κίνημα
40 χρόνια από το πραξικόπημα στην Κύπρο και την επιστράτευση της “σαγιονάρας”

\r\n

Εκδηλώσεις

\r\n
\r\n
\r\n
 
\r\n
ΓΙΑΝΝΕΝΑ
\r\n
ΠΕΜΠΤΗ 17/7 Εργατικό Κέντρο 7.30μμ
\r\n
Ομιλητής: Κώστας Πίττας
\r\n
ΠΑΤΡΑ
\r\n
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 18/7  Εργατικό Κέντρο 7μμ
\r\n
Ομιλητής: Γιάννης Σηφακάκης
\r\n
ΙΛΙΟΝ
\r\n
ΔΕΥΤΕΡΑ 21/7 δημαρχείο Ιλίου 7μμ
\r\n
Ομιλητής: Τάσος Αναστασιάδης
\r\n
ΧΑΛΚΙΔΑ
\r\n
ΔΕΥΤΕΡΑ 21/7 Εργατικό Κέντρο 7μμ
\r\n
Ομιλήτρια: Διονυσία Πυλαρινού
\r\n
ΠΕΙΡΑΙΑΣ
\r\n
ΔΕΥΤΕΡΑ 21/7 Πολιτιστικός χώρος (Κολοκοτρώνη 32Α) 7μμ
\r\n
Ομιλήτρια: Μαρία Στύλλου
\r\n
Θα ακολουθήσει προβολή της ταινίας του Θοδ. Μαραγκού «Ο Αγώνας»
\r\n
ΜΑΡΟΥΣΙ
\r\n
ΤΕΤΑΡΤΗ 23/7 ταράτσα του χώρου της δημ. Κίνησης «Εκτός των Τειχών» (Ν. Πλαστήρα 12 και Ερμού – 2ος ορ.) 7μμ
\r\n
Ομιλητες: Τάσος Αναστασιάδης, Δέσποινα Κωστοπούλου, καθαρίστρια του Υπ. Οικονομικών
\r\n
ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ
\r\n
ΤΕΤΑΡΤΗ 23/7 πλατεία Δημαρχείου 7.30μμ
\r\n
Ομιλητής: Πάνος Γκαργκάνας
\r\n
ΠΕΤΡΑΛΩΝΑ
\r\n
ΤΕΤΑΡΤΗ 23/7 Πλατεία Μερκούρη 7μμ
\r\n
Ομιλητής: Λέανδρος Μπόλαρης
\r\n
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
\r\n
ΤΕΤΑΡΤΗ 23/7 
\r\n
Πάρκο έναντι ΕΡΤ-3, 7.30μμ
\r\n
Ομιλητές: Πέτρος Κωνσταντίνου, Ζώης Πολυζωίδης, γραμματέας σωματείου ΕΥΑΘ
\r\n
ΖΩΓΡΑΦΟΥ
\r\n
ΤΕΤΑΡΤΗ 23/7 πλατεία Γαρδένια 7μμ
\r\n
Ομιλητές: Γιάννης Αγγελόπουλος, Διονυσία Πυλαρινού, Ράνια Νενεδάκη, δημοτική σύμβουλος με το «Κίνημα στην Πόλη»
\r\n
ΚΥΨΕΛΗ
\r\n
ΤΕΤΑΡΤΗ 23/7 Πολιτιστικό Κέντρο 7μμ
\r\n
Ομιλήτρια: Μαρία Στύλλου
\r\n
ΚΕΡΑΤΣΙΝΙ
\r\n
ΠΕΜΠΤΗ 24/7 Πλατεία Νίκης (τριγωνάκι) 7μμ
\r\n
Ομιλητής: Πάνος Γκαργκάνας
\r\n
ΝΕΑ ΣΜΥΡΝΗ
\r\n
ΠΕΜΠΤΗ 24/7 Αίθουσα Δημοτικού Συμβουλίου 6.30μμ
\r\n
Ομιλήτρια: Μαρία Στύλλου
\r\n
ΧΑΛΑΝΔΡΙ
\r\n
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 25/7 πλατεία 7.30μμ
\r\n
Ομιλητές: Λέανδρος Μπόλαρης, 
\r\n
Γαβρήλος Κασιμάτης, ΕΡΤ
\r\n
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
\r\n
ΔΕΥΤΕΡΑ 28/7 Εργατικό Κέντρο 7μμ
\r\n
ΧΑΝΙΑ
\r\n
ΤΕΤΑΡΤΗ 30/7 Εργατικό Κέντρο 7.30μμ
\r\n
\r\n
 
\r\n
\r\n

Στις 15 Ιούλη του 1974 η χούντα του Ιωαννίδη που κυβερνούσε στην Αθήνα έδωσε την εντολή για την εφαρμογή του σχεδίου της ανατροπής –και δολοφονίας- του προέδρου Μακάριου στη Λευκωσία της Κύπρου. Για την εκτέλεση του πραξικοπήματος κινήθηκαν οι μονάδες της ελληνοκυπριακής Εθνικής Φρουράς, που τη διοικούσαν Ελλαδίτες αξιωματικοί, η ΕΛΔΥΚ σε ρόλο υποστήριξης.
\r\n
Συνήθως οι αναφορές στο πραξικόπημα στην Κύπρο, κάθε χρόνο τέτοιες μέρες, είναι μόνο μια σύντομη εισαγωγή για την εξιστόρηση της τουρκικής εισβολής που το ακολούθησε. Το πραξικόπημα ήταν «προδοτικό» μέρος μιας συνωμοσίας για τη διχοτόμηση της Κύπρου, αυτή είναι η πιο διαδεδομένη εξήγηση. 
\r\n
 
\r\n
Όσο παράξενο κι αν ακούγεται, με αυτό τον τρόπο το έγκλημα της χούντας υποβαθμίζεται. Οι πραξικοπηματίες μόνο «άφρονες αξιωματικοί» (μια άλλη τετριμμένη φράση) δεν ήταν. Ήταν οι χασάπηδες του Πολυτεχνείου που βούτηξαν την Κύπρο στο αίμα για να σώσουν τα τομάρια τους και να εξασφαλίσουν τα συμφέροντα του ελληνικού καπιταλισμού. 
\r\n
Το πραξικόπημα εκδηλώθηκε το πρωί της 15 Ιούλη. Η τουρκική εισβολή ξεκίνησε στις 20 Ιούλη. Τι μεσολάβησε σε αυτές τις πέντε μέρες; Η αντίσταση των ελληνοκυπρίων στο πραξικόπημα. Και τα εγκλήματα των χουντικών –με τις συνοπτικές εκτελέσεις και δολοφονίες ελληνοκυπρίων μακαριακών και αριστερών. 
\r\n
 
\r\n
Φαντάροι που δεν υπάκουσαν στις διαταγές των πραξικοπηματιών δολοφονήθηκαν. Πέρασαν δεκαετίες για να αποκαλυφθεί, ύστερα από την επιμονή της οικογένειάς του, ότι ο οπλίτης των ΛΟΚ Σωτήρης Κωσταντίνου δεν σκοτώθηκε στην επίθεση στο Προεδρικό Μέγαρο, αλλά δολοφονήθηκε από τους αξιωματικούς του με μια σφαίρα στο κεφάλι. Μόνο μετά την εκλογή Χριστόφια έγινε κατορθωτή η εκταφή του και νέα αυτοψία. Τελικά η Εθνική Φρουρά αναγκάστηκε να κάνει έρευνα και να αποκαταστήσει την αλήθεια. Μια άλλη τέτοια περίπτωση ήταν του Ματθαίου Ματθαίου. Στις 12 Ιούλη φέτος έγινε η νέα ταφή των λειψάνων του. 
\r\n
Ο περιβόητος Ντάνος, αξιωματικός του Ναυτικού, ανέλαβε διοικητής του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας και δεν επέτρεπε την περίθαλψη τραυματισμένων αντιστασιακών ή και τους αποτέλειωνε ο ίδιος. Πολλοί είναι ακόμα σήμερα στις λίστες των «αγνοούμενων». Ο ιερέας Παναγιώτης Παπάτσετος είχε καταθέσει μαρτυρίες για τους ομαδικούς τάφους που θάβονταν οι δολοφονημένοι αντιστασιακοί, τα «κομμούνια» κι οι «μούσκοι» (οπαδοί του Μακάριου). 
\r\n
 
