Οικονομία και πολιτική
Βρόμικα παιχνίδια στην Ανατ. Μεσόγειο

Πομπέο, Αναστασιάδης, Νετανιάχου και Τσίπρας δίνουν τα χέρια την ώρα που το Ισραήλ βομβαρδίζει τη Γάζα

Tο Ισραήλ βομβαρδίζει τη Γάζα

 

Έπεσαν οι υπογραφές για τη δημιουργία του EastMed, του υποθαλάσσιου αγωγού που θα διοχετεύει το φυσικό αέριο από τα κοιτάσματα του Ισραήλ και της Κύπρου στην Ευρώπη. Οι κάμερες αποθανάτισαν με βουλιμία τη στιγμή που ο Μάικ Πομπέο, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, έσφιγγε τα χέρια με τον Τσίπρα (Ελλάδα), τον Αναστασιάδη (Κυπριακή Δημοκρατία) και τον Νετανιάχου (Ισραήλ). Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης στην Ελλάδα και τη νότια Κύπρο παρουσίασαν με χοντρούς τίτλους τη νέα “εθνική επιτυχία” που θα αλλάξει “τα ενεργειακά δεδομένα” της περιοχής. Είχε προηγηθεί, άλλωστε, λίγες μέρες πριν, η είδηση για την θεαματική ανακάλυψη του νέου κοιτάσματος αερίου “5 έως 8 τρισεκατομμυρίων κυβικών ποδών” στον “Γλαύκο του τεμαχίου 10 της Κυπριακής ΑΟΖ”. 

Οι πανηγυρισμοί, όμως, λειτουργούν απλά σαν προκάλυμμα για τη στήριξη του δίνουν Ελλάδα και Κύπρος στον ιμπεριαλιστικό άξονα ΗΠΑ-Ισραήλ, την ώρα που η ισραηλινή αεροπορία σφυροκοπάει ξανά τη Γάζα. Ο EastMed δεν πρόκειται ποτέ να κατασκευαστεί: στον “Γλαύκο”, ακόμα και εάν επιβεβαιωθούν οι καλύτερες προβλέψεις, οι ποσότητες δεν είναι αρκετές για να κάνουν το κοίτασμα εκμεταλλεύσιμο. Αλλά ας τα πάρουμε ένα-ένα με τη σειρά.

“Κάτι λιγότερο”

Με βάση τα σημερινά δεδομένα η χώρα με τα μεγαλύτερα γνωστά κοιτάσματα φυσικού αερίου στον κόσμο είναι η Ρωσία. Οι εκτιμήσεις του ΟΠΕΚ κάνουν λόγο για 50 χιλιάδες κυβικά χιλιόμετρα (50.000 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα). Στη δεύτερη θέση βρίσκεται το Ιράν με 34 χιλιάδες κυβικά χιλιόμετρα. Ακολουθεί το Κατάρ με 24 χιλιάδες. Οι δέκα πλουσιότερες σε φυσικό αέριο χώρες διαθέτουν αθροιστικά κοιτάσματα ύψους περίπου 160 χιλιάδες κυβικά χιλιόμετρα. Ο “Γλαύκος”, με τις καλύτερες προβλέψεις, περιέχει κάτι λιγότερο από το ένα τέταρτο του κυβικού χιλιομέτρου. 

Τυπικά η ποσότητα αυτή ξεπερνάει το ελάχιστο εκμεταλλεύσιμο όριο. Αλλά το πραγματικό ελάχιστο όριο εξαρτάται από πολλούς και διαφορετικούς παράγοντες: το βάθος, τη δυσκολία εξόρυξης, το κόστος μεταφοράς, τις τρέχουσες και τις αναμενόμενες τιμές της αγοράς, το σύνολο των εκμεταλλεύσιμων κοιτασμάτων της χώρας και της περιοχής κλπ. Ο Γιώργος Λακκοτρύπης, ο υπουργός Ενέργειας της Κυπριακής Δημοκρατίας έτρεξε μεν να κάνει δηλώσεις για “εντυπωσιακό εύρημα” και να ανεβάσει το βίντεο από τη “στιγμή που το γεωτρύπανο τρυπάει τον Γλαύκο” στο twitter. Η επίσημη, όμως, ανακοίνωση της κυβέρνησης ήταν πολύ πιο προσεκτική: “Προκειμένου δε να εκτιμηθεί με μεγαλύτερη ακρίβεια η ποσότητα φυσικού αερίου που περιέχεται στον ταμιευτήρα «Glaucus-1», θα πραγματοποιηθούν τους επόμενους μήνες περαιτέρω εργασίες αξιολόγησης”. 

Οι ανακοινώσεις της ExxonMobil, της εταιρείας που πραγματοποιεί τις γεωτρήσεις, ήταν ακόμα πιο προσεκτικές: “αυτή είναι η αρχή ενός μεγάλου ταξιδιού για μια μελλοντική ανάπτυξη... Θα συνεχίσουμε τις έρευνες...” Τα μέχρι τώρα αποτελέσματα από τα άλλα “οικόπεδα της Κυπριακής ΑΟΖ”  ήταν απογοητευτικά: οι πρόσφατες γεωτρήσεις στον “στόχο Δελφύνη – 1” δεν βρήκαν καθόλου αέριο, ενώ όλες οι παλαιότερες προβλέψεις έχουν στο μεταξύ αναθεωρηθεί προς τα κάτω. Η Αφροδίτη, το μεγαλύτερο μέχρι τώρα κοίτασμα περιέχει, σύμφωνα με τις πιο αισιόδοξες εκτιμήσεις, 7 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια αέριο (0.2 κυβικά χιλιόμετρα). Με βάση τα συνολικά σημερινά ευρήματα η αξιοποίηση των κυπριακών κοιτασμάτων δεν μοιάζει να είναι ανταγωνιστική”.

Η θέση της Κυπριακής Δημοκρατίας και οι παραδοσιακά εχθρικές σχέσεις που έχει με την Τουρκία κάνουν τα πράγματα ακόμα πιο δύσκολα. Το κόστος της μεταφοράς του αερίου από την Κύπρο στις αγορές της Δύσης θα ήταν μεγάλο ακόμα και αν γινόταν με αγωγούς μέσω της Τουρκίας. Με τον EastMed είναι απαγορευτικό.

Δυσκολίες

Ο EastMed έχει να αντιμετωπίσει πολλές και μεγάλες δυσκολίες: το βάθος της θάλασσας είναι μεγάλο, η απόσταση που πρέπει να καλύψει είναι μεγάλη και η περιοχή, εκτός από όλα τα άλλα, είναι και εξαιρετικά σεισμογενής. Με βάση τους πρώτους επίσημους προϋπολογισμούς η κατασκευή του θα στοιχίσει γύρω στα επτά δισεκατομμύρια δολάρια. Οι ειδικοί, όμως, θεωρούν ότι το πραγματικό κόστος θα ξεπεράσει (αν πραγματοποιηθεί το έργο) τα 10 δις δολάρια. Οι κυβερνήσεις των τριών χωρών δεν μπορούν -και αντικειμενικά και λόγω των κανονισμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης- να χρηματοδοτήσουν το έργο. Και οι ιδιωτικές εταιρείες δεν έχουν κανένα κίνητρο για να το κάνουν:

“Η Ευρώπη τροφοδοτείται αποτελεσματικά με αέριο από τη Ρωσία, τη Νορβηγία, τη Βόρεια Αφρική, το Κατάρ, τις ΗΠΑ και άλλους”, γράφει ο Δρ. Charles Ellinas,  ο πρώην Διευθύνων Σύμβουλος της Κυπριακής Εταιρείας Υδρογονανθράκων. “Η ευρωπαϊκή ζήτηση για αέριο δεν αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά στο μέλλον... Η Ευρωπαϊκή Ένωση και η (ρωσική) Gazprom υπέγραψαν μια δεσμευτική συμφωνία τον περασμένο Μάη που θα επιτρέπει στην Gazprom την απρόσκοπτη παροχή αερίου σε ανταγωνιστικές τιμές... Η Gazprom έχει επιβεβαιώσει ότι μπορεί να πουλάει αέριο έναντι 4 δολαρίων/Mbtu (1 Mbtu ισοδυναμεί με 300 περίπου κιλοβατώρες). Ο ανατολικός αγωγός θα πρέπει να ανταγωνιστεί αυτές τις τιμές...”. Πράγμα απλά αδύνατο, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του. 

