Ο Νεκτάριος Δαργάκης μίλησε με τον Στέλιο Μοίρα, κοινωνικό λειτουργό, για τα τεράστια προβλήματα στις Δομές Ψυχικής Υγείας και για την αντίσταση στα διαλυτικά χτυπήματα που δέχονται.
- Ποια είναι η κατάσταση στην Ψυχική Υγεία όσον αφορά τις Δομές και τους εργαζόμενους;
Ειδικά για την Ψυχική Υγεία ποτέ τα πράγματα δεν ήταν στρωμένα. Από το 1991 και μετά που έγινε η ψυχιατρική μεταρρύθμιση, πάντα η χρηματοδότηση δεν ήταν στον κρατικό προϋπολογισμό. Πάντα ήταν σε μια «γκρίζα ζώνη» η χρηματοδότηση των Δομών. Τα κονδύλια που έβγαιναν απορροφούνταν είτε από ΜΚΟ είτε από ΝΠΙΔ.
Είχε υπογραφεί ένα σύμφωνο, το Σπίντλα, επί Αβραμόπουλου. Ποτέ φυσικά δεν ολοκληρώθηκε η ψυχιατρική μεταρρύθμιση και τότε υπήρχε απληρωσιά για πολλούς μήνες, τέσσερις με πέντε. Αλλά τα πράγματα δεν είχαν φτάσει σε σημείο που να κινδυνεύουν να κλείσουν Δομές.
Τα τελευταία τρία χρόνια έχουν αλλάξει τα πράγματα προς το χειρότερο. Βλέπουμε ότι αλλάζουν οι Υπουργοί Υγείας επειδή δεν είναι σταθερό το πολιτικό σκηνικό. Η Ψυχική Υγεία δεν έχει ξεφύγει από αυτό. Η ΕΕ έρχεται και βλέπει ότι τα χρήματα που έχουν δοθεί δεν έχουν απορροφηθεί σωστά, δεν έχουν πάει στις Δομές, έπρεπε να έχουν ανοίξει κι άλλες, να έχει γίνει τομεοποίηση. Οπότε πάρα πολλά προγράμματα που συγχρηματοδοτούνταν από την ΕΕ μείνανε μόνο στο Υπουργείο Υγείας. Το Υπουργείο ξεκινά την υποχρηματοδότηση των δομών. Τα τελευταία δύο χρόνια σε πάρα πολλές δομές οι εργαζόμενοι είναι απλήρωτοι για πάρα πολλούς μήνες.
Τώρα που μιλάμε υπάρχουν δομές που οι εργαζόμενοι είναι απλήρωτοι για 11 ή 12 μήνες, όπως η ΕΨΥΠΕ (για παιδιά και έφηβους). Υπάρχουν διαφόρων ταχυτήτων απληρωσιές, υπάρχουν εργαζόμενοι που είναι απλήρωτοι 6 μήνες ή περισσότερους ανάλογα ανάλογα με τις δυσκολίες κάθε ΝΠΙΔ.
Επί Λοβέρδου και επί Λυκουρέντζου και Σκοπούλη μαζί με τον ερχομό και της Τρόικας άρχισαν να περικόπτουν χρήματα από την Παιδεία και την Υγεία. Ήρθε ένα πρώτο μέτρο που έλεγε ότι η χρηματοδότηση θα κοπεί στο 50%, δηλαδή από 90 εκατομμύρια που ήταν ο προϋπολογισμός, πάει στα 45 και μέσα στον επόμενο χρόνο που πέρασε, βλέπουμε να υπάρχει συνέχεια η πίεση από το Υπουργείο. «Σας έχουμε δώσει τα λεφτά», ενώ υπάρχει και παραφιλολογία ότι κάποιοι έχουν φάει λεφτά, αλλά δεν δίνουν ονόματα. Έρχονται συνέχεια περικοπές. Και έχουμε τώρα ένα νέο σύμφωνο, το Άντορ. Συνεχίζουν τη χρηματοδότηση της Ψυχικής Υγείας μόνο μέχρι το 2015. Με αυτά τα λεφτά που θα δοθούν, η χρηματοδότηση πλέον έχει πάει περίπου στο 1/4.