\r\n
«Πρόεδρο» της Κύπρου οι πραξικοπηματίες διόρισαν τον Νίκο Σαμψών, βουλευτή, εκδότη και βετεράνο της ΕΟΚΑ. Ο Σαμψών εκτός από τις καλές σχέσεις με τη χούντα της Αθήνας και τις σχέσεις του με την αντιμακαριακή παράταξη στην οποία είχε μεταπηδήσει, είχε και ατράνταχτα «εθνικά» διαπιστευτήρια: ήταν ο οπλαρχηγός που τα Χριστούγεννα του 1963 είχε «εκκαθαρίσει» την Ομορφίτα, ένα τουρκοκυπριακό προάστιο της Λευκωσίας και γι’ αυτή την δράση του είχε κερδίσει το προσωνύμιο «ο χασάπης της Ομορφίτα» από τους τουρκοκύπριους. 
\r\n
 
\r\n
Ανταγωνισμοί
\r\n
 
\r\n
Οι ακροδεξιοί φονιάδες της ΕΟΚΑ Β’ (είχε συγκροτηθεί το ’71 όταν ο Γρίβας ξανακατέβηκε στην Κύπρο με εντολές της χούντας) δεν ήταν κάποιοι τυχαίοι. Είχαν βγει από τα σπλάχνα του κρατικού μηχανισμού που είχε στηθεί όταν η Κύπρος έγινε ανεξάρτητο κράτος μετά τις Συμφωνίες της Ζυρίχης-Λονδίνου το 1960. Ούτε οι χουντικοί της Αθήνας ήταν «καινούργιοι». Σχεδόν όλοι τους είχαν υπηρετήσει κατά καιρούς στην Κύπρο είτε στα τμήματα του ελληνικού στρατού είτε στην Εθνική Φρουρά. 
\r\n
Το πρόβλημα της χούντας με τον Μακάριο δεν ήταν ιδεολογικό, παρόλο που τον κατηγορούσαν ότι έχει γίνει «ο Κάστρο της Μεσογείου». Ο Μακάριος ήταν συντηρητικός, εθνικιστής και αντικομμουνιστής. Η Κύπρος «φιλοξενούσε» (συνεχίζει σήμερα) τη μεγαλύτερη βρετανική στρατιωτική βάση έξω από τη Βρετανία και ήταν διάσπαρτη με αμερικάνικα ραντάρ. 
\r\n
 
\r\n
Η χούντα ήθελε την Λευκωσία προέκταση της Αθήνας, με απώτερο σκοπό την «ένωση» με την «μητέρα πατρίδα». Ο Μακάριος ήθελε την Λευκωσία ένα ανεξάρτητο σημείο στους ανταγωνισμούς στην Ανατολική Μεσόγειο ανάμεσα στην Αθήνα και την Άγκυρα.  
\r\n
Αυτή η κόντρα είχε παρελθόν. Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’50 η Κύπρος ήταν σχεδόν άγνωστη λέξη για τους πολιτικούς της Ελλάδας και της Τουρκίας. Όμως, εκείνη την περίοδο συνέβησαν δυο πράγματα. Ο ελληνικός και ο τούρκικος καπιταλισμός είχαν αναβαθμιστεί λόγω της συμμετοχής τους στο ΝΑΤΟ. Ξεκινούσε ο ανταγωνισμός ποιος θα γίνει το αφεντικό της περιοχής για λογαριασμό του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού. 
\r\n
 
