Πολιτισμός
Θέατρο: To Κιβώτιο

Είναι η τρίτη χρονιά που η παράσταση «Το Κιβώτιο» συνεχίζει να παίζεται στο Studio Μαυρομιχάλη τις Παρασκευές και το ενδιαφέρον του κοινού παραμένει αμείωτο. Πρόκειται για την θεατρική διασκευή του μοναδικού μυθιστορήματος του Άρη Αλεξάνδρου «Το Κιβώτιο», από τον Φώτη Μακρή που σκηνοθετεί την παράσταση μαζί με την Κλεοπάτρα Τολόγκου. 

Το βιβλίο αρχίζει να γράφεται το 1966 και εκδίδεται το 1975. Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα κείμενα της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Αναφέρεται στα τελευταία χρόνια του εμφυλίου πολέμου μέσα από την ματιά ενός στρατευμένου κομμουνιστή που το κόμμα του τον κατηγορεί για προδοσία. Χρησιμοποιώντας μια σειρά από συμβολισμούς, ο συγγραφέας ξετυλίγει την πίστη στο απελευθερωτικό όραμα, τις παλινωδίες της ηγεσίας, την ήττα, την απογοήτευση, την απομόνωση ή και την συντριβή ακόμα αγωνιστών από την ηγεσία. Ο Φώτης Μακρής που έχει τον κεντρικό ρόλο, ερμηνεύει εξαιρετικά έναν καταιγιστικό μονόλογο που φωτίζει τα πιο κομβικά σημεία του κειμένου και παράλληλα καταφέρνει να αποδώσει την ατμόσφαιρα του βιβλίου και να παρασύρει τον θεατή στην αγωνία και τις αντιφάσεις του ήρωα. Οι συντελεστές της παράστασης προχωρούν όμως ακόμα πιο πέρα, καταλαβαίνοντας την ανάγκη για συζήτηση που δημιουργεί το έργο, και οργανώνουν στο τέλος κάθε παράστασης συζήτηση με προσκεκλημένους ομιλητές από τον χώρο της πολιτικής, της δημοσιογραφίας, των πανεπιστημίων. Μέχρι στιγμής έχουν γίνει πάνω από 100 τέτοιες συζητήσεις.

Την Παρασκευή 23 Μάρτη καλεσμένος στο θέατρο Μαυρομιχάλη ήταν ο Λέανδρος Μπόλαρης, ιστορικός και μέλος της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού Σοσιαλισμός από τα κάτω. Την συζήτηση συντόνιζε ο Ανδρέας Γιολάσης, αντιπρόεδρος της Διεθνούς Αμνηστίας. Ο Λ.Μ. ξεκίνησε λέγοντας για τον συγγραφέα ότι αν και έφυγε από το ΚΚΕ το 1942 διαφωνώντας με τις διαγραφές συντρόφων του, παρέμεινε αριστερός πράγμα το οποίο πλήρωσε με εξορία. Μπορεί σήμερα, συνέχισε, διάφοροι να διεκδικούν το «Κιβώτιο» σαν μια κριτική στον ολοκληρωτισμό (μαύρο ή κόκκινο), αλλά δεν είναι καθόλου έτσι. Είναι ένα βιβλίο που κουβαλάει τα βιώματα μια ολόκληρης γενιάς που μαζικοποίησε την Αριστερά στα χρόνια της αντίστασης και που πάλεψε εμπνεόμενη από τα ιδεώδη της Ρώσικης Επανάστασης για κοινωνική απελευθέρωση και ισότητα. 

«Την ισοτιμία της η γυναίκα την κατακτά με το αίμα της» έγραφε το πανό που κρατούσαν οι γυναίκες του ΕΑΜ στην Ν. Ιωνία, είπε ο Λέανδρος δείχνοντας στο κοινό την αντίστοιχη φωτογραφία. Αυτός ήταν ο κόσμος που γέμιζε το «κιβώτιο», συνέχισε και τις θυσίες του και την δύναμή του την αναγνωρίζει ο συγγραφέας. Ταυτόχρονα όμως η αντεπανάσταση και ο σταλινισμός στην Ρωσία είχαν σαν αποτέλεσμα την εγκατάλειψη του επαναστατικού οράματος αλλά και της ίδιας της εργατικής τάξης σαν υποκείμενο αλλαγής της κοινωνίας. Οι δίκες της Μόσχας, το “δίκιο” του γενικού γραμματέα επηρεάζουν όλα τα ΚΚ την δεκαετία του ‘30 και του ‘40, που υιοθετούν οργανωτικά μοντέλα εξαμβλωματικά με διαγραφές και απομόνωση αγωνιστών. Χρειάζεται, κατέληξε, να τραβήξουμε μια διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στα εγκλήματα του σταλινισμού και τις μάχες ενός ολόκληρου κόσμου, που και σήμερα υπάρχει και παλεύει και γεμίζει ξανά το κιβώτιο.