Λένε ότι θα αποπληρωθούν κάποια δεδουλευμένα του 2012 στους εργαζόμενους, χωρίς να είναι σίγουρα αυτά που είναι πριν το Νοέμβρη. Ενδέχεται κάποια να χαθούν. Επειδή ήδη έχουμε μπει όμως αναδρομικά και στο Ενιαίο Μισθολόγιο, αυτό θα ισχύσει για τους μισθούς του 2012.
Με αυτό το σύμφωνο μπαίνουμε πλέον καθαρά στους νόμους της ελεύθερης αγοράς. «Cost effective», όπως το λένε. Σου λένε ότι «θα κοστολογώ την κάθε υπηρεσία σύμφωνα με τον αριθμό των εξυπηρετούμενων». Δηλαδή, αν έχεις σε μια Υπηρεσία 5 άτομα, θα σου στέλνω χρηματοδότηση για 5 άτομα. Ταυτόχρονα, σου λέει για να έχεις περισσότερα λεφτά, πρέπει να εμφανίζεις περισσότερα περιστατικά.
Το ζήτημα είναι ότι η χρηματοδότηση είναι στο μισό του μισού. Οπότε ή θα πρέπει να κατέβουν οι μισθοί ή θα πρέπει να απολυθούν εργαζόμενοι ή θα πρέπει να κλείσουνε Δομές.
Μπαίνει σε ένα πειραματικό σωλήνα η Ψυχική Υγεία, αν δεχτούνε «κινεζοποίηση» οι εργαζόμενοι με λιγότερα χρήματα και περισσότερες ώρες δουλειάς.
Επίσης, υπάρχει μια καινούργια μόδα. Οι συμβάσεις έργου. Σαν να είσαι ελεύθερος επαγγελματίας, οπότε έτσι ο εργοδότης γλιτώνει την αποζημίωση σε περίπτωση σύγκρουσης με τον εργαζόμενο, δεν υπάρχει ωράριο και όλες οι ασφαλιστικές εισφορές πέφτουν πάνω στον εργαζόμενο.
Tέλος, πολλά προγράμματα «τρέχουνε» μέσω ΕΣΠΑ. Υπάρχει αποχώρηση της κρατικής πρωτοβουλίας.
- Τι στοιχεία έχετε συγκεντρώσει για τη ζήτηση σε Δομές Ψυχικής Υγείας;
Aπό το 2009 μέχρι το 2012 υπάρχουν από το κράτος πηγές και στατιστικά που λένε ότι έχουν γίνει 3124 αυτοκτονίες ή απόπειρες αυτοκτονιών. Ταυτόχρονα, βλέπουμε μια αύξηση από 10 έως 20% των διαταραχών σε συναισθήματα και συμπεριφορά στα παιδιά. Επίσης, όλα αυτά τα στοιχεία, οι αυτοκτονίες και η αύξηση των προβλημάτων Ψυχικής Υγείας από τον ΠΟΥ έχουν συνδεθεί με περιοχές χαμηλού βιοτικού επιπέδου, με περιοχές που εμφανίζουν μεγάλα ποσοστά ανεργίας και με ανθρώπους που έχουν ελλείψεις στα βασικά είδη. Τα προβλήματα Ψυχικής Υγείας εμφανίζονται σε χαμηλότερες κοινωνικά τάξεις.
Ενώ υπάρχουν αρκετές δομές Ψυχικής Υγείας και τηλεφωνικές γραμμές στήριξης, έχει σημειωθεί τεράστια αύξηση της ζήτησης για συμβουλές. Για παράδειγμα, το ΕΠΙΨΥ έχει ανοίξει μια γραμμή για την κατάθλιψη όπου εκεί πέρα έχουν παρατηρήσει μια αύξηση ζήτησης κατά 85,7% σε περιπτώσεις καταθλιπτικών συμπτωμάτων, προβλημάτων Ψυχικής Υγείας, όλα αυτά τα «χαρούμενα» πράγματα.
Υπάρχουν ακόμα και περιπτώσεις, όπως έχω ακούσει από μια εργαζόμενη, που λένε ότι «θέλω να αυτοκτονήσω, αλλά θέλω να το κάνω να φανεί σαν ατύχημα για να πάρουν τα παιδιά μου την ασφάλεια». Έχουμε φτάσει σε τέτοιο επίπεδο.
Έχουν κλείσει δομές για βαριές παθολογίες και πολλές περιπτώσεις παιδιών έχουν μείνει ξεκρέμαστες. Επίσης, πάρα πολλά περιστατικά έρχονται εξαιτίας τις διάλυσης των κοινωνικών υπηρεσιών, για παράδειγμα των Δήμων.
