Το ΚΚΕ και η οικονομική κρίση. Πιο τολμηρά, σύντροφοι, αντικαπιταλιστικά!

Η Ελ. Μπέλου δηλώνει ότι η διεθνής οικονομική κρίση είναι μια κρίση υπερπαραγωγής-υπερσυσσώρευσης του κεφαλαίου. Δηλαδή, ότι τα αίτιά της βρίσκονται στον ίδιο τον εκμεταλλευτικό και ανταγωνιστικό χαρακτήρα του καπιταλιστικού συστήματος κι όχι στα λάθη ή τις υπερβολές της νεοφιλελεύθερης διαχείρισής του. 

Είναι μια, καταρχήν, σωστή διαπίστωση. Το πολιτικό συμπέρασμα της συγγραφέως είναι ότι «Το εργατικό και λαϊκό κίνημα πρέπει να ανασυνταχθεί με σαφή αντιιμπεριαλιστικό-αντιμονοπωλιακό προσανατολισμό, σε τελευταία ανάλυση αντικαπιταλιστικό». Ο αντικαπιταλισμός, έστω ως λέξη, εμφανίζεται όλο και πιο συχνά στη φρασεολογία του ΚΚΕ και της ΚΝΕ. Η αφίσα της ΚΝΕ για την επέτειο του Πολυτεχνείου για παράδειγμα δήλωνε ότι «ανθρώπινος δεν γίνεται ο καπιταλισμός και τότε και τώρα ίδιος ο εχθρός». Βέβαια, το 1973 και για πολλά χρόνια μετά, όποιος έλεγε ότι εχθρός είναι ο καπιταλισμός εισέπραττε τη ρετσινιά του «προβοκάτορα» και του «αριστεροχουντικού» από την ΚΝΕ και το ΚΚΕ. Σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει. Οι εμπειρίες κι οι αγώνες των εργατών και της νεολαίας έχουν σπρώξει όλο και πιο ευρύτερα κομμάτια του κινήματος να αναζητούν τη ρήξη με το ίδιο το σύστημα -προς τον αντικαπιταλισμό δηλαδή. Το ΚΚΕ νιώθει αυτή τη πίεση και αναγκάζεται να αναζητήσει τρόπους επικοινωνίας με αυτόν τον κόσμο. 

Αιτίες

Όμως, εδώ ξεκινούν τα προβλήματα. Στο επίπεδο της ανάλυσης καταρχήν. Η Ελ. Μπέλου ισχυρίζεται ότι το ΚΚΕ ήδη από το 1998 είχε επισημάνει τις δομικές αιτίες που οδηγούν στο ξέσπασμα κρίσεων. Το 1998 το σπάσιμο της προηγούμενης κερδοσκοπικής φούσκας είχε οδηγήσει στην κατάρρευση των οικονομιών στα «τιγράκια» και τις «Τίγρεις» της Ν.Α Ασίας και της Ρωσίας. (Η Ελ. Μπέλου προσθέτει και την Ιαπωνία, ίσως θα έπρεπε κάποιος να την ενημερώσει ότι η Ιαπωνία είχε μπει σε φάση ύφεσης από τις αρχές της δεκαετίας του ´90). 


Η αλήθεια είναι ότι από τότε μέχρι και πολύ πρόσφατα, το ΚΚΕ υποτιμούσε τους παράγοντες που οδηγούν τον καπιταλισμό από τα μέσα της δεκαετίας του ´70 να γνωρίζει όλο και πιο συχνές κρίσεις που τις χωρίζουν περίοδοι «ανάκαμψης» βασισμένης εν πολλοίς στη κερδοσκοπία. Δεν χρειάζεται να ανατρέξουμε σε κείμενα των μέσων της δεκαετίας του 1990. Οι «Θέσεις» της ΚΕ του ΚΚΕ για το 18ο Συνέδριό του, είναι αδιάψευστος μάρτυρας. Τότε, τον Νοέμβρη του 2008, οι «Θέσεις» έλεγαν ότι «μάλλον» έρχεται επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας που «ίσως» μετατραπεί σε κρίση. Όσο για την ελληνική οικονομία: «είναι μια από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες της ΕΕ, σε φάση συνεχούς διευρυμένης αναπαραγωγής». 

Στις σελίδες της Εργατικής Αλληλεγγύης και του «Σοσιαλισμός από τα κάτω» από τη δεκαετία του ´90 με μια σειρά αφορμές επιμέναμε επίσης ότι οι «επιτυχίες» του ελληνικού καπιταλισμού στέκουν σε πήλινα πόδια. Δεν ήταν μόνο μια κόντρα με τα ιδεολογήματα του «εκσυγχρονισμού» και της «ελεύθερης αγοράς» αλλά και αντιπαράθεση με τις απόψεις που κυριαρχούσαν στην αριστερά και οι οποίες έβαζαν απλά αρνητικό πρόσημο εκεί που η σοσιαλδημοκρατία έβαζε θετικό: το μόνο που έβλεπαν στο καπιταλισμό και εδώ και διεθνώς ήταν η «λαίλαπα των αναδιαρθρώσεων» όχι τους παράγοντες που οδηγούν το σύστημα στο ναρκοπέδιο των κρίσεων -οικονομικών και πολιτικών. 

Περίπου ένα χρόνο μετά, όταν και οι αστοί αναλυτές μιλάνε για τη χειρότερη κρίση του συστήματος από τη δεκαετία του ´30, η Ελ. Μπέλου κάνει την αναγκαία προσαρμογή και προφητεύει ότι «με φαντασία, αλλά με επιστημονική φαντασία, μπορούμε να πούμε ότι οδεύουμε σε ένα νέο 1929, ίσως σε ένα νέο 1937». 

Η επιστημονική φαντασία προφανώς δεν μπορεί να είναι υποκατάστατο μιας σοβαρής μαρξιστικής ανάλυσης. Οι φράσεις περί «κρίσης υπερσυσσώρευσης» που είναι «σύμφυτες» με το σύστημα, όσο σωστές κι αν είναι από μόνες τους, δεν αρκούν για να εξηγήσουν το γιατί ο καπιταλισμός πέρασε από τη «χρυσή τριακονταετία» που έζησε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, σε μια περίοδο ασθενικών ρυθμών ανάπτυξης, κρίσεων και κερδοσκοπικών εξάρσεων. Αυτό ακριβώς λείπει από τις θεωρητικές αναζητήσεις της Ελ. Μπέλου και της ηγεσίας του ΚΚΕ γενικά. 

Δυνατότητες

Πίσω από αυτές τις θεωρητικές ανεπάρκειες βρίσκεται μια ηττοπαθής αντίληψη για τις δυνατότητες του κινήματος σήμερα. Συνοπτικά, είναι η εξής: Ο καπιταλισμός περνάει κρίσεις από γεννησιμιού του, τώρα ζούμε μια ακόμα, να αντέξουμε μέχρι να περάσει και μετά θα έρθουν «τα σπουδαία». Για να χρησιμοποιήσουμε τα λόγια της Ελ. Μπέλου: «Αναμενόμενο είναι να έχει η παρούσα ύφεση μεγαλύτερη διάρκεια από την προηγούμενη, να είναι πιο αναιμικό το πέρασμα σε μια νέα φάση αναζωογόνησης και ανόδου. Το κυριότερο όμως είναι τι μπορούμε να προβλέψουμε για τη θέση της εργατικής τάξης και γενικότερα των μισθωτών και του μεγαλύτερου μέρους των αυτοαπασχολούμενων σε φάση ανάκαμψης από την ύφεση». 

Κάπως έτσι ο αφηρημένος αντικαπιταλισμός στον οποίο έχει προσχωρήσει η ηγεσία του ΚΚΕ καταλήγει σε μια πολιτική που δεν βοηθάει το εργατικό κίνημα να δώσει τις μάχες του σήμερα και να συνδέσει αυτές τις μάχες με την προοπτική του σοσιαλισμού και της επαναστατικής ανατροπής του καπιταλισμού. «Αν δεν πραγματοποιηθεί εμφανής ιδεολογική-πολιτική και οργανωτική αναζωογόνηση στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα» υποστηρίζει το εν λόγω άρθρο «η τάση επιδείνωσης» των όρων ζωής της εργατικής τάξης «θα συνεχιστεί». 