\r\n
Η Κύπρος γινόταν επίσης κρίσιμη σε μια περίοδο που η Μέση Ανατολή άλλαζε συθέμελα. Το νησί ήταν, και παραμένει, «αβύθιστο αεροπλανοφόρο» για κάθε ιμπεριαλιστική εξόρμηση. Το ποιος θα έλεγχε την Κύπρο αποκτούσε τεράστια σημασία. Έτσι οι κυβερνήσεις ανακάλυψαν τους «αδελφούς» τους στην Κύπρο, ελληνοκύπριους και τουρκοκύπριους. 
\r\n
Το κράτος που γεννήθηκε το 1960 βρισκόταν υπό την υψηλή εποπτεία των «εγγυητριών δυνάμεων», της Ελλάδας, της Τουρκίας και της Βρετανίας. Το Σύνταγμα που επέβαλαν υποτίθεται ότι εξασφάλιζε τα δικαιώματα όλων. Όμως, στην πραγματικότητα ήταν συνταγή για να χυθεί περισσότερο αίμα. 
\r\n
 
\r\n
«Θύλακες»
\r\n
 
\r\n
Ο Μακάριος και το ελληνοκυπριακό κεφάλαιο δεν είχαν καμιά διάθεση να μοιραστούν το νέο κράτος με τους τουρκοκύπριους. Το 1963-64 και μετά το 1967 οι ελληνοκυπριακές «πολιτοφυλακές» -εκπαιδευμένες και εξοπλισμένες από τους ελλαδίτες αξιωματικούς- περιόρισαν τους τουρκοκύπριους, το 18% του πληθυσμού, σε «θύλακες» που αντιστοιχούσαν σε 4% της έκτασης του νησιού, τον τρόπο τον είχε δείξει ο Σαμψών στην Ομορφίτα. Ο Σαμψών και το ακροδεξιό παρακράτος γιγαντώθηκαν με τις ευλογίες του επίσημου κράτους. 
\r\n
 
\r\n
Σε αυτές τις εκστρατείες ο Μακάριος είχε την στήριξη, ή την απέσπασε, των ελληνικών κυβερνήσεων. Αλλά πάντοτε είχε να αντιμετωπίσει την απειλή ότι η κυβέρνηση της Αθήνας θα έκανε το δικό της παιχνίδι βάζοντάς τον στην άκρη. Έτσι από οπαδός της «Ένωσης» έγινε υπέρμαχος της «αυτοδιάθεσης» της Κύπρου –με κάποια ανοίγματα στο ανατολικό μπλοκ για να εξισορροπήσει τις πιέσεις.  
\r\n
 
\r\n
Όταν η χούντα του Ιωαννίδη αποφάσισε να εξαπολύσει το πραξικόπημα (τα σχέδια ήταν έτοιμα καιρό πριν τον Ιούλη του 1974) ήθελε να χτυπήσει με ένα σμπάρο πολλά τρυγόνια. Η Μέση Ανατολή βρισκόταν πάλι σε αναταραχή μετά τον αραβοϊσραηλινό πόλεμο του 1973. Ο πόλεμος είχε προκαλέσει το πετρελαϊκό εμπάργκο των αραβικών κρατών, που είχε εκτινάξει τις διεθνείς τιμές του πετρελαίου στον αέρα. 
\r\n
 
