Με φράσεις όπως «η ΕΕ υψώνει διπλωματικό τείχος στην τουρκική προκλητικότητα» υποδέχτηκε η κυβέρνηση τις ανακοινώσεις της Συνόδου Κορυφής της ΕΕ. Εδώ και δυο βδομάδες ο Μητσοτάκης, ο Δένδιας και οι υπόλοιποι επαναλαμβάνουν την ίδια γραμμή: το «μνημόνιο συνεργασίας» που υπέγραψε η τουρκική κυβέρνηση με την λιβυκή για την οριοθέτηση των ΑΟΖ τους είναι ένα «χαρτί» και παραβιάζει το διεθνές δίκαιο. Ψυχραιμία, αποφασιστικότητα, συναίνεση, είναι το επίσημο τροπάρι της κυβέρνησης.
Ταυτόχρονα, πάνω στα διπλωματικά τείχη κάθονται οι τελάληδες της «πυγμής». Απόστρατοι παρελαύνουν στα κανάλια με πολεμικές ιαχές, ο Σαμαράς είπε στο συνέδριο της ΝΔ ότι: «χρειάζεται νέα πολιτική απέναντι στην Τουρκία… η επίκληση του διεθνούς δικαίου από μόνη της δεν αρκεί και κινήσεις κατευνασμού δεν ωφελούν».
Ο βουλευτής της ΝΔ Ε. Στυλιανίδης πρότεινε -σύμφωνα με τις «διαρροές» που αναπαράγονται με πρωτόγνωρη ταχύτητα- την εφαρμογή της στράτευσης στα 18 «με κίνητρα όπως στην Κύπρο και το Ισραήλ» και βέβαια την αγορά ενός σμήνους F-35. Ο αγέρωχος αυτός πατριώτης είναι και ξεφτέρι στους λογαριασμούς: θα μας έρθουν φτηνά υπολογίζει, μόλις 6 δις ευρώ, τα οποία θα προέλθουν από το «μαξιλάρι» των 37 δις. Τα 12 πήγαν στους τραπεζίτες για «εγγυήσεις» με το Σχέδιο Ηρακλής, περισσεύουν κάμποσα.
Kυβέρνηση και ΜΜΕ δηλώνουν σοκαρισμένα από την «προκλητικότητα της Τουρκίας» που «σβήνει την Κρήτη από τον χάρτη». Οι κραυγές τους είναι υποκριτικές από κάθε άποψη.
Καταρχήν, δεν «πέσανε από τα σύννεφα». Γνώριζαν ότι η τουρκική κυβέρνηση προετοίμαζε μια τέτοια συμφωνία με την κυβέρνηση της Τρίπολης εδώ και τουλάχιστον ένα χρόνο όταν τον Οκτώβρη του 2018 ο Χ. Ακάρ, ο υπουργός Άμυνας, είχε κάνει επίσημη επίσκεψη εκεί. Ένα μήνα μετά περνούσε στα ψιλά η είδηση ότι η Τουρκία αποσύρθηκε από την συνδιάσκεψη του Παλέρμο για την «ειρήνευση» στη Λιβύη επειδή δεν προσκλήθηκε στο ανεπίσημο «τραπέζι» που έκαναν το παζάρι τους όλοι οι «βασικοί παίχτες». Ήταν η εποχή που η ελληνική διπλωματία και τα ΜΜΕ σε κλίμα «εθνικής συναίνεσης» πανηγύριζαν για την απομόνωση της Τουρκίας από τη «διεθνή κοινότητα».
Σχεδιασμοί
Ο Αγγ. Συρίγος, βουλευτής της ΝΔ, πανεπιστημιακός και με μόνιμο στασίδι στη τηλεόραση του Σκάι, έγραφε στην Καθημερινή στις 22 Ιούλη:
«Για την Τουρκία η υπογραφή μιας τέτοιας συμφωνίας αποτελεί κίνηση στρατηγικής σημασίας. Της προσφέρει το δικαίωμα να ανατρέψει τους ελληνικούς σχεδιασμούς για υδρογονάνθρακες σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο. Εκτός από την Κρήτη, η Ρόδος, η Κάσος, η Κάρπαθος και το Καστελόριζο θα εμφανίζονται χωρίς υφαλοκρηπίδα βάσει διεθνούς συμφωνίας. Ένα μεγάλο τμήμα των δύο τεμαχίων νοτιοδυτικά της Κρήτης, που παραμονές των εκλογών κατακυρώθηκαν στην κοινοπραξία των Ελληνικών Πετρελαίων με Total και Exxon Mobil, θα διεκδικείται από τη Λιβύη. Το πιο σημαντικό είναι ότι η Τουρκία θα αποκτήσει επιφανειακή νομιμοποίηση να παρεμβαίνει στην περιοχή. Είναι αυτό που τόσο της έχει λείψει όλα αυτά τα χρόνια».
Η γλώσσα της «διεθνούς νομιμότητας» του κ. καθηγητή με το ζόρι καλύπτει την κυνική ουσία: «ελληνικοί σχεδιασμοί για υδρογονάνθρακες σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο», δηλαδή όλη η περιοχή «δικιά μας». Κι όταν ο ανταγωνιστής κάνει τη δικιά του «στρατηγική κίνηση» τότε η άρχουσα τάξη «μας» παριστάνει την έκπληκτη και την αμυνόμενη.
Δεκαετίες
Η αντιπαράθεση για τις ΑΟΖ είναι μόνο η πιο πρόσφατη φάση σε ένα ανταγωνισμό ανάμεσα στις δυο άρχουσες τάξεις, την ελληνική και την τουρκική, που διεκδικούν να πάρουν το πάνω χέρι σε μια περιοχή που ξεκινάει από τα Βαλκάνια και καταλήγει στην Ανατολική Μεσόγειο. Πρόκειται για ένα ανταγωνισμό που κρατάει δεκαετίες. Είναι η σύγκρουση δυο περιφερειακών καπιταλισμών για οικονομική και γεωστρατηγική υπεροχή.
Ο ανταγωνισμός ανάμεσα στις δυο άρχουσες τάξεις κρατάει δεκαετίες. Η κόντρα για τον έλεγχο της Κύπρου, του «αβύθιστου αεροπλανοφόρου» έξω από τις ακτές της Μέσης Ανατολής, που ξεκίνησε από τη δεκαετία του ’50 έφερε τις εθνοκαθάρσεις, το πραξικόπημα της χούντας και έναν ελληνοτουρκικό πόλεμο στο νησί το 1974.
Είκοσι χρόνια μετά η αντιπαράθεση είχε μεταφερθεί στο πεδίο του ελέγχου όχι μόνο των όποιων ενεργειακών κοιτασμάτων στο Αιγαίο αλλά και των διαδρομών των πετρελαίων του Καυκάσου και της Κασπίας Θάλασσας στη Δύση. Αν σήμερα οι εφημερίδες είναι γεμάτες με εκθαμβωτικές περιγραφές του πλούτου που θα μεταφέρει ο East Med και του χρυσού που θα αναβλύσει από τα γεωτρύπανα της Exxon Mobil, στα μέσα της δεκαετίας του ’90 τα ίδια γράφονταν για την Κασπία, τον «Περσικό Κόλπο του 21ού αιώνα».
Με ποιους αγωγούς, από ποιες διαδρομές (και βέβαια με ποια τάνκερ) θα διοχετεύονταν αυτά τα κοιτάσματα πυροδότησε τον ανταγωνισμό για τα αεροναυτικά περάσματα του Αιγαίου -και για τον έλεγχο των Βαλκανίων- σε σημείο κάθε μικροσκοπική βραχονησίδα να αποκτήσει σημασία. Τον Γενάρη του 1996 η αντιπαράθεση έφτασε στα πρόθυρα της πολεμικής σύγκρουσης γύρω από τα Ίμια.
Ανταγωνισμοί
Κι οι δυο προβάλουν ότι είναι «αμυνόμενες» σύμφωνα μάλιστα με τις διεθνείς συνθήκες και το διεθνές δίκαιο. Βέβαια, το διεθνές δίκαιο και οι συνθήκες είναι κι αυτά προϊόντα ανταγωνισμών, συγκρούσεων και συμμαχιών ανάμεσα σε άρχουσες τάξεις και αποτυπώνουν την ισχύ και τις επιδιώξεις σε μια δεδομένη περίοδο.