Εντελώς απούσα από μια τέτοια ανάλυση είναι η εκτίμηση ότι οικονομικές κρίσεις τέτοιου βάθους και έντασης δεν περιορίζονται ποτέ σε κάποια «καθαρή» οικονομική σφαίρα. Γίνονται πολιτικές και ιδεολογικές. Σήμερα, η πολιτική και ιδεολογική κρίση είναι εμφανής στο στρατόπεδο των κυρίαρχων τάξεων. Ένα εργατικό κίνημα που έχει δώσει σκληρές μάχες την προηγούμενη δεκαετία, μπορεί να τις αξιοποιήσει για να βάλει τη δικιά του σφραγίδα. Αυτός πρέπει να είναι ο στόχος της αριστεράς -και ιδιαίτερα των τμημάτων της που μιλάνε για αντικαπιταλισμό. 

Μπορούμε να επιβάλλουμε τις δικές μας λύσεις απέναντι στη «λύση» των καπιταλιστών να μας φορτώσουν τα σπασμένα; Η πολιτική του ΚΚΕ λέει επί της ουσίας, όχι, δεν μπορούμε. Γι´ αυτό, όταν φτάνει η ώρα της κατάληψης στην ΕLITE για παράδειγμα, οι συνδικαλιστές του ΚΚΕ ξεχνάνε τους ύμνους της Μπέλου υπέρ «της κοινωνικοποίησης των μέσων παραγωγής και του κεντρικού σχεδιασμού». Ρίχνουν το βάρος τους στο σταμάτημα της κατάληψης και στην καταπολέμηση «αριστερών οπορτουνιστικών» συνθημάτων για κρατικοποίηση χωρίς ούτε ένα ευρώ για το αφεντικό με εργατικό έλεγχο. Ίσως οι εργάτες και οι εργάτριες της ELITE θα πρέπει να διαβάσουν το άρθρο της Ελ. Μπέλου και να προετοιμάζονται για τη «φάση ανάκαμψης από την ύφεση...».

Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, συνεχίζοντας στα χνάρια της ΝΔ, δίνει δισεκατομμύρια στους τραπεζίτες και μας καλεί να υποστούμε τις πιο σκληρές θυσίες για να εξευμενίσουμε τις «αγορές». Η απληστία των τραπεζιτών είναι καθαρή πρόκληση για κάθε εργαζόμενο που ακούει από την κυβέρνηση ότι «δεν υπάρχουν λεφτά». Υπάρχουν αιτήματα που μπορούν να εκφράσουν αυτή την αγανάκτηση σε αντικαπιταλιστική κατεύθυνση και ταυτόχρονα να παίξουν ενοποιητικό ρόλο στις αντιστάσεις και τις μάχες των εργαζομένων για να μην φορτωθούν την κρίση; 

Κρατικοποίηση

Το σύνθημα για κρατικοποίηση όλου του χρηματοπιστωτικού συστήματος, χωρίς μια δεκάρα αποζημίωση για τους μετόχους και τα λεγόμενα golden boys, με εργατικό έλεγχο είναι ένα τέτοιο αίτημα. Είναι δύναμη και για τους εργάτες που παλεύουν ενάντια στα κλεισίματα και τις απολύσεις και για την τάξη μας συνολικά. 

Παλιότερα, το ΚΚΕ πρόβαλε -αραιά και που είναι η αλήθεια- παρόμοια αιτήματα, πιο πρόσφατα με αφορμή το σκάνδαλο των «δομημένων ομολόγων» και της λεηλασίας της περιουσίας των ασφαλιστικών ταμείων. Τώρα, με την οικονομική κρίση να το κάνει απολύτως επίκαιρο, αυτό το αίτημα όλως περιέργως απουσιάζει από τα αιτήματα που προβάλει τόσο το ΚΚΕ, όσο και το ΠΑΜΕ. 

Η Ελ. Μπέλου απορρίπτει με το πιο έντονο τρόπο ως «συνειδητό ψέμα» την άποψη ότι το ΚΚΕ «παραπέμπει την ικανοποίηση άμεσων αναγκών των εργαζομένων στο σοσιαλισμό». Μα εδώ ακριβώς είναι το πρόβλημα. Επειδή θεωρεί το σοσιαλισμό μακρινή μουσική του μέλλοντος, αρνείται να θέσει αιτήματα που γεφυρώνουν την εμπειρία και τις ανάγκες της ταξικής πάλης σήμερα με το σοσιαλισμό. Και αυτό στέκεται εμπόδιο για να ξεδιπλωθεί η αντεπίθεση για την ικανοποίηση των άμεσων αναγκών.