\r\n
Μια συνέπεια αυτών των εξελίξεων ήταν η όξυνση του ελληνο-τουρκικού ανταγωνισμού με κέντρο τα πετρέλαια και τη μοιρασιά του Αιγαίου. Τον Φλεβάρη και τον Μάρτη του 1974 έγιναν οι πρώτες γεωτρήσεις που εντόπισαν κοιτάσματα στον Πρίνο. Σήμερα, αυτά τα κοιτάσματα δεν σημαίνουν και πολλά. Όμως, τότε, έμοιαζαν για μυθώδη θησαυρό. Ποιος είχε δικαίωμα στην εκμετάλλευσή τους; 
\r\n
Έτσι ανοίγει το ζήτημα της έκτασης της υφαλοκρηπίδας και επίσης των χωρικών υδάτων: η ελληνική πλευρά απειλεί ότι σύμφωνα με τη νέα Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας μπορεί να τα επεκτείνει από τα 10 στα 12 μίλια, στην ουσία μετατρέποντας το Αιγαίο σε ελληνική κλειστή θάλασσα περιορίζοντας ασφυκτικά τα διεθνή ύδατα. 
\r\n
 
\r\n
Η ανατροπή του Μακάριου θα εξασφάλιζε ένα σημαντικό πλεονέκτημα στην Αθήνα, δηλαδή στη χούντα του Ιωαννίδη. Επίσης, πίστευε ότι ένας «ένδοξος, σύντομος πόλεμος» στην Κύπρο θα της έλυνε και τα εσωτερικά προβλήματα. Ο Ιωαννίδης και η κλίκα του είχαν ανατρέψει τον Παπαδόπουλο και τη δικιά του κλίκα τον Νοέμβρη του 1973 μετά την αιματοβαμμένη καταστολή της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Οι χουντικοί τρώγονταν μεταξύ τους περιβαλλόμενοι από το μίσος των εργαζόμενων και της νεολαίας. Η σφαγή του Νοέμβρη τους είχε δώσει μόνο μια αβέβαιη παράταση ζωής. Ήταν ζήτημα χρόνου πριν σκάσει ξανά το καζάνι.
\r\n
\r\n
 
\r\n

\r\n

Το τέλος της χούντας

\r\n
\r\n
\r\n
 
\r\n
Αυτό που χρειαζόταν, σκέφτονταν οι χουντικοί, ήταν μια «αποφασιστική» ενέργεια. Κι όπως συμβαίνει συνήθως σε τέτοιες περιπτώσεις και από τέτοιους ανθρώπους, όλα πήγαν εντελώς λάθος από την πρώτη στιγμή. 
\r\n
Οι πραξικοπηματίες στην Κύπρο έκαναν σφαγές, έκαναν λεηλασίες, αλλά δεν κατάφεραν ούτε τον Μακάριο να πιάσουν σε ένα νησί που δεν είναι και αχανές. Η αντίσταση στο πραξικόπημα τους χάλασε τα σχέδια. 
\r\n
 
\r\n
Περίμεναν, ακόμα, ότι η Τουρκία δεν θα επενέβαινε, όπως δεν είχε επέμβει το 1963-64 και το 1967. Όμως έπεσαν έξω. Τα στοιχήματα είχαν ανέβει και για την τούρκικη κυβέρνηση. Αν πετύχαινε το πραξικόπημα ο Ιωαννίδης έλπιζε ότι θα αποσπούσε την σιωπηλή συναίνεση των ΗΠΑ που θα έβαζαν χέρι στην τουρκική κυβέρνηση. Κι εδώ έπεσαν έξω. Οι ΗΠΑ δεν είχαν κανένα λόγο να στηρίξουν το άλογο που έχανε. 
\r\n
 
\r\n
Στις 20 Ιούλη ξεκίνησε η τουρκική απόβαση. Η επιχείρηση δεν ήταν πρότυπο σχεδιασμού και εκτέλεσης, κάθε άλλο. Όμως, η απέναντι πλευρά ήταν σε χειρότερα χάλια. Στην Κύπρο επικρατούσε χάος, παρόλο που στις 23 Ιούλη ο «οχταήμερος πρόεδρος» Σαμψών είχε αποχωρήσει και καθήκοντα είχε αναλάβει ο Κληρίδης, τότε πρόεδρος της βουλής. 
\r\n
 
