Πάρτε για παράδειγμα τους οίκους αξιολόγησης. Το κύρος τους ήταν όλα τα προηγούμενα χρόνια αναμφισβήτητο. Η δύναμή τους αδιαπραγμάτευτη. Τα ονόματα της Moody´s, της Fitch και της Standard & Poor´s είναι, μετά τις υποβαθμίσεις του περασμένου χειμώνα, γνωστά κυριολεκτικά ακόμα και στο τελευταίο χωριό της Ελλάδας. Αλλά τώρα οι τρεις αδελφές τα έχουν χαμένα.
Την περασμένη βδομάδα η Moody´s εξέδωσε μια ανακοίνωση με την οποία προέβλεπε ότι το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα είναι αρκετά ισχυρό για να αντέξει τις «τρομαχτικές ζημιές» που θα μπορούσε να προκαλέσει μια τυχόν χρεωκοπία της Ελλάδας, της Πορτογαλίας, της Ιρλανδίας ή της Ισπανίας. Η εφημερίδα Financial Times απάντησε στην ανακοίνωση με ειρωνεία: ποιόν να πιστέψουμε; Τους χρηματιστές που όλες τις τελευταίες βδομάδες σπρώχνουν τις τιμές των μετοχών των τραπεζών στα τάρταρα; Τις αγορές που απαιτούν ολοένα και μεγαλύτερα ασφάλιστρα για τα χρέη των τραπεζών; ´Η μήπως έναν οίκο αξιολόγησης που βαθμολογούσε μέχρι την κατάρρευσή της την Λήμαν Μπράδερς με ΑΑΑ;
Την ίδια ώρα η Standard & Poor´s στεκόταν στο άλλο άκρο: την ίδια μέρα που η Moody´s διαβεβαίωνε τους επενδυτές για την αντοχή του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος η Standard & Poor´s προειδοποιούσε για τους κινδύνους που του επιφυλάσσουν τα στεγαστικά δάνεια και τα δομημένα ομόλογα μέσα στα οποία τα έχουν κρύψει. Κινδυνεύουν, λοιπόν, οι Ευρωπαϊκές Τράπεζες; Ποιός ξέρει; Ίσως ο Ύψιστος... Θα πρέπει να συνεχίσουν οι κυβερνήσεις και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να ρίχνουν δισεκατομμύρια στην αγορά για να σταθεροποιήσουν το χρηματοπιστωτικό σύστημα; ´Η μήπως έχει έρθει η ώρα για μια στρατηγική εξόδου; Και πάλι ποιός ξέρει; Αγνωσται αι βουλαί των αγορών, ταραχή στα κεφάλια των κυβερνήσεων...
Αναστάτωση
Αλλά δεν είναι μόνο τα πακέτα στήριξης και οι πολιτικές εξόδου που προκαλούν τέτοια αναστάτωση. Το ίδιο ακριβώς γίνεται με τα μέτρα λιτότητας που οι κυβερνήσεις της Ευρώπης προσπαθούν να επιβάλλουν στις χώρες τους. Για την Μέρκελ, τον Μπερλουσκόνι, τον Παπανδρέου και τα άλλα νεοφιλελεύθερα κωθώνια που έχουν καταντήσει να πιστεύουν τα ίδια τους τα ψέματα, η λιτότητα και οι περικοπές είναι, φυσικά, μονόδρομος.
Πολλοί οικονομολόγοι, όμως -από το δικό τους στρατόπεδο- έχουν αρχίσει να εκφράζουν σοβαρές αντιρρήσεις. Παράδειγμα ο Wolfgang Munchau, ένας από τους «διακεκριμένους» οικονομικούς αναλυτές της εφημερίδας Financial Times που έγινε διάσημος εδώ στην Ελλάδα μιας και τα άρθρα του, με τα οποία προέβλεπε ότι η χώρα μας δεν θα μπορέσει να αποφύγει τη χρεωκοπία, θεωρήθηκαν από πολλούς εν μέρει υπεύθυνα για την απογείωση των spread και την παράδοσή μας στα νύχια του ΔΝΤ και των ευρωπαίων φίλων του.
Ο Munchau κατηγορεί τώρα τους ηγέτες της Ευρώπης για «επαρχιωτισμό»: «οι κυβερνήσεις», γράφει, «επιβάλλουν πολιτικές λιτότητας χωρίς να υπολογίζουν τις συνέπειες που θα έχει (αυτή η λιτότητα) στις άλλες χώρες». Για μια μικρή χώρα με μικρή επίδραση στην αγορά η αύξηση της ανταγωνιστικότητας μπορεί να έχει αποτελέσματα. Αλλά δεν μπορεί να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα όλων! Ο μόνος που μοιάζει να το καταλαβαίνει, λέει, είναι η Γαλλία. Την περασμένη βδομάδα ο Σαρκοζί και η Μέρκελ ακύρωσαν, λόγω αυτής της διάστασης απόψεων, κυριολεκτικά στο παρά πέντε ένα γεύμα εργασίας. Η Γαλλία θα αναγκαστεί στο τέλος να συμβιβαστεί και αυτή με τη λογική του «επαρχιωτισμού» εκτιμάει ο Munchau.
Όπως και η Moody´s άλλωστε. Την Δευτέρα το βράδυ η Moody´s, ο μόνος από τους τρεις οίκους αξιολόγησης που δεν είχε υποβιβάσει ακόμα το ελληνικό δημόσιο χρέος σε επίπεδα «σκουπιδιών» ευθυγραμμίστηκε με τις αδελφές της: μέσα σε λίγα λεπτά η Ελλάδα γκρεμοτσακίστηκε τέσσερα σκαλοπάτια κάτω, από ΑΑΑ σε ΒΑ. Αφού έτσι και αλλιώς κανένας δεν ξέρει τι του γίνεται. Γιατί να διακινδυνεύσει έναν ακόμα διασυρμό όπως τότε με τη Lehman Brothers;