Οικονομία και πολιτική
Η παγκόσμια οικονομία αγκομαχάει

Άλεξ Καλλίνικος

Η περασμένη βδομάδα είδε μια μεγάλη βουτιά στα Χρηματιστήρια παγκόσμια. Πολύ συχνά τα σκαμπανεβάσματα στα χρηματιστήρια δεν αντιπροσωπεύουν κάτι σημαντικό. Τώρα όμως καθρεφτίζουν τους φόβους ότι η παγκόσμια οικονομία βαδίζει προς κατάσταση εκτός ελέγχου. Γιατί;

Πρώτα απ’ όλα υπάρχει η απότομη άνοδος του πληθωρισμού. Αυτό είναι δεμένο με την ανάκαμψη από τα λοκντάουν της πανδημίας. Οι άρχουσες τάξεις ανησυχούν ότι μια μείωση της ανεργίας μπορεί να επιτρέψει στους εργάτες να διεκδικήσουν αυξήσεις στους μισθούς και να οδηγήσουν σε φαύλο κύκλο ανόδου τιμών και μισθών - κάτι που υπάρχει στη φαντασία των αφεντικών.

Ο οικονομικός ιστορικός Άνταμ Τουζ έχει διαψεύσει αυτές τις φαντασιώσεις. Το 2020-21 στις ΗΠΑ, το εργασιακό κόστος ανά μονάδα παραγωγής είχε συμβολή 7,9 τοις εκατό στην άνοδο των τιμών, ενώ τα κέρδη είχαν συμβολή 53,9% και άλλοι παράγοντες (κύρια η ενέργεια) 38,3%. 

Οδηγός της ακρίβειας είναι τα κέρδη με πρωτοπορία τις εταιρίες εξόρυξης καυσίμων. Στις ΗΠΑ απολαμβάνουν, σύμφωνα με τους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, «ένα τσουνάμι από ρευστό χρήμα» ύψους 180 δις δολαρίων.

 Επικίνδυνη για την άνοδο του πληθωρισμού είναι η αντίδραση των Κεντρικών Τραπεζών που παίζουν κεντρικό ρόλο στη διαχείριση της οικονομίας. Ανεβάζουν τα επιτόκια. Η αμερικανική κεντρική τράπεζα, η Fed, μιλάει ανοιχτά για την προοπτική ότι η άνοδος των επιτοκίων θα αυξήσει την ανεργία και θα υπονομεύσει τις προσπάθειες των εργατών να προστατέψουν τους μισθούς.

Υπάρχει σοβαρός κίνδυνος ότι με τέτοιες κινήσεις οι τραπεζίτες θα προκαλέσουν οικονομική ύφεση. Αυτό είχε συμβεί το 1979 όταν ο τότε διοικητής της Fed, ο Πολ Φόλκερ είχε προχωρήσει σε άγρια επίθεση. 

Το «Σοκ Φόλκερ» είχε μεταδοθεί στην παγκόσμια οικονομία μέσα από μια απότομη άνοδο του δολάριου. Κάτι που συμβαίνει και σήμερα καθώς το δολάριο ανέβηκε 16 τοις εκατό μέσα στους τελευταίους δώδεκα μήνες. Όπως υπενθυμίζει ο οικονομολόγος Μοχάμεντ Ελ-Εριάν, για τον Τρίτο Κόσμο «η άνοδος του δολαρίου σημαίνει πιο ακριβές εισαγωγές, μεγαλύτερο κόστος εξυπηρέτησης του εξωτερικού χρέους και αυξημένο κίνδυνο χρηματοπιστωτικής αστάθειας. (...) Μπορεί να προκληθεί ένας επικίνδυνος συνδιασμός ανακοπής της οικονομικής ανάπτυξης, κρίσεων χρέους και κοινωνικής, πολιτικής και γεωστρατηγικής αστάθειας».

Σε αυτές τις ανησυχίες έρχεται να προστεθεί η κατάσταση στην Κίνα. Η πολιτική του «μηδενικού κόβιντ» που εφαρμόζει ο πρόεδρος Σι Τζιπίνγκ αρχίζει να ραγίζει. Το νέο σκληρό λοκντάουν στη Σαγκάη, που είναι οικονομικός κόμβος, έχει αρνητική επίδραση. Έρχεται να προστεθεί πάνω στις δυσκολίες μιας οικονομίας που ήδη αντιμετώπιζε τις συνέπειες από το σκάσιμο της κερδοσκοπικής φούσκας στα ακίνητα. Τον Απρίλη οι πωλήσεις μειώθηκαν 11,1% και η ανεργία των νέων ανέβηκε σε ύψος ρεκόρ, 18,2%. Και βέβαια η Κίνα είναι παγκόσμια οικονομική ατμομηχανή. Όταν αγκομαχάει το νοιώθουν όλες οι χώρες.

Αν σε όλα αυτά προθέσουμε την επίδραση του πολέμου στην Ουκρανία με την άνοδο των τιμών της ενέργειας και των τροφίμων, η συνολική εικόνα για την παγκόσμια οικονομία είναι αρκετά σκοτεινή. Η ελπίδα είναι ότι οι εργάτες θα μπορέσουν να αξιοποιήσουν τη δύναμη που έχουν.