Οικονομία και Πολιτική
Νίκος Στραβελάκης: Τα 60ά γενέθλια της ΕΕ και η διάλυση της τελευταίας αυταπάτης

Σε άλλες εποχές η επέτειος για τα εξήντα χρόνια της ΕΕ θα ήταν αφορμή για φανφάρες, παιάνες, γιορτές και δακρύβρεχτες αναδρομές. Όμως το 2017 δεν προσφέρεται για πανηγυρισμούς. Η κρίση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κομμάτι της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης, είναι πλέον τόσο εμφανής και πανθομολογούμενη που ακόμη και η λεγόμενη Λευκή Βίβλος, που κυκλοφόρησε με αφορμή την επέτειο, περιλαμβάνει σενάρια επιβίωσης για την ένωση αντί για ευχολόγια και προτροπές.

Το κλίμα το έθεσε ο Γάλλος πρόεδρος Ολάντ στη συνάντηση των 4 «ισχυρών» της ένωσης (Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία) στις Βερσαλλίες όταν με κυνισμό διακήρυξε: η “Ευρώπη των 27, η ενιαία Ευρώπη δεν μπορεί να υπάρχει πια”. Για να συμπληρώσει με έμφαση: “…η ιδέα μιας διαφοροποιημένης Ευρώπης, με διαφορετικές ταχύτητες και ρυθμούς προόδου… είναι αναγκαία. Διαφορετικά η Ευρώπη θα εκραγεί”. Δεν πέρασαν παρά λίγες ώρες και η Ολλανδία, το Βέλγιο και το Λουξεμβούργο υιοθέτησαν αυτή τη στρατηγική.  

Στο περιβάλλον της καπιταλιστικής κρίσης και των οξυνόμενων ενδοαστικών αντιθέσεων που επιφέρει, δεν μοιάζει να υπάρχει άλλος τρόπος αποφυγής της διάλυσης. Πώς να κρατήσεις την Ιταλία και την Ισπανία μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, δεδομένης της ανταγωνιστικής τους θέσης, παρά με την χρησιμοποίηση των πόρων του κοινοτικού προϋπολογισμού για τη στήριξη της οικονομίας και του τραπεζικού τους συστήματος. Αυτό σημαίνει βέβαια ότι οι περιφερειακές χώρες θα στερηθούν τους όποιους αναδιανεμητικούς πόρους (ΕΣΠΑ κλπ.) και η αστική τους τάξη την όποια πιθανότητα σύγκλισης και συμμετοχής στο σκληρό πυρήνα. Οι χώρες του πυρήνα θα έχουν σκληρούς κανόνες δημοσιονομικής και φορολογικής εναρμόνισης ενώ οι χώρες της περιφέρειας θα έχουν πιο χαλαρούς κανόνες, αφού προορίζονται για δεξαμενές φθηνής εργατικής δύναμης και μεταναστευτικών ροών σε μια Ευρώπη φρούριο.

Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι 60ή επέτειος από την υπογραφή της συνθήκης της Ρώμης σημαίνει το τέλος και της τελευταίας αυταπάτης. Η παλιά συνταγή των ορθόδοξων οικονομικών ότι το ελεύθερο εμπόριο καθιστά όλες τις χώρες εξίσου ανταγωνιστικές και μάλιστα τις σπρώχνει στο να παράξουν αυτό που κάνουν καλύτερα διαψεύστηκε για μια ακόμη φορά στο πείραμα της Ευρωπαϊκής Ενοποίησης. 

Ανταγωνισμός

Ο ανταγωνισμός στον καπιταλισμό έχει νικητές και ηττημένους. Για άλλους, όπως η Γερμανία, το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Ενοποίησης οδήγησε στην ενίσχυση της ανταγωνιστικής τους θέσης αφού είχαν στη διάθεσή τους μια μεγάλη αγορά και μάλιστα χωρίς συναλλαγματικό κίνδυνο λόγω ευρώ. Για άλλους, όπως οι υπόλοιποι τρεις συνδαιτημόνες των Βερσαλλιών, σε περιορισμό της ανταγωνιστικής τους θέσης. Για τις αδύναμες οικονομίες όπως η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Ιρλανδία αυτό σήμανε την σχεδόν ολοκληρωτική αποβιομηχάνισή τους. Αυτά τα ανισόμετρα αποτελέσματα πήραν εκρηκτικό χαρακτήρα με το ξέσπασμα της κρίσης του 2007-08 οδηγώντας την Ένωση στα πρόθυρα της διάλυσης.

Βέβαια δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι και το σχέδιο των πολλών ταχυτήτων θα έχει επιτυχή κατάληξη. Σε επίπεδο κρατών δεν είναι μόνο οι εύλογες αντιδράσεις των περιφερειακών χωρών που έχουν αρχίσει να καταγράφονται, το σοβαρότερο είναι οι διαθέσεις τμημάτων της Ισπανικής και Ιταλικής αστικής τάξης. Η κρίση είναι καπιταλιστική κρίση και πλήττει, με διαφορετική ένταση βέβαια, τόσο τον πυρήνα όσο και την και την περιφέρεια της Ένωσης. Με αυτό το δεδομένο κανένας δεν μπορεί να ξέρει αν χώρες του σκληρού πυρήνα θα αποδεχτούν παραπέρα απώλεια στην ανταγωνιστική τους θέση με αντάλλαγμα ένα «σκληρό νόμισμα», μια ισχυρότερη γεωπολιτική θέση λόγω της ομοσπονδίας και κάποια ευεργετήματα μέσω του προϋπολογισμού. Μπορεί να ακολουθήσουν τη γραμμή τμημάτων της Βρετανικής αστικής τάξης που επέλεξαν το BREXIT αντί για την ομοσπονδοποίηση.

Όμως, η διάλυση των αυταπατών, για την Ευρωπαϊκή Ένωση εν προκειμένω, δημιουργεί κυρίως όρους ανάκαμψης των κινημάτων. Αντίθετα με αυτό που πιστεύει η ηγεσία του ΚΚΕ, η κρίση στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι απλά μια ενδο-αστική διένεξη. Τα προβλήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν έχουν να κάνουν με εξισορροπητικούς μηχανισμούς και μεταρρυθμίσεις όπως διατείνονται ακόμη και ετερόδοξοι οικονομολόγοι όπως οι κκ. Λαπαβίτσας και Βαρουφάκης. Αντίθετα έχουν να κάνουν με την ίδια την καπιταλιστική κρίση, έχουν ταξική υφή. Άρα η όξυνση της λαϊκής δυσαρέσκειας σε συνδυασμό με την κρίση στο αστικό στρατόπεδο δίνει τη δυνατότητα στην αριστερά της επαναστατικής προοπτικής να σφραγίσει με το δικό της ταξικό πρόσημο το αίτημα της αποδέσμευσης από το ευρώ και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η μεταστροφή της κοινής γνώμης σχετικά με το ευρώ και την επιλογή της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Ελλάδα, την πιο φιλο-ενωσιακή χώρα πριν μερικά χρόνια, είναι ενδεικτική. Με δεδομένη την εξέλιξη της καπιταλιστικής κρίσης αλλά και της κρίσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η τάση αυτή αναμένεται να συνεχισθεί παραπέρα ακολουθώντας την αποδυνάμωση του αστικού συστήματος στο σύνολό του. 

Από αυτή τη σκοπιά, οι δυνάμεις της ΑΝΤΑΡΣΥΑ και όχι μόνο θα πρέπει και με αφορμή την 60ή επέτειο από την υπογραφή της συνθήκης της Ρώμης να θέσουν στο εργατικό κίνημα το αίτημα της ρήξης και της αποδέσμευσης από το ευρώ και την Ευρωπαϊκή Ένωση.