Πολλά περιστατικά μπαινοβγαίνουν στα νοσοκομεία. Επειδή είναι ελάχιστα τα κρεβάτια στην Αθήνα, τα περιστατικά μπαίνουν, παίρνουν φάρμακα και βγαίνουν, υποτροπιάζουν και ξαναμπαίνουν.
Πάρα πολλά παιδιά και ψυχιατρικά ασθενείς είναι στον αέρα. Ο ΕΟΠΥΥ δεν καλύπτει φάρμακα Ψυχικής Υγείας τα οποία είναι πάρα πολύ ακριβά οπότε βλέπουμε ότι δεν υπάρχει πια προσβασιμότητα για ένα μεγάλο ποσοστό ασθενών.
Συνολικά για την Ψυχική Υγεία μιλάμε για 3500 εργαζόμενους και 30000 ασθενείς περίπου. Για εν ενεργεία ασθενείς, όχι εν δυνάμει. Και μιλάμε για 216 Δομές που πάνε για κλείσιμο, αν δεν γίνει κάτι.
- Πώς αντιστέκονται οι εργαζόμενοι, τι χρειάζεται να γίνει στη συνέχεια;
Ό, τι συναντάμε και σε άλλους τομείς, υπήρξε και σε μας. Ένα σοκ στην αρχή. Αργήσανε λίγο να πάρουν τα πράγματα μπροστά. Τα τελευταία δύο χρόνια με τη βοήθεια του Δικτύου ΑΡΓΩ, που είναι το δίκτυο όλων των Δομών, αρχίσαν να γίνονται κινητοποιήσεις στο Υπουργείο. Στην αρχή δεν ήταν πολύ μαζικές, αλλά στη συνέχεια έγιναν προσπάθειες να υπάρξει συντονισμός με άλλους φορείς της Υγείας, όπως είναι οι τραυματιοφορείς, οι γιατροί και άλλοι.
Υπάρχουν ολομέλειες που γίνονται, εκδηλώσεις για την Ψυχική Υγεία, ενώ υπήρξε κινητοποίηση και στην ΕΡΤ στο Ραδιομέγαρο. Σιγά σιγά σταματάει να είναι ξέχωρη η αντίδραση των κλάδων και υπάρχει συσπείρωση.
Τα πράγματα πάνε βέβαια αργά γιατί άνθρωποι που είναι απλήρωτοι 11 και 12 μήνες δεν ξέρω αν έχουν το κουράγιο, αφού κάποιοι δουλεύουν και σε δύο ή τρεις δουλειές. Υπάρχει πολλή οργή και θυμός όμως.
Οπότε επειδή κανείς δεν μένει ανεπηρέαστος από ό,τι γίνεται, χρειάζεται κινητοποίηση. Βλέπουμε ότι η καινούργια ηγεσία του Υπουργείου είναι η πιο αντιδραστική επιλογή που θα μπορούσε να είχε γίνει αφού έχει πάρει ανοιχτή θέση στα θέματα αναπηρίας ή ψυχικής υγείας των ανθρώπων.
Η δική μου άποψη είναι ότι οι εργαζόμενοι και οι διοικήσεις πρέπει να το παλέψουνε μαζί αφού δεν συμφέρει ούτε τις διοικήσεις να πάρουν ουδέτερη θέση. Κάποιες διοικήσεις πήγανε νομικά μαζί με τους εργαζόμενους ενάντια στο Υπουργείο.
Το πιο σημαντικό όμως είναι οι ίδιοι οι εργαζόμενοι, για να πούμε την αλήθεια, να μπορέσουν να κινητοποιηθούνε. Και από τη δική μου εμπειρία τώρα υπάρχει κόσμος που έρχεται σε πρώτη επαφή με έννοιες όπως επίσχεση, εξώδικο, κινητοποιήσεις κτλ.
Το πιο σημαντικό είναι μονάδα τη μονάδα, κλάδο τον κλάδο στην Ψυχική Υγεία να ενεργοποιήσουμε τα σωματεία που υπήρχαν παλιότερα ή να φτιαχτούν καινούργιοι Σύλλογοι εργαζόμενων. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος, και φυσικά χρειάζεται μαζική συμμετοχή στις διαδηλώσεις.