Μετά τους Γάλλους και τους Ελληνες συναδέλφους τους νωρίτερα φέτος, ήρθε η σειρά των Σέρβων φοιτητών να αποκρούσουν την νεοφιλελεύθερη επιθετικότητα στην Ανώτατη Εκπαίδευση στην Ευρώπη. Μετά από κύματα διαδηλώσεων και διαμαρτυριών των πανεπιστημίων στους δρόμους που κράτησαν έξι βδομάδες, οι φοιτητές του Πανεπιστημίου στο Βελιγράδι προχώρησαν σε μια επιτυχημένη εξαήμερη κατάληψη της Φιλοσοφικής Σχολής που ανάγκασε την Πρυτανεία του Πανεπιστημίου να υποχωρήσει στα αιτήματά τους.
Η μαχητικότητα των Σέρβων φοιτητών δεν ήρθε σαν έκπληξη. Ηταν στην πρώτη γραμμή του επιτυχημένου κινήματος ενάντια στον πόλεμο και τον αυταρχισμό τη δεκαετία του 1990. Η φοιτητική ομάδα Otpor! έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ανατροπή του Σλόμποταν Μιλόσεβιτς τον Οκτώβριο του 2000.
Εξι χρόνια μετά, οι φοιτητές των πανεπιστημίων στο Βελιγράδι εξεγέρθηκαν ενάντια σε σειρά νεοφιλελεύθερων “μεταρρυθμίσεων” που στόχευαν την σταδιακή αντικατάσταση των φοιτητών που χρηματοδοτούνται από το κράτος με μια νέα κατηγορία φοιτητών που θα πληρώνουν μόνοι τους και άνοιγαν το δρόμο για να ξεφυτρώσουν ιδιωτικά πανεπιστήμια. Σα συνέπεια τα δίδακτρα εκτοξεύτηκαν και ο κίνδυνος ικανό προσωπικό να μετακινηθεί από το δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα αυξήθηκε.
Επιπλέον, μεγάλα κομμάτια πληθυσμού όπως οι καθηγητές και οι δημόσιοι υπάλληλοι, θα ήταν αναγκασμένα να αποκτήσουν -και να πληρώσουν- νέους τίτλους σπουδών γιατί τα πτυχία ενός αριθμού πανεπιστημίων κοινωνικών επιστημών και ανθρωπιστικών σπουδών υποβαθμίζονταν σαν συνέπεια (από μάστερ σε μπάτσελορ).
Ενότητα
Η μαχητική απάντηση των φοιτητών ήταν από την πρώτη στιγμή στην καρδιά του προβλήματος. Αυτό είχε μεγάλη σημασία γιατί οι διαδηλώσεις έγιναν οι αιχμή του δόρατος από τη ριζοσπαστική αριστερά ενωμένη με το Κοινωνικό Μέτωπο και την Πρωτοβουλία Αναρχοσυνδικαλιστών. Αναπτύσσοντας συνθήματα όπως “Κάτω τα δίδακτρα”, “Η γνώση δεν είναι προνόμιο” και “Εμείς σπουδάζουμε, αυτοί κερδίζουν”, οι φοιτητές κατέφυγαν συγχρόνως και στις μαζικές διαδηλώσεις και στην άμεση δράση, όπως αποκλεισμούς δρόμων μπροστά σε κυβερνητικά κτίρια, για να πετύχουν τους στόχους τους.
Στις 22 Νοέμβρη, ένας αποφασιστικός αριθμός 1000 φοιτητών κατέλαβε την Φιλοσοφική Σχολή, απειλώντας άμεσα για περαιτέρω κλιμάκωση των διαδηλώσεων. Πρώτα απ’όλα, οργάνωσαν καθημερινές “Zborovi” (μαζικές συνελεύσεις) ανοιχτές σε όλους τους φοιτητές, όπου συλλογικά αποφάσιζαν για όλα τα σημαντικά ζητήματα. Παρέσυραν ένα όλο και μεγαλύτερο αριθμό φοιτητών από άλλα πανεπιστήμια, δημιουργώντας στην Διοίκηση του Πανεπιστημίου το φόβο ότι οι καταλήψεις και οι αποκλεισμοί θα εξαπλωθούν. Δεύτερον, η φοιτητική απεργιακή επιτροπή συνάντησε εκπροσώπους από το Συνδικάτο Εργαζόμενων στην Εκπαίδευση που ένιωθαν ότι ο αριθμός των μελών τους απειλείται από την υποβάθμιση των πτυχίων.
Αυτό ανάγκασε την Διοίκηση σε μια γρήγορη συνθηκολόγηση. Μετά τις πρώτες απειλές για διάφορα πειθαρχικά μέτρα, η Διοίκηση του Πανεπιστημίου υποχώρησε και κάλεσε την απεργιακή επιτροπή για διαπραγμάτευση.
Η πρώτη τους προσφορά για συμβιβασμό πήγε στην Μαζική Συνέλευση η οποία απέρριψε ολόκληρο το κείμενο. Απαίτησε όλοι οι φοιτητές να χρηματοδοτούνται ολοκληρωτικά ή μερικά από τον κρατικό προϋπολογισμό. Επιπλέον, χτύπησε τη νεοφιλελεύθερη λογική των κυβερνητικών μεταρρυθμίσεων επιμένοντας ότι η εκπαιδευτική πολιτική θα έπρεπε να ξανασχεδιαστεί ώστε να αυξάνει το εθνικό κονδύλι για την παιδεία και προοδευτικά να μειώνει το κόστος των σπουδών.
Σαν δείγμα της αποφασιστικότητάς της, η Συνέλευση κάλεσε σε μαζική διαδήλωση το μεσημέρι της 28ης Νοέμβρη εν όψει της σύσκεψης της Πρυτανείας του Πανεπιστημίου του Βελιγραδίου που θα αντιμετώπιζε την κατάσταση.
Η Πρυτανεία ομόφωνα αποδέχτηκε τα αιτήματα των φοιτητών. Και προχώρησε περισσότερο προτείνοντας στους φοιτητές να διατηρήσουν την πίεσή τους στο υπουργείο Παιδείας. Ο Πρύτανης της Φιλοσοφικής Σχολής εξήγησε αργότερα τον προφανή λόγο για την απίστευτη στροφή μπροστά στην μεγάλη επίθεση των φοιτητών και τη δυνατότητα να συνδεθούν με ευρύτερες κοινωνικές δυνάμεις: “Το κράτος πρέπει να διαμορφώσει μια μακράς διαρκείας στρατηγική...αλλιώς τον επόμενο χρόνο θα έχουμε κοινωνική ανησυχία που η αλήθεια είναι ότι, σε σύγκριση με αυτή, θα είναι πιο ήπια”.