τις καιρικές συνθήκες και αυτό έχει ως αποτέλεσμα αιφνίδιες διακυμάνσεις στην παραγωγή, άσχετες με τις πραγματικές ανάγκες του δικτύου, που διαταράσσει την "ισορροπία προσφοράς-ζήτησης". Η βασική αιτία κάθε μπλακ άουτ είναι η στιγμιαία διαφορά μεταξύ διαθέσιμης ισχύος (προσφοράς) και ανάγκης (ζήτησης). Αυτό οδηγεί σε μεταβολές (αύξηση ή μείωση) της συχνότητας του ηλεκτρικού ρεύματος, ενεργοποιώντας έτσι συστήματα για να την επαναφέρουν στα (φυσιολογικά) 50 Hz.
Σε τέτοιες περιπτώσεις, η αδράνεια (κινητική ενέργεια που λειτουργεί σαν «μαξιλάρι» σταθερότητας) δίνει πολύτιμο χρόνο στους διαχειριστές (τοπικούς και εθνικούς) του συστήματος να αντιδράσουν προτού γίνει μπλακ άουτ. Μέχρι στιγμής, όμως, αυτή την "αδράνεια" μπορούν να την εξασφαλίσουν μόνο οι σταθερές μονάδες παραγωγής ενέργειας (θερμικές και πυρηνικές). Οι ΑΠΕ δεν προσφέρουν αδράνεια και άρα, όπως στην Ισπανία, όσο αυτές αποτελούν την κύρια συνιστώσα του ενεργειακού μείγματος, τόσο το δίκτυο αντιδρά απότομα σε κάθε διαταραχή και κινδυνεύει με κατάρρευση κυρίως σε εποχές με υψηλή προσφορά και χαμηλή ζήτηση όπως είναι η άνοιξη και το καλοκαίρι. Η τεχνολογία αποθήκευσης ενέργειας από φωτοβολταϊκά (μπαταρίες) δεν έχει ακόμη εξελιχθεί.
ΑΠΕ
Αυτό το πρόβλημα αντιμετωπίζει και η Ελλάδα. Για να έχουμε μία εικόνα, το 2024, η συνολική κατανάλωση της Ελλάδας σε ηλεκτρικό ρεύμα έφτασε, κατά μ.ο., τις 4.850 MW (τον Απρίλιο ήταν 3.555 MW ενώ τον Ιούλιο στα 5803 ΜWh) ενώ σημειώθηκε αιχμή ζήτησης, ίση με 10.781 MW, στις 18 Ιουλίου 2024, στις 15:00, κατά τη διάρκεια των ημερών του καύσωνα. Και όμως, η ισχύς των εγκατεστημένων ΑΠΕ (συνδεδεμένες στο δίκτυο, ολοκληρωμένες χωρίς σύνδεση και αυτές που είναι στο στάδιο της κατασκευής) υπερκαλύπτουν κατά πολλαπλάσιες φορές την κατανάλωση ηλεκτρισμού.
Όπως διαβάζουμε στο energypress.gr, “με σαφώς πιο γρήγορους ρυθμούς από τους προβλεπόμενους στόχους για την «πράσινη» στροφή του εγχώριου ενεργειακού μίγματος, προχωρά η διείσδυση των ΑΠΕ. Απόδειξη το γεγονός ότι αυτή τη στιγμή αθροίζουν ένα χαρτοφυλάκιο περί τα 2,5 GW τα έργα με δήλωση ετοιμότητας, δηλαδή τα πάρκα που είναι έτοιμα να τεθούν σε λειτουργία. Το νούμερο αυτό αφορά σταθμούς ΑΠΕ τόσο στο σύστημα μεταφοράς όσο και στο σύστημα διανομής, οι οποίοι πρόκειται να ηλεκτρισθούν μέσα στο 2025. Την ίδια στιγμή, το 2024 έκλεισε με εν λειτουργία έργα συνολικής εγκατεστημένης ισχύος 15,2 GW. Επομένως, είναι περίπου «κλειδωμένο» ότι το εγχώριο χαρτοφυλάκιο θα αυξηθεί φέτος τουλάχιστον στα 17,9 GW. Μία επίδοση που στην πράξη θα είναι ακόμη μεγαλύτερη, με δεδομένο ότι ένα διόλου ευκαταφρόνητο portfolio έργων βρίσκεται σε διάφορα στάδια κατασκευής. Κάτι που σημαίνει πως μήνα με τον μήνα προστίθενται και άλλα έργα που έχουν φτάσει στο στάδιο της δήλωσης ετοιμότητας, τα περισσότερα από τα οποία επομένως πρόκειται επίσης να ηλεκτριστούν φέτος.