Ο Τραμπ δεν βλέπει με καθόλου καλό μάτι τις στενές σχέσεις ανάμεσα στην Ρωσία και την Ευρώπη -για αυτό συμμετείχαν οι ΗΠΑ σε τόσο υψηλό επίπεδο (Πομπέο) στη συνάντηση Τσίπρα, Αναστασιάδη, Νετανιάχου στο Ισραήλ την περασμένη εβδομάδα. Η Ρωσία ετοιμάζει έναν νέο αγωγό, τον Nord Stream 2, με τελικό στόχο την αγορά της Γερμανίας. Ο Πομπέο έχει δηλώσει ανοιχτά ότι οι ΗΠΑ “είναι αποφασισμένες να κάνουν ότι είναι δυνατό, προκειμένου να σταματήσουν τον ρωσικό αγωγό” (Ναυτεμπορική 13/2/2019):

“Αν και υπάρχει σίγουρα ο εμπορικός παράγοντας σε αυτού του είδους τη συναλλαγή, υπάρχει τεράστιος κίνδυνος για την ασφάλεια... Νομίζω ότι ο πρόεδρος Τραμπ είναι πολύ ξεκάθαρος ότι οι ΗΠΑ θα κάνουν ό,τι μπορούν για να εξασφαλίσουν ότι η ευρωπαϊκή ασφάλεια θα έχει προτεραιότητα στη λήψη αποφάσεων για τα ενεργειακά ζητήματα”. 

Ο EastMed δεν θα κατασκευαστεί ποτέ. Θα έχει την τύχη του Nabucco, γράφει ο Charles Ellinas, ενός αγωγού που είχε σαν στόχο να διοχετεύσει το αέριο της Κασπίας στην Ευρώπη παρακάμπτοντας τη Ρωσία και την (ακόμα ελεγχόμενη από τη Ρωσία τότε) Ουκρανία. Ο Nabucco εγκαταλείφθηκε οριστικά το 2013 -αλλά στο μεταξύ είχε συμβάλλει πολύ στη νέα ένταση των σχέσεων ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Ρωσία.

Η Τουρκία, μια χώρα μέλος του ΝΑΤΟ και παραδοσιακά σημαντικός σύμμαχος της Δύσης έχει συσφίξει τα τελευταία χρόνια τις σχέσεις της με τη Ρωσία. Οι σχέσεις ανάμεσα στην Άγκυρα και την Ουάσιγκτον βρίσκονται σήμερα στο ναδίρ – ένα γεγονός που προκαλεί πονοκέφαλο στον Λευκό Οίκο και το αμερικανικό Πεντάγωνο. Για την Ελλάδα, την Κυπριακή Δημοκρατία και το Ισραήλ, τους παραδοσιακούς ανταγωνιστές για την ηγεμονία στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, αυτή η ρήξη αντιμετωπίζεται σαν μια ευκαιρία.

“Πρώτη προτεραιότητα”

Ο EastMed θα χαραχτεί στους χάρτες, αλλά αντί για αέριο η διαδρομή του θα γεμίσει από φρεγάτες, βομβαρδιστικά, καταδιωκτικά και τορπιλακάτους – η ασφάλεια, τόνισε ξανά ο Πομπέο στη συνάντηση με τους ηγέτες της Ελλάδας, τη Κυπριακής Δημοκρατίας και του Ισραήλ αποτελεί “πρώτη προτεραιότητα” για τον πρόεδρο Τραμπ. Αν κατασκευάσουμε τον αγωγό δήλωσε ο Νετανιάχου στην συνάντηση αυτή θα έχουμε την υποχρέωση και να τον προφυλάσσουμε. Το Ισραήλ θα αλωνίζει σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο, στο όνομα της προστασίας ενός αγωγού που θα υπάρχει μόνο στα χαρτιά. Και νέες ελληνικές φρεγάτες (αυτές που ετοιμάζεται να παραγγείλει το ελληνικό ναυτικό από τη Γαλλία) θα μπορούν να φτάνουν “νόμιμα” μέχρι τα παράλια του Λιβάνου και της Συρίας. 

Αυτό το μήνυμα ανέλαβε να “μεταφέρει” στην Άγκυρα ο Γιώργος Κατρούγκαλος. Οι κατηγορίες της Νέας Δημοκρατίας για δήθεν “προδοσία των εθνικών θέσεων” με τις δηλώσεις του περί δικαιωμάτων της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο είναι κυριολεκτικά εκτός τόπου και χρόνου. Ο Καρούγκαλος δεν πήγε στην Τουρκία για να δώσει, αλλά για να πάρει. Δεν πήγε για να αναγνωρίσει αλλά για να εκβιάσει: ναι η Τουρκία έχει δικαιώματα στην Ανατολική Μεσόγειο -αλλά υπό προϋποθέσεις. Και τις προϋποθέσεις δεν τις θέτει μόνο ο πρόεδρος Τραμπ. Τις θέτουν και οι φίλοι του, ο Τσίπρας, ο Αναστασιάδης και ο Νετανιάχου.