Για παράδειγμα, η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας (1982) δίνει το δικαίωμα επέκτασης των χωρικών υδάτων μιας χώρας στα 12 ναυτικά μίλια. Τι θα σήμαινε μια τέτοια κίνηση από πλευράς Ελλάδας; Ότι τα διεθνή ύδατα του Αιγαίου ουσιαστικά θα εξαφανίζονταν, από 49% της επιφάνειάς του θα περιορίζονταν σε 19% με το ελληνικό μερίδιο να ανεβαίνει από το 43% στο 71,5%. «Αναφαίρετο κυριαρχικό δικαίωμα» λέει η ελληνική διπλωματία, casus belli (αιτία πολέμου) λέει η τουρκική. Τι κρίνεται από αυτή την αντιπαράθεση; Σήμερα ένα πλοίο μπορεί να διασχίσει το Αιγαίο χωρίς να μπει σε ελληνικά ή τουρκικά χωρικά ύδατα. Αυτό δεν θα είναι δυνατόν αν γίνει η επέκταση. Τα περάσματα του Αιγαίου θα ελέγχονταν από το ελληνικό κράτος, ουσιαστικά ο έλεγχος της ναυσιπλοΐας από και προς τον Εύξεινο Πόντο.
Η τωρινή αντιπαράθεση για τις ΑΟΖ κλιμακώνει τον αντιδραστικό ανταγωνισμό των δυο αρχουσών τάξεων από τα νερά του Αιγαίου στα παράλια της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής. Από τις εικονικές αερομαχίες στο FIR Αθηνών στις πτήσεις των drones «από την Μαύρη Θάλασσα μέχρι τη Λιβύη» όπως κοκορεύτηκε ο υπουργός Άμυνας Παναγιωτόπουλος πριν λίγες μέρες.
Πρόκειται για έναν επικίνδυνο ανταγωνισμό που φέρνει επιθέσεις και θυσίες στην εργατική τάξη με τους εξοπλισμούς, την πολεμοκαπηλεία και την πίεση να συνταχτούμε πίσω από τους Μητσοτάκηδες στο όνομα του «εθνικού συμφέροντος». Και ο ανταγωνισμός γίνεται ακόμα πιο επικίνδυνος με τις δυο άρχουσες τάξεις να αναζητάνε πλάτες και ρόλο στους ιμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς στην ευρύτερη περιοχή σε μια περίοδο αστάθειας όπου «η διεθνής διπλωματία θυμίζει μπιλιάρδο σε σκοτεινό δωμάτιο» όπως έγραφε η Καθημερινή της Κυριακής. Η εμπλοκή στον πόλεμο της Λιβύης είναι η πιο χειροπιαστή απόδειξη για το πόσο αντιδραστικός και πόσο επικίνδυνος είναι αυτός ο ανταγωνισμός και από τις δυο πλευρές.
Γεωστρατηγικά “θαλάσσια οικόπεδα”
Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη είναι η θαλάσσια περιοχή όπου μια χώρα έχει αποκλειστικό δικαίωμα αξιοποίησης των πόρων, είτε πρόκειται για αλιεία, είτε για υποθαλάσσια κοιτάσματα φυσικού αερίου και πετρελαίου. Αυτά είναι «κυριαρχικά δικαιώματα» αλλά οι ΑΟΖ (ακτίνα 200 μιλίων από την ακτογραμμή) δεν είναι κομμάτι της επικράτειας κάθε συγκεκριμένου κράτους.
Η σημασία των ΑΟΖ είναι και οικονομική και γεωστρατηγική, είναι οι δυο όψεις του ίδιου νομίσματος. Οι εξορύξεις φυσικού αερίου και πετρελαίου από τα βάθη της θάλασσας μπορεί να έχουν καταστροφικές συνέπειες για το περιβάλλον, αλλά είναι ένας εν δυνάμει θησαυρός για τις πολυεθνικές της ενέργειας και ο έλεγχός τους γίνεται όπλο στους ιμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς. Η ιστορία της Μέσης Ανατολής είναι ταυτισμένη με τις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις για τον έλεγχο του πετρελαίου της.