\r\n
Οι «λεβέντες» της ΕΟΚΑ Β’ προτιμούσαν να σκοτώνουν, να λεηλατούν και να βιάζουν εξαφανίζοντας ολόκληρα χωριά τουρκοκυπρίων από τον χάρτη. Ανάμεσα στην πρώτη (20 Ιούλη) και τη δεύτερη (14 Αυγούστου) φάση της εισβολής, εκτέλεσαν 84 άοπλους τουρκοκύπριους από το χωριό Τόχνη, στο νότο της Κύπρου, και τους έθαψαν σε ομαδικούς τάφους. Την ίδια μέρα, 14 Αυγούστου, δολοφόνησαν 89 γέροντες, γυναίκες και παιδιά από τα χωριά Μάραθα και Σανταλάρη στο βόρειο τμήμα του νησιού. Το νεαρότερο θύμα ήταν 16 ημερών και το γηραιότερο 95 χρονών. 
\r\n
Τα «στελέχη» του πραξικοπήματος που ήταν τόσο γενναίοι απέναντι σε άμαχους και αντιστασιακούς γίνονταν καπνός με τις οικογένειές τους. 
\r\n
 
\r\n
Το χάος έφτανε και στην Αθήνα. Η χούντα κήρυξε γενική επιστράτευση. Για ποιο σκοπό όμως; Πόλεμο με την Τουρκία; Και ποιος εγγυόταν ότι θα νικήσει στον Έβρο αφού δεν κατάφερνε καλά-καλά να ελέγξει την Λευκωσία; Οι στρατηγοί, οι πτέραρχοι και οι ναύαρχοι βρίσκονταν σε αδιέξοδο. 
\r\n
 
\r\n
Χασάπηδες
\r\n
 
\r\n
Υπήρχε κι ένας άλλος παράγοντας. Κανείς δεν μπορούσε να εγγυηθεί ότι οι επιστρατευμένοι θα δέχονταν να πολεμήσουν με επικεφαλής τους χασάπηδες του Πολυτεχνείου. Ακόμα και το σχέδιο της επιστράτευσης «Είχε ουσιαστικό σκοπό, όχι την πολεμική ετοιμότητα απέναντι σε εξωτερική επίθεση, αλλά την απομάκρυνση των επιστράτων σε περίπτωση λαϊκών κινητοποιήσεων κατά του καθεστώτος από τα αστικά κέντρα και τον εγκλεισμό σε στρατόπεδα σε όφελος του καθεστώτος» (Τ. Σακελαρόπουλος, Η «Μεταπολίτευση στο Στρατό» Αρχειοτάξιο Σεπτέμβρης 2013). 
\r\n
 
\r\n
Όταν έγινε το Πολεμικό Συμβούλιο στις 20 Ιούλη, ο ναύαρχος Αραπάκης έθεσε το θέμα ως εξής: αν μας κηρύξει τον πόλεμο η Τουρκία, τότε οι φαντάροι θα πολεμήσουν. Αν όμως κηρύξουμε εμείς, τότε θα πουν ότι το κάνουμε για να σώσουμε την χούντα. Και πράγματι, τα έμπεδα των επιστρατευμένων έβραζαν. Η επιστράτευση έγινε «της σαγιονάρας» όχι γιατί η χούντα δεν είχε να δώσει όπλα, αλλά γιατί φοβόταν να τα δώσει. 
\r\n
 
\r\n
Αυτό ήταν και το τέλος της. Οι στρατιωτικοί έσπευσαν να παραδώσουν την εξουσία στους «πολιτικούς», δηλαδή τον Καραμανλή. Όλοι έλπιζαν ότι αυτό θα ήταν μια ομαλή διαδικασία. Θα διαψεύδονταν και σε αυτό. 
\r\n
Εντωμεταξύ όμως, ο απλός κόσμος στην Κύπρο, ελληνοκύπριοι και τουρκοκύπριοι, πλήρωναν με αίμα, βάσανα και δυστυχία τις επεμβάσεις των «μητέρων-πατρίδων».
\r\n