Διεθνές Νομισματικό Ταμείο: “Ανάπτυξη” με λακούβες

Στις λεπτομέρειες κρύβεται ο διάβολος, λέει η λαϊκή παροιμία. Και καμιά φορά ούτε καν στις λεπτομέρειες, θα προσθέταμε εμείς. Απλά λίγες παραγράφους παρά κάτω.

Οι νέες, αναθεωρημένες προς τα πάνω, προβλέψεις για τους ρυθμούς ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας μέσα στην ερχόμενη διετία ήταν το μοναδικό σχεδόν στοιχείο από την τελευταία έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (World Economic Outlook) που θεώρησαν τα εγχώρια μέσα μαζικής ενημέρωσης άξιο για να σχολιάσουν: "Πιο αισιόδοξο και από το υπουργείο Οικονομικών για το ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας εμφανίστηκε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο", έγραφε στις 10 Οκτώβρη η Εφημερίδα των Συντακτών. "Το ελληνικό ΑΕΠ θα αυξηθεί το 2018 κατά 2,6% έναντι 2,4% που προβλέπει το προσχέδιο του προϋπολογισμού της κυβέρνησης". Θαύμα, θαύμα!

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αναθεώρησε πράγματι τις εκτιμήσεις του για τους ρυθμούς ανάπτυξης όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά και για την Ευρωζώνη και για τον πλανήτη ολόκληρο: "Οι προβλέψεις για τον ρυθμό της παγκόσμιας ανάπτυξης το 2017 και το 2018 -3,6% και 3,7% αντίστοιχα- είναι και για τα δυο έτη κατά 0,1 εκατοστιαία μονάδα υψηλότερες από τις προβλέψεις του Απριλίου και του Ιουλίου". Το ανοδικό ρεύμα που παρατηρήθηκε στην αρχή του 2017, γράφει, συνεχίστηκε και στο δεύτερο εξάμηνο του έτους. Και θα συνεχιστεί, και τη χρονιά που μας έρχεται. Και δεν είναι μόνο αυτό: οι βραχυπρόθεσμες απειλές, λέει το Ταμείο, εξισορροπούνται από τις θετικές εξελίξεις. Με άλλα λόγια, ο ουρανός δεν μοιάζει να έχει αναταράξεις μπροστά μας. Πολύ κοντά μας, όμως, μόνο.

Γιατί η εικόνα δεν είναι καθόλου η ίδια όταν μιλάμε για τις μεσοπρόθεσμες προοπτικές. Εδώ η έκθεση του Ταμείου είναι, για μια ακόμα φορά, κατηγορηματική: "Η ανάκαμψη δεν έχει ολοκληρωθεί. Παρόλο που η βασική εκτίμηση είναι καλύτερη η ανάπτυξη παραμένει ισχνή σε πολλές χώρες. Η εικόνα για τις αναπτυγμένες χώρες έχει βελτιωθεί, ιδιαίτερα στην Ευρωζώνη, όμως ο πληθωρισμός παραμένει σε πολλές χώρες εξαιρετικά χαμηλός". Όσο για τους κινδύνους, αυτοί δεν είναι καθόλου εξισορροπημένοι, αν μιλάμε για το "μεσοπρόθεσμο" διάστημα.

Ο πρώτος κίνδυνος στη λίστα του ΔΝΤ προέρχεται από την Κίνα. Η Κίνα χτυπήθηκε από την κρίση όπως και όλος ο υπόλοιπος πλανήτης το 2008-9, κύρια λόγω της κατακόρυφης πτώσης των εξαγωγών. Οι ρυθμοί ανάπτυξης, όμως, επέστρεψαν γρήγορα χάρη στη στροφή της κινεζικής ηγεσίας προς τα μεγάλα έργα υποδομής και την ενίσχυση της οικοδομικής δραστηριότητας -με άξονα τον τραπεζικό δανεισμό και με την ελπίδα ότι η διεθνής ύφεση θα έφτανε στο τέλος της πριν γίνουν τα χρέη βουνό. 

Στον πάτο

Η ελπίδα όμως διαψεύστηκε: "Για να μειώσουν τους κινδύνους μιας άγριας ύφεσης", γράφει το Ταμείο, "οι αρχές της Κίνας θα πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειές τους να ελέγξουν την πιστωτική επέκταση". Αλλά αυτό εύκολα λέγεται και δύσκολα γίνεται: μείωση της "πιστωτικής εξάπλωσης" σημαίνει περιορισμό των πιστώσεων, κάτι που με τη σειρά του απειλεί να οδηγήσει (με μαθηματική ακρίβεια λένε κάποιοι) την οικονομία στον πάτο. Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα με απλά λόγια. 