Το μεγαλεπήβολο σχέδιο όλων των ελληνικών κυβερνήσεων τα τελευταία 15 και παραπάνω χρόνια ήταν οι ΑΟΖ να γίνουν όπλο αποκλεισμού της Τουρκίας. Ο άξονας Ελλάδας-Κύπρου-Αιγύπτου με το Ισραήλ αυτό τον σκοπό έχει.
Η Κύπρος έχει οριοθετήσει την ΑΟΖ της με την Αίγυπτο (2004) με το Λίβανο (2007) και με το Ισραήλ (2010). Ο Αναστασιάδης κόβει σε «οικόπεδα» αυτές τις θαλάσσιες περιοχές και δίνει άδειες ερευνών σε πολυεθνικές όπως η αμερικάνικη Exxon Mobil, η γαλλική Total η ιταλική ΕΝΙ. Κάποια απ’ αυτά τα «θαλασσοτεμάχια» τα διεκδικεί και η Τουρκία ενώ για κάποια άλλα θεωρεί ότι είναι αδειοδοτημένα από τις τουρκοκυπριακές αρχές. Τίποτα χειροπιαστό δεν έχει προκύψει από τις όποιες έρευνες, όμως κάθε βήμα σε αυτή την πορεία φέρνει στρατιωτικές εντάσεις.
Η Ελλάδα δεν έχει οριοθετήσει τη δική της ΑΟΖ αλλά η ελληνική διπλωματία προσπαθεί να κατοχυρώσει μια τεράστια ΑΟΖ που συνορεύει με της Κύπρου ανατολικά και της Αιγύπτου νότια, περιορίζοντας την Τουρκία σε μια μικρή λωρίδα κοντά στα παράλιά της. Κομβικό ρόλο σε αυτή την οριοθέτηση παίζει το Καστελόριζο.
Κομμάτι αυτής της στρατηγικής είναι και ο East Med. Πρόκειται για τον υποθαλάσσιο αγωγό μεταφοράς του φυσικού αερίου από τα κοιτάσματα του Ισραήλ και της Κύπρου μέσω Κρήτης, Πελοποννήσου με τελικό προορισμό την Ιταλία. Τον Μάρτη στην Ιερουσαλήμ η συνάντηση «κορυφής» ανάμεσα στον Τσίπρα τον Αναστασιάδη και τον Νετανιάχου με τον Πομπέο, τον υπουργό Εξωτερικών του Τραμπ, να τους ευλογεί, επικύρωσε τα σχέδια για την κατασκευή του. Στο κοινό ανακοινωθέν οι τρεις δήλωναν ότι θα αντιμετωπίσουν από κοινού τις «κακόβουλες επιρροές» στην Ανατολική Μεσόγειο. Ή όπως είχε ποστάρει λίγες μέρες πριν ο Νετανιάχου «ισραηλινό ναυτικό θα προστατέψει τον East Med». Όχι μόνο του βέβαια. Η όλο και πιο στενή στρατιωτική συνεργασία με το κράτος-τρομοκράτη σημαίνει ότι και οι ελληνικές φρεγάτες και αεροσκάφη θα συμβάλουν.
Διεθνιστική και όχι εθνικιστική Αριστερά
Το 2018 η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ παρουσίαζε την Συμφωνία των Πρεσπών σαν επιτυχία της πολιτικής της ειρήνης και της συναδέλφωσης των λαών κόντρα στο εθνικιστικό παραλήρημα της ΝΔ και των φασιστο-«μακεδονομάχων» που κάλυπτε. Ένα χρόνο μετά, η «υπεύθυνη αντιπολίτευση» του ΣΥΡΙΖΑ έχει μετακινηθεί τόσο πολύ στα δεξιά που προκαλεί σοκ στον κόσμο της Αριστεράς. Ο Τσίπρας μιλώντας στη Βουλή στις 11 Δεκέμβρη κατηγόρησε λίγο πολύ την κυβέρνηση της ΝΔ ότι δεν έχει δείξει «αποφασιστικότητα»:
«Ενδεχομένως να φοβηθήκατε να ανεβάσετε τους τόνους λόγω του προσφυγικού. Ενδεχομένως να μην τολμήσατε να πιέσετε τους εταίρους μας, που διστάζουν αυτή την περίοδο να ανοίξουν ένα νέο μέτωπο στην ήδη επιβαρυμένη ατζέντα τους με την Τουρκία» είπε.
