Ο Μπερκίν χτυπήθηκε από δακρυγόνο τον περασμένο Ιούνη, στη διάρκεια των διαδηλώσεων για το πάρκο Γκεζί. Από εκείνη τη μέρα βρισκόταν σε κώμα, συνολικά 269 μέρες, ώσπου τελικά πέθανε την περασμένη Τρίτη 11 Μάρτη. Ο Μπερκίν, όπως λένε οι γονείς του, δεν βρισκόταν στο δρόμο για να διαδηλώσει, αλλά για να αγοράσει ψωμί, την ώρα που χτυπήθηκε στο κεφάλι. Η μητέρα του δηλώνει: “Το παιδί μου δεν το σκότωσε ο Θεός, αλλά ο Ερντογάν”.
Οργή
Η είδηση του θανάτου του τροφοδότησε αστραπιαία την οργή. Από τη γειτονιά του Μπερκίν, όπου έκλεισαν τα μαγαζιά, μέχρι το κέντρο της Ιστανμπούλ όπου οργανώθηκαν διαδηλώσεις, αλλά και ως την Άγκυρα και άλλες πόλεις της Τουρκίας όπου ο κόσμος βγήκε στο δρόμο. Τον Ερντογάν δεν στοιχειώνει μόνο η μνήμη του Γκεζί, αλλά και ο Δεκέμβρης της Αθήνας το 2008. Σε όλο τον κόσμο -και στους δρόμους της Τουρκίας- οι διαδηλωτές έκαναν τη σύνδεση μεταξύ των δυο 15χρονων, Μπερκίν Ελβάν και Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου.
Η κηδεία του Μπερκίν έγινε μια τεράστια διαδήλωση, όμως τα συνδικάτα και οι οργανώσεις της Αριστεράς έδωσαν συνέχεια με κινητοποιήσεις και τις επόμενες μέρες. Η Disk (ένα από τα μεγαλύτερα συνδικάτα στην Τουρκία) είχε ανάμεσα στα συνθήματά της “Τα παιδιά τους κλέβουν εκατομμύρια και τα παιδιά μας δολοφονούνται όταν αγοράζουν ψωμί”. Η αναφορά ήταν στα παιδιά υπουργών του Ερντογάν που πρόσφατα αποκαλύφθηκε πως συμμετείχαν στο μεγαλύτερο οικονομικό σκάνδαλο στην ιστορία της Τουρκίας.
Το πρωτοσέλιδο του “Σοσιαλιστή Εργάτη”, της αδελφής εφημερίδας της Εργατικής Αλληλεγγύης κυκλοφόρησε με ένα μεγάλο πορτρέτο του Μπερκίν Ελβάν και έναν τίτλο που απευθυνόταν στον Ερντογάν: “Ξέρετε καλά να καλύπτετε τις μίζες, να βγάζετε καθαρούς τους δολοφόνους του Εργκένεκον και να σκότωνετε Μπερκίν”. Αυτή την έκφραση: “Ξέρετε καλά να σκοτώνετε παιδιά” είχε χρησιμοποιήσει ο ίδιος ο Ερντογάν σε μια δημόσια αντιπαράθεση με τον ισραηλινό Σιμόν Πέρες μιλώντας για τη Γάζα, και είχε γίνει ήρωας στον αραβικό κόσμο.
Ο Ερντογάν αντέδρασε νευρικά στα γεγονότα που ακολούθησαν το θάνατο του Μπερκίν. Δεν έστειλε συλληπητήριο μήνυμα, προσπάθησε να συνδέσει το νεκρό παιδί με την “τρομοκρατία”, εννοώντας τις ένοπλες οργανώσεις, ενώ για ακόμη μια φορά ανέπτυξε σενάρια συνωμοσίας για ύποπτες δυνάμεις που... κρύβονται πίσω από την αποσταθεροποίηση.
“Σε λίγες μέρες έχουμε τοπικές εκλογές”, θύμισε ο Ερντογάν, για να αναρωτηθεί ποιος θέλει τον κόσμο στο δρόμο μέσα σε προεκλογική εκστρατεία. Ο Ερντογάν φανερώνει το φόβο του για το πόσο εύθραυστη είναι η κατάσταση στην Τουρκία. Ο ίδιος είχε δεσμευτεί πως αν το κόμμα του ηττηθεί στις τοπικές εκλογές (30 Μάρτη) θα παραιτηθεί από πρωθυπουργός. Το είχε κάνει με τη σιγουριά της πολιτικής κυριαρχίας – όμως σε συνθήκες μαζικής κινητοποίησης τίποτα δεν είναι σίγουρο.
Αυτό που αποσταθεροποιεί την κατάσταση πριν από όλα είναι το σκάσιμο της μεγάλης φούσκας της τουρκικής οικονομίας. Τα προεόρτια είχαν φανεί ήδη την περίοδο του κινήματος στο πάρκο Γκεζί. Και τότε ο Ερντογάν είχε κατηγορήσει τα... συμφέροντα των ξένων δανειστών που κρύβονταν πίσω από τις κινητοποιήσεις. Η πραγματικότητα ήταν ότι η διεθνής οικονομική κρίση είχε ήδη αρχίσει να χτυπάει την Τουρκία και τις μέρες των διαδηλώσεων καταγραφόταν διεθνώς η πτώση της τουρκικής λίρας.
Η οικονομική έκρηξη της τελευταίας δεκαετίας στην Τουρκία στηρίχθηκε στην παροχή φτηνού και γρήγορου χρήματος και τώρα αφενός υπάρχει ανά πάσα στιγμή ο κίνδυνος πιστωτικής ασφυξίας, αφετέρου οι επιχειρήσεις δυσκολεύονται να ξεπληρώσουν τα χρέη που έχουν σε ξένα νομίσματα. Τώρα η λίρα βρίσκεται σε ακόμη πιο χαμηλά επίπεδα (στα μέσα Γενάρη έπεσε σε ιστορικό χαμηλό), ενώ η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας στα τέλη Γενάρη αποφάσισε σε μια νύχτα να ανεβάσει το επιτόκιο δανεισμού από 7,75% σε 12%.
Φούσκα
Η τεράστια φούσκα στην οικοδομή αλλά και στην κατανάλωση μέσω ιδιωτικού δανεισμού βρίσκεται μπροστά σε μεγάλο κίνδυνο. Η προηγούμενη μεγάλη κρίση στην Τουρκία ξεκίνησε το 1999 μετά την κρίση των τότε “αναδυόμενων” αγορών της Ασίας. Τώρα το σενάριο επαναλαμβάνεται και η επικείμενη πτώση είναι από ακόμη μεγαλύτερο ύψος. Η κακή σύμπτωση για τον Ερντογάν είναι ότι το δικό του πολιτικό άστρο ανέτειλε, όταν εκείνη η κρίση διέλυσε ολόκληρο το πολιτικό σκηνικό της χώρας. Η αγωνία που εκπέμπει οφείλεται στο ότι βλέπει τον εαυτό του να φεύγει μαζί με το κύμα οικονομικής άνθησης που τον ανέδειξε.
Μαζί με τις φούσκες σκάνε και τα σκάνδαλα. Τις μέρες των Χριστουγέννων οι αρχές προχώρησαν σε ένα ξεκαθάρισμα λογαριασμών συλλαμβάνοντας σχεδόν 100 ανθρώπους – ανάμεσά τους γιους υπουργών, ιδιοκτήτες μεγάλων κατασκευαστικών εταιρειών και άλλους επιχειρηματίες. Το σκάνδαλο που ήρθε στο φως φτάνει σε ύψος μερικές δεