ΘΕΜΑΤΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ
Από το Δίστομο ως τη Γάζα
Με επιτυχία πραγματοποιήθηκε το Σαββατοκύριακο 1 με 2 Ιούνη η επιστημονική διημερίδα που διοργάνωσε η Εταιρεία Σύγχρονης Ιστορίας σε συνεργασία με το δήμο Διστόμου-Αντικύρων-Αράχωβας για τα 80 χρόνια από το φασιστικό έγκλημα της σφαγής του Διστόμου. Τόσο οι εισηγήσεις όσο και οι παρεμβάσεις ανέδειξαν την έκταση και τη φρίκη των ναζιστικών εγκλημάτων. Αλλά επίσης, ξανά και ξανά στις εισηγήσεις και τη συζήτηση έδωσε το παρόν ο αγώνας για λευτεριά στην Παλαιστίνη. Παρουσιάζουμε εδώ αποσπάσματα από τις εισηγήσεις του Μιχάλου Λυμπεράτου, ιστορικού και συγγραφέα και του Προκόπη Παπαστράτη, πανεπιστημιακού που θα είναι και ομιλητές στο τριήμερο συζητήσεων Μαρξισμός 2024.
Είναι προφανές, κι αυτό αποτέλεσε το δικό μας κίνητρο, ότι αυτές οι συνεδριάσεις για την ιστορία έχουν μια πρωτοφανή επικαιρότητα. Γι’ αυτό θέλω να αναφερθώ σε αυτά που συμβαίνουν στην Παλαιστίνη. Ο ισραηλινός στρατός ασκεί μια ειδεχθή κατοχή.
Το θέμα των αντιποίνων, το θέμα επιβολής εξουσίας, είναι η συνεχής πρακτική ενός στρατού κατοχής. Δεν είναι τα αντίποινα απόρροια ενός συμβάντος, πρόθεσης για εκδίκηση ή αυτοπροστασίας ενός στρατού. Τα εγκλήματα του τύπου των αντιποίνων δεν γίνονται τυχαία, χωρίς προετοιμασία, στρατιωτικό σχεδιασμό, θεωρητική πλαισίωση, ιδεολογική νομιμοποίηση και εμπεδωμένη παράδοση.
Στην περίπτωσή του, ο γερμανικός στρατός το αποθέωσε ιστορικά. Η λογική των αντιποίνων ήταν μια παράδοση που συνέδεε ταξικό ρατσισμό, φυλετισμό, ευγονική και αντισημιτισμό, σε συνδυασμό με την μετα-αποικιοκρατική κατασκευή της γενικής κατηγορίας του «ιουδαιομπολσεβικισμού» που αποτέλεσε συστατικό στοιχείο της εθνικιστικής ιδεολογίας.
Γιατί αυτό ήταν ο πυρήνας της ιδεολογίας του φασισμού. Η αντιμετώπιση της υποτιθέμενης μαζικής κοινωνικής ασθένειας που συνδεόταν με τις ταξικές εξεγέρσεις των αρχών του 20ου αιώνα.
Ωστόσο δεν ήταν μόνο ο ρατσισμός και η ιδεολογική παράδοση που κατέστησαν κυρίαρχη πρακτική πολέμου τις σφαγές στις οποίες επιδόθηκε ο στρατός των κατακτητών στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Όταν η αντίδραση των υπόδουλων λαών αναγκαστικά μαζικοποιήθηκε και απέκτησε ένοπλο χαρακτήρα η κυριαρχία πάνω της κατέστη ατελέσφορη σε σχέση με τυπικές πρακτικές πολέμου.
Η τρομοκρατία και οι μαζικές καταστροφές εις βάρος του άμαχου πληθυσμού απέκτησαν κυρίαρχο ρόλο, ιδίως όταν η καθεαυτό καταδίωξη των ανταρτών αποδείχτηκε αδύνατη.
Γι’ αυτό στις γερμανικές μονάδες υπήρχαν κλιμάκια προπαγάνδας της Στρατιωτικής Αστυνομίας που με τη συνεργασία προδοτών διέσπειραν τις πιο τερατώδεις «πληροφορίες» για τη δράση των ανταρτών και των εγκλημάτων που υποτίθεται ότι διέπρατταν. Ο γερμανικός στρατός κατασκεύαζε μαζικά τις «αιτίες» των αντιποίνων.
Μιχάλης Λυμπεράτος
Η αγγλική εκδοχή για τη μορφή που πρέπει να πάρει η Αντίσταση σε πανευρωπαϊκή κλίμακα είναι εντελώς διαφορετική από αυτή που αναπτύσσεται στην Ελλάδα και σε άλλες κατακτημένες χώρες. Αρχικά, οι βρετανικοί σχεδιασμοί δεν επιδιώκουν την ανάπτυξη μαζικών κινημάτων Αντίστασης. Αντίθετα, αποβλέπουν στην οργάνωση μικρών ευέλικτων δικτύων δολιοφθορών, συλλογής πληροφοριών και διαφυγής.
Αυτό δεν θα το πετύχει η Αγγλία όπως προκύπτει από την ανάπτυξη του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Θα προσπαθήσει όμως με κάθε μέσο να υπονομεύσει και να διασπάσει το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, ιδιαίτερα από το καλοκαίρι του 1943.
Ενας Νεοζηλανδός αξιωματικός-σύνδεσμος, με φανερές συμπάθειες προς τον ΕΛΑΣ υπεύθυνος για την περιοχή από τον Δομοκό μέχρι το Πήλιο τον οποίο αξιωματικό οι Άγγλοι τον αντάμειψαν με ένα παράσημο και έναν μυστηριώδη θάνατο όταν γύρισε στο Κάιρο, έγραφε στο βιβλίο του που πρόλαβε να τελειώσει πριν βρεθεί μυστηριωδώς νεκρός στο ξενοδοχείο του:
«Θυμάμαι επίσης του κατοίκους του χωριού Κάϊτσα (Δομοκού) ένα μικρό χωριό χτισμένο στη σιδηροδρομική γραμμή μεταξύ Λαμίας και Δομοκού. Το χωριό τους είχε καεί από τους Ιταλούς το καλοκαίρι του 1943 και ξανά το φθινόπωρο του ίδιου χρόνου. Όταν αρχίσαμε να επιχειρούμε ξανά το ‘44, ψηλότερα από το χωριό μας έστειλαν μια επιτροπή… Δεν μας ζήτησαν να σταματήσουμε τα σαμποτάζ στη σιδηροδρομική γραμμή. Μας ζήτησαν με έναν ταπεινό τρόπο, αν κάνουμε κάτι, να είναι στο ίδιο μέγεθος με τα αντίποινα που θα ακολουθήσουν».
Μακριά από συμμαχικά γραφεία πολιτικών και επιτελικών αποφάσεων, που οι ανθρώπινες ζωές είναι ένα άλλο στατιστικό στοιχείο, οι κοινότητες που ζουν εντός του βεληνεκούς των όπλων του κατακτητή, γνωρίζουν αυτό που πρέπει να γίνει και αυτό που πρόκειται να υποστούν.
Προκόπης Παπαστράτης
Ο Μαρξισμός το 2024
Ο Μαρξ με τον Ένγκελς ήρθαν στο προσκήνιο της ιστορίας στη κρίση του 1848 και στην επαναστατική φωτιά που αγκάλιασε τότε ολόκληρη την Ευρώπη. Το Κομμουνιστικό Μανιφέστο εκδόθηκε στις 21 Φεβρουαρίου του 1848 3 μέρες πριν την ανατροπή του αυτοκράτορα Λουδοβίκου Φίλιππου από το προλεταριάτο του Παρισιού.
Το εντυπωσιακό όμως είναι ότι 160 χρόνια αργότερα, το 2008, στην αρχή της πρώτης κρίσης στον 21ο αιώνα, ο Μαρξ ήταν ο πιο πολυδιαβασμένος οικονομολόγος στη Γερμανία σύμφωνα με το Guardian. Εύλογα γεννιέται το ερώτημα: Τι είναι αυτό που δίνει στο Μαρξισμό αυτή τη τεράστια διαχρονική δύναμη;
Σίγουρα παίζει ρόλο ότι αντιλαμβάνεται τη δυναμική του καπιταλισμού σαν την αλληλουχία περιόδων μεγέθυνσης και κρίσης όπως επιβεβαιώνεται από ολόκληρη την ιστορία του. Το σύστημα πέρασε από μεγάλες κρίσεις το 1848, το 1871, το 1929, το 1970 και προσπαθεί να ξεπεράσει τη κρίση του 2008.
Όμως δεν είναι μόνο αυτό, η δύναμη του Μαρξισμού δεν βρίσκεται απλά στο ότι είναι μια οικονομική θεωρία του καπιταλισμού που διαχρονικά επιβεβαιώνεται. Είναι συγχρόνως και μια επαναστατική ατζέντα. Η αντιφατικότητα του κινήτρου του κέρδους βρίσκεται πίσω από τις μεγάλες καπιταλιστικές κρίσεις και συγχρόνως αναπαράγει την ανεργία, το εφεδρικό βιομηχανικό στρατό στην ορολογία του Μάρξ και, την εισοδηματική ανισότητα.
Πρόκειται για ένα ερμηνευτικό σχήμα που επιδέχεται πολλές προεκτάσεις. Αναγνωρίζει ότι ο καπιταλισμός διαθέτει μηχανισμούς που περιορίζουν την αντιφατικότητα του κινήτρου του κέρδους, τη πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους με άλλα λόγια. Ένας από τους βασικότερους είναι ο πόλεμος. Αναδεικνύοντας αυτή τη διάσταση, ο Μαρξισμός, προσφέρει μια διαφορετική προσέγγιση στη γενοκτονία στη Γάζα, την ιμπεριαλιστική σύγκρουση στην Ουκρανία και τον αποπαγκοσμιοποιημένο κόσμο που γέννησε η κρίση του 2008.
Δεν σταματάει όμως εδώ. Η θεωρία του εφεδρικού βιομηχανικού στρατού μας βοηθά να εμβαθύνουμε στα σύγχρονα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα. Συγκεκριμένα, τον ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο ο ρατσισμός και η πατριαρχία αναπαράγονται στον καπιταλισμό. Οι καπιταλιστικές κοινωνίες σπρώχνουν κυρίως μετανάστες και γυναίκες προς περιφερειακές/ περιστασιακές δουλειές (οικιακοί βοηθοί, εργάτες/τριες γης κλπ.). Δημιουργούν έτσι μια εργατική τάξη μέσα στην εργατική τάξη. Σκοπός τους είναι η συνολική συμπίεση των μισθών προς τα κάτω. Γύρω από αυτή τη σχέση καλλιεργούνται και αναπαράγονται τα ρατσιστικά και σεξιστικά στερεότυπα που αντιμετωπίζουν καθημερινά γυναίκες, πρόσφυγες και μετανάστες.
Θα πει κάποιος ότι αυτά δεν είναι τα μοναδικά προβλήματα του σύγχρονου κόσμου. Η κλιματική κρίση είναι κεντρικό ζήτημα για τις σύγχρονες κοινωνίες. Τι θα μπορούσε να μας πει ο Μαρξ και ο Μαρξισμός γι’ αυτό; Στο Μαρξ η αντίθεση του ανθρώπου με τη φύση κορυφώνεται στο καπιταλισμό. Χαρακτηριστική η αποστροφή από μια ομιλία του τον Απρίλιο του 1856 – «καθώς ο άνθρωπος κυριαρχεί στη φύση υποδουλώνεται σε άλλους [ανθρώπους]». Δηλαδή, η κυριαρχία στη φύση και η συνακόλουθη υποβάθμιση του περιβάλλοντος ενισχύει τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής. Πρόκειται για μια εντελώς διαφορετική οπτική από τι πράσινες μπίζνες που πλασάρονται σαν οικολογία δεξιά-αριστερά. Περισσότερα 5-7 Ιούλη στη Νομική.
πανεπιστημιακός
Πολιτικό σχολείο
Καλούμαι να συμμετάσχω στον «Μαρξισμό» αδιαλείπτως από το 2006 και πάντα με χαρά το περιμένω. Γιατί ο Μαρξισμός είναι ένα πραγματικό πολιτικό σχολείο, που μελετά την πολιτική επικαιρότητα, την κινηματική συγκυρία, τη διεθνή κατάσταση, την ιστορία και τη θεωρία.
Εκατοντάδες εισηγητές μαθαίνουν να αναλαμβάνουν την ευθύνη μιας συγκροτημένης παρουσίασης και η ζωντανή συζήτηση που κάθε φορά ακολουθεί ολοκληρώνει τη διαδικασία. Η σχέση εισηγητών και ακροατηρίου είναι εναλλασσόμενη. Ανθρωποι των κινημάτων, διανοούμενοι, εργαζόμενοι, φοιτητές, νεολαίοι πρωταγωνιστούν από πάνω και από κάτω. Και δεν πρόκειται για γνώση χρήσιμη μόνο για συγγράμματα. Η διατύπωση των ερωτημάτων έρχεται από τις τρέχουσες, άμεσες ανάγκες πολιτικών απαντήσεων των κινημάτων και καλείται διαδραστικά να δώσει τις λύσεις.
Στον Μαρξισμό 2023, σε μια περίοδο πολιτικής απογοήτευσης για τα τότε εκλογικά αποτελέσματα, είχα εκφράσει την άποψη ότι οι επικείμενες δημοτικές εκλογές είναι κρίσιμες για την προοπτική της αντικαπιταλιστικής Αριστεράς. Λίγους μήνες αργότερα η τελευταία γνώριζε έναν απρόσμενο θρίαμβο στην Αθήνα, στον οποίο είχα την τιμή να πρωταγωνιστήσω. Αλλά και όλα όσα μας κατέβασαν στο δρόμο τον τελευταίο χρόνο είχαν σημαντικό βήμα στον Μαρξισμό: Κλιματική κρίση, δημόσια Υγεία, Τέμπη, ιδιωτικά ΑΕΙ, σεξισμός και γυναικοκτονίες, δικαιώματα ΛΟΑΤΚΙ, αντιφασιστική πάλη και δίκη Χ.Α και πολλά άλλα. Ετσι και φέτος και κάθε χρόνο. Προχωράμε. Για τις νέες μάχες, για τις νέες νίκες.
Όταν ξεκινούσα πέρυσι να έρθω για πρώτη φορά στο Φεστιβάλ Μαρξισμός δεν φανταζόμουν ότι θα ήταν το καλύτερο ταξίδι της ζωής μου.
Κατάφερα να πάρω απαντήσεις κι έλυσα πάρα πολλά ζητήματα. Συνολικά, όχι μόνο για το τι ψηφίζω ή ποιο κόμμα υποστηρίζω. Με θυμάμαι πριν τον Μαρξισμό και μετά. Πριν δεν είχα αυτή τη μεγάλη, γενική εικόνα των αγώνων, των ιδεών, των θέσεων και των εξηγήσεων που βάζει η επαναστατική αριστερά και το ΣΕΚ.
Βρίσκεσαι ανάμεσα σε σπουδαίους ανθρώπους, με μόρφωση, άποψη, πολιτικό λόγο και κριτική σκέψη. Και καταλαβαίνεις πόσο ψεύτικο είναι αυτό που ακούγεται γύρω μας, ότι ο κόσμος είναι ηλίθιος. Ε λοιπόν δεν είναι. Ο κόσμος παλεύει, συζητάει και ψάχνει να πάει ένα βήμα παραπέρα. Αυτός ο κόσμος συμμετέχει στο φεστιβάλ. Ο κόσμος που βρίσκεται στη σωστή πλευρά της ιστορίας.
Θεσσαλονίκη
Οι συζητήσεις του Φεστιβάλ Μαρξισμός 2024 θα γίνουν λίγο μετά τις ευρωεκλογές όπου θα έχει φουντώσει η αναζήτηση για το πώς πάνε τα πράγματα πανευρωπαϊκά.
Τα δεξιά κόμματα έχουν κρίση, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την πτώση της συντηρητικής κυβέρνησης στην Βρετανία, ενώ και τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα είναι υπό κατάρρευση. Όλο και περισσότερος κόσμος καταλαβαίνει ότι μόνο από τα κάτω έρχονται οι λύσεις.
Το φεστιβάλ επαναστατικών ιδεών Μαρξισμός έρχεται μετά από μια χρονιά που ράγισε η εικόνα παντοδυναμίας του Μητσοτάκη. Το κίνημα των φοιτητικών καταλήψεων, των υγειονομικών, των αγροτών δώσαμε μεγάλους αγώνες ενάντια στις επιθέσεις που φέρνουν με τα νομοσχέδιά τους κι έχουμε μπροστά μας να παλέψουμε για το τσάκισμά τους όταν θα πάνε να τα εφαρμόσουν. Θα τα ανατρέψουμε όπως θα κάνουμε και με την ίδια την κυβέρνηση και την πολιτική της. Πώς μπορούν να νικούν οι απεργίες και οι καταλήψεις, για ποια Αριστερά παλεύουμε, πώς μπορούν να κερδηθούν στις επαναστατικές ιδέες οι εργαζόμενοι που στηρίζουν τα ρεφορμιστικά κόμματα. Αυτά έχουμε να τα συζητήσουμε και να τα οργανώσουμε στο Φεστιβάλ Μαρξισμός, αλλά και το πως θα χτίσουμε μια κοινωνία που οι ζωές μας θα μπουν πάνω από τα κέρδη τους, απαλλαγμένη από ρατσισμό, σεξισμό, φτώχεια και πολέμους. Μια κοινωνία που θα μπορούμε να απολαμβάνουμε όλοι/ες.
Γιάννενα
Όλο τον τελευταίο χρόνο, οι μάχες που έδωσε η επαναστατική αντικαπιταλιστική Αριστερά ενάντια στη δολοφονική κυβέρνηση του Μητσοτάκη και το διεθνή ιμπεριαλισμό είναι πάμπολες.
Πέρυσι το καλοκαίρι τον καιρό των μεγάλων πυρκαγιών, οι πρωτοβουλίες μας ξεσήκωσαν τον κόσμο να βγει στο δρόμο διαδηλώνοντας να σταματήσει η καταστροφή του περιβάλλοντος και συνέχισε μετά από τις πλημμύρες της Θεσσαλίας. Από την αρχή της νέας χρονιάς οι απεργίες, οι καταλήψεις και οι διαδηλώσεις είναι αδιάκοπες. Οι μάχες ενάντια στην ιδιωτικοποίηση της Παιδείας και της Υγείας ενώνονται με όλες τις προηγούμενες και με τη μάχη για Λευτεριά στην Παλαιστίνη. Αυτοί οι αγώνες έχουν εκτινάξει τη ριζοσπαστικοποίηση του κόσμου. Ο φετινός Μαρξισμός στις 5 με 7 Ιούλη είναι από τους πιο σημαντικούς καθώς χρειάζεται να συζητήσουμε όλη αυτή την εμπειρία και να οργανώσουμε τη συνέχεια με συγκροτημένη οργάνωση και επαναστατική στρατηγική.
Βόλος