Και οι προτάσεις του στην κυβέρνηση ήταν στην ίδια γραμμή. Για παράδειγμα: «Θα είναι πολύ θετικό να υπάρξουν Συμπεράσματα της ΕΕ που να υπογραμμίζουν ότι δεν παράγονται νομικά αποτελέσματα από την Συμφωνία Λιβύης-Τουρκίας.
Αλλά, λυπάμαι που θα το πω, σε μια τόσο κρίσιμη στιγμή, δεν φτάνουν οι δηλώσεις. Είτε θα υπάρξει η πολιτική των ευρωπαϊκών κυρώσεων τώρα, είτε η πολιτική των ελληνικών φρεγατών ύστερα, όταν θα είναι πια αργά».
Είναι κατάντια ο πρόεδρος ενός αριστερού κόμματος να απειλεί, εμμέσως πλην σαφώς, ότι θα «έρθει η ώρα των ελληνικών φρεγατών». Και βέβαια, το δίλημμα κυρώσεις ή φρεγάτες είναι ψεύτικο. Οι κυρώσεις εντείνουν την ένταση και οπλίζουν τις φρεγάτες και από τις δυο μεριές.
Ιδιαίτερα αν συνδυαστούν με τις άλλες προτάσεις του Τσίπρα: «Καλό είναι που έχουμε μαζί μας το Ισραήλ, αλλά πρέπει να δοθεί σαφώς το μήνυμα από τις ΗΠΑ ότι θα στηρίξει μέχρι το τέλος τον αγωγό East Med, όπως είχε δηλώσει ο Αμερικανός ΥΠΕΞ τον Απρίλιο». Με άλλα λόγια, σύσφιξη των σχέσεων με τον Τραμπ και τις αμερικάνικες επεμβάσεις στην περιοχή.
Η στάση του ΣΥΡΙΖΑ δίνει τη δυνατότητα στην κυβέρνηση της ΝΔ να παριστάνει την «συναινετική» στο εσωτερικό και την «ψύχραιμη» στο εξωτερικό. Αλλωστε υπάρχουν και προηγούμενα. Τον Αύγουστο του 1976 σε ένα άλλο «επεισόδιο» στο Αιγαίο, ο Α. Παπανδρέου είχε καλέσει σε μια ομιλία του «βυθίσατε το Χόρα» (το τουρκικό ωκεανογραφικό). Λίγα χρόνια μετά ο Μητσοτάκης (πατήρ) δήλωνε στη Βουλή ότι αυτή η «εμπρηστική» δήλωση είχε γίνει σε συνεννόηση με τον Καραμανλή…
Η ηγεσία του ΚΚΕ, δυστυχώς, μιλάει και αυτή για “τουρκική επιθετικότητα”. Όπως δήλωσε ο Κουτσούμπας «το πρόβλημα είναι ότι η Τουρκία, μέρα με τη μέρα, κατοχυρώνει απαράδεκτες διεκδικήσεις σε βάρος των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας μας στο Αιγαίο, στην Ανατ. Μεσόγειο”. Ενάμιση χρόνο πριν, σε εκδήλωση της ΚΕ του κόμματος ο Δ. Κουτσούμπας παρουσίαζε τις θέσεις του για τις ΑΟΖ: «Το ΚΚΕ τάσσεται ενάντια στην πολιτική της εγκατάλειψης και εκχώρησης κυριαρχικών δικαιωμάτων, όπως καθορίζονται από τη Διεθνή Σύμβαση για το Δίκαιο στη Θάλασσα του 1982».