Έτσι κι αλλιώς, πάντως, η «επίδοση» των 17,9 GW αποκλίνει σημαντικά προς τα πάνω, από το ορόσημο που θέτει το επικαιροποιημένο Εθνικό Σχέδιο. Από την άλλη πλευρά, το ισχυρό επενδυτικό momentum στον κλάδο δεν συμβαδίζει με μία ανάλογη αύξηση της ζήτησης για ηλεκτρική ενέργεια. Ως συνέπεια, προεξοφλεί ότι ολοένα και συχνότερα θα καταγράφεται υπερπαραγωγή ΑΠΕ, περιορίζοντας ολοένα περισσότερο και την «ορατότητα» για τα έσοδα των έργων – τα οποία θα πλήττονται από τις συχνότερες και μεγαλύτερες περικοπές, αλλά και την «πύκνωση» των μηδενικών και αρνητικών τιμών στην DAM (ειδικά μετά την ενεργοποίηση των αρνητικών προσφορών στην αγορά Εξισορρόπησης). Όσον αφορά τις περικοπές, οι προβλέψεις συγκλίνουν στο ότι φέτος το «ψαλίδι» θα κινηθεί στις 1,2 – 1,5 TWh, από 800 TWh το 2024”.
Επιπλέον, το υπάρχον δίκτυο είναι και απαρχαιωμένο και κορεσμένο. Η ΕΕ εκτιμά ότι χρειάζονται περίπου 584 δισεκατομμύρια ευρώ σε επενδύσεις αυτήν τη δεκαετία για την ενημέρωση και την επέκταση των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας. Επενδύσεις που κανένας ιδιώτης "επενδυτής" δεν πρόκειται να κάνει.
Για μην έχουμε και εδώ μπλακ άουτ, ο ΑΔΜΗΕ αναγκάστηκε την περίοδο της Μεγάλης Εβδομάδας να διακόψει τη σύνδεση φωτοβολταϊκών και αιολικών πάρκων με το δίκτυο. Απόφαση που "κόστισε" στους "επενδυτές" μεταξύ 10% και 15% των εσόδων τους και γι' αυτό αντιδρούν σε κάθε τέτοια "περικοπή" ακόμα και αν αυτό σημαίνει κίνδυνος για μπλακ άουτ. Όσο για τις αρνητικές τιμές, οι πάροχοι ξέρουν, με τις ευλογίες της κυβέρνησης, να αυξάνουν τα τιμολόγια (κατά 17% τον Μάιο) για να καλύψουν "χασούρες" από το "Χρηματιστήριο Ενέργειας".
Παραλογισμός
Το ερώτημα είναι γιατί συμβαίνει όλος αυτός ο παραλογισμός με τις ΑΠΕ. Η απάντηση είναι το κέρδος των ιδιωτών - παρόχων από τις "πράσινες επιδοτήσεις" αλλά και από τα τιμολόγια ρεύματος στο όνομα της "πράσινης μετάβασης". Η κυβέρνηση της ΝΔ και όλη η ΕΕ έχουν δημιουργήσει ένα άναρχο σύστημα που και καταστρέφει το περιβάλλον και προκαλεί κατάρρευση στο δίκτυο διανομής ηλεκτρικής ενέργειας μόνο και μόνο για να κερδίζουν μία χούφτα εταιρίες ενέργειας.
Όμως, το μπλακ άουτ της Ισπανίας δεν πρέπει να σημαίνει επιστροφή στις θερμικές ή/και πυρηνικές μονάδες παραγωγής ενέργειας. Αντίθετα. Στη περίοδο έντασης της κλιματικής κρίσης, η "μετάβαση" από τα ορυκτά καύσιμα (και την πυρηνική ενέργεια) στις ΑΠΕ πρέπει να είναι μονόδρομος. Αυτή η "μετάβαση", όμως, για να λειτουργήσει θα πρέπει να πετάξουμε έξω τους ιδιώτες και να υπάρχει ένας ενιαίος δημόσιος φορέας ενέργειας κάτω από τον έλεγχο των εργαζόμενων στην ενέργεια και όλης της κοινωνίας. Μόνο έτσι θα μπορέσουν να υπάρχουν κεντρικός σχεδιασμός για τις ΑΠΕ με βάση τις πραγματικές ενεργειακές ανάγκες και χωρίς περιβαλλοντικές καταστροφές, εκσυγχρονισμός και ψηφιοποίηση των δικτύων μεταφοράς και κατάλληλες τεχνολογικές λύσεις για τα προβλήματα που έχουν σήμερα οι ΑΠΕ.