Ο δεύτερος -και καθόλου ευκαταφρόνητος- κίνδυνος προέρχεται από το τραπεζικό σύστημα της Ευρωζώνης που εξακολουθεί ύστερα από τόσες και τόσες "εξυγιάνσεις" να είναι χωμένο μέχρι το λαιμό στα "μη εξυπηρετούμενα χρέη". Οι μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες είχαν "τοποθετήσει" τα χρόνια των παχιών αγελάδων δισεκατομμύρια από τα χρήματα των καταθετών σε διάφορες φανταχτερές επενδύσεις -σε φούσκες δηλαδή. Οι περισσότερες από αυτές έχουν μετατραπεί τώρα σε ένα σωρό από ερείπια και παλιοσίδερα και τα χρήματα έχουν κάνει φτερά. Η αξία των "κόκκινων δανείων" της Ευρωζώνης ξεπερνάει σήμερα το ένα τρισεκατομμύριο Ευρώ. Το ένα τρίτο από αυτά βρίσκεται σε μια μόνο χώρα: την Ιταλία. Το πότε ακριβώς θα "σκάσει" το ιταλικό τραπεζικό σύστημα, αυτό κανένας δεν το ξέρει. Το ΔΝΤ προτείνει να χρησιμοποιηθεί η ευκαιρία της "κυκλικής ανάκαμψης" την οποία ζούμε από τις αρχές του χρόνου για να μπαλωθούν όπως-όπως οι μαύρες αυτές τρύπες. Αλλά και αυτό εύκολα λέγεται και δύσκολα γίνεται: σύμφωνα με την ίδια την επίσημη οικονομική θεωρία κάθε ευρώ που καταλήγει στα παλιά χρέη ισοδυναμεί με ένα ευρώ χαμένο από τις ερχόμενες επενδύσεις (στην πράξη με ένα Ευρώ χαμένο από τις ερχόμενες φούσκες, αλλά αυτό είναι μια άλλη συζήτηση).

Το ΔΝΤ δεν βλέπει μόνο οικονομικούς κινδύνους. Η πολιτική της διαρκούς λιτότητας, γράφει η έκθεση, την οποία έχουν υιοθετήσει όλες οι αναπτυγμένες οικονομίες, είναι πολιτικά μια ωρολογιακή βόμβα: "Η αργή ανάπτυξη του μέσου εισοδήματος από την αρχή της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και μια γενικότερη μακροπρόθεσμη τάση επιδείνωσης της διανομής των εισοδημάτων (δηλαδή η ολοένα και μεγαλύτερη ανισότητα) έχουν οδηγήσει σε μια απογοήτευση σε σχέση με την παγκοσμιοποίηση στις αναπτυγμένες οικονομίες -και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ και σε τμήματα της Ευρώπης. Μακροπρόθεσμα... αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια υποχώρηση από την διασυνοριακή ολοκλήρωση και να εμποδίσει την συναντίληψη (consensus) για τις μεταρρυθμίσεις της αγοράς..." Ο κόσμος, με απλά λόγια, έχει σιχαθεί τον νεοφιλελευθερισμό. Τα αποτελέσματα τα βλέπουμε ήδη: τα κόμματα του "κέντρου" (της αγοράς δηλαδή) συρρικνώνονται και καταρρέουν. Και τα άκρα (το ΔΝΤ δεν τα αναφέρει) του τύπου Τραμπ και Λεπέν δυναμώνουν. Και φυσικά όχι μόνο αυτά. Η Καταλωνία, το Brexit, το δημοψήφισμα στη Σκωτία λίγο νωρίτερα είναι μερικά μόνο παραδείγματα που η άρχουσα τάξη δεν μπορεί να αγνοεί -όσο και αν προσπαθεί να παραστήσει ότι δεν σημαίνουν τίποτα. 

Το ΔΝΤ φυσικά είναι το τελευταίο που θα πρότεινε κάποιες πολιτικές αναδιανομής του εισοδήματος προς όφελος των φτωχών. Το ΔΝΤ είναι από την ίδια του τη φύση ο θεματοφύλακας του συστήματος της ανισότητας και των προνομίων των λίγων. 

Η κρίση δεν βρίσκεται πίσω μας. Οι άρχουσες τάξεις και τα επιτελεία τους έχουν δοκιμάσει όλα τους τα "γιατρικά" - χωρίς αποτέλεσμα. Οι "σοφοί" τους (το ΔΝΤ, η Παγκόσμια Τράπεζα κλπ) κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου. Αλλά όσο δυνατά και αν σφυρίζει η σειρήνα τίποτα δεν μπορεί να γίνει αν το πλοίο δεν έχει πια σωσίβια. Και έτσι ακριβώς μοιάζει η παγκόσμια οικονομία σήμερα. 

Ναι η φουρτούνα έχει κοπάσει γύρω μας. Προς το παρόν, λέει το Ταμείο. Για μερικές ώρες μόνο.