Η μόνη διαφοροποίηση της ηγεσίας του ΚΚΕ από την επίσημη γραμμή της σύγκρουσης με την Τουρκία είναι ότι δεν πρέπει να περιμένουμε βοήθεια από τους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς. Ο Ριζοσπάστης του Σαββατοκύριακου 14-15 Δεκέμβρη κατακεραυνώνει «έναν νέο γύρο προσπαθειών εφησυχασμού του λαού, ότι τάχα τα κυριαρχικά του δικαιώματα μπορεί να διασφαλιστούν από τις ιμπεριαλιστικές συμμαχίες ΝΑΤΟ και ΕΕ».
Τι έχουν να κερδίσουν οι εργάτες και η νεολαία από μια πολιτική που δεν θα «εκχωρεί» τις ΑΟΖ αντίθετα θα τις διεκδικεί χωρίς «υποχωρητικότητα»; Τον ανταγωνισμό για τις ΑΟΖ και την υφαλοκρηπίδα τον κάνουν άρχουσες τάξεις, τα δικά τους συμφέροντα και πλούτη κρίνονται. Οι εφοπλιστές, οι τραπεζίτες, οι κάθε λογής αετονύχηδες της αγοράς θα κερδίσουν από το σφιχταγκάλιασμα με τις πολυεθνικές της ενέργειας. Ακόμα και αν οι «εξορύξεις» στεφθούν με επιτυχία, σε μας θα μείνει ο λογαριασμός με τους εξοπλισμούς, τη λιτότητα και την πολεμοκαπηλεία.
Επαναστατική παράδοση
Εκατό χρόνια πριν, η Κομμουνιστική Διεθνής συσπείρωνε τα επαναστατικά κόμματα που γεννιούνταν με βάση το διεθνισμό, την ανειρήνευτη κόντρα στις επιδιώξεις της «δικιάς μας άρχουσας τάξης», τις συμμαχίες και τα ψέματά της. Ο Λένιν έδωσε μια ολόκληρη μάχη για να προσανατολίσει το κόμμα των μπολσεβίκων και ολόκληρη την αντιπολεμική αριστερά σε ρήξη με την πολιτική των κομμάτων της Δεύτερης Διεθνούς που στήριζαν τις άρχουσες τάξεις στο πόλεμο και στις διεκδικήσεις τους στο όνομα της «εθνικής άμυνας». Και ο Κ. Λήμπκνεχτ διατύπωσε την ίδια θέση με τη φράση: «Ο κύριος εχθρός είναι στην ίδια μας τη χώρα».
Αυτή η παράδοση σημαίνει συγκεκριμένες θέσεις για την Αριστερά για τις σημερινές αναμετρήσεις ανάμεσα στις άρχουσες τάξεις της περιοχής. Δεν θέλουμε εξορύξεις στις ΑΟΖ, προτιμάμε οι υδρογονάνθρακες να μείνουν στο βυθό της θάλασσας, δεν θέλουμε φρεγάτες να τις «προστατεύουν», ελληνικές, ισραηλινές ή αμερικάνικες. Θέλουμε λεφτά για δουλειές, σχολεία και νοσοκομεία, όχι για αναβαθμίσεις των F-16 και αγορές πολεμικών πλοίων ή drones από το Ισραήλ.
Παλεύουμε μαζί με την εργατική τάξη της Τουρκίας ενάντια στις πολεμικές εξορμήσεις, ενάντια στις στρατιωτικές βάσεις που τις διευκολύνουν, ενάντια στις ιμπεριαλιστικές συμμαχίες, απλώνουμε το χέρι στο «αραβικό πεζοδρόμιο» σπάζοντας τη συμμαχία με τη δικτατορία της Αιγύπτου και το σιωνιστικό κράτος του Ισραήλ. Η κοινή πάλη των εργατών σε Ελλάδα, Κύπρο και Τουρκία είναι η μόνη συμμαχία που μπορεί να σβήσει τις εστίες της πολεμικής έντασης και το κίνδυνο πολέμου στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Η κοινή διακήρυξη (βλ. σελίδα 3) που συνυπογράφουν το ΣΕΚ από την Ελλάδα, το DSiP από την Τουρκία και η Εργατική Δημοκρατία από την Κύπρο δείχνει το δρόμο προς αυτή τη διεθνιστική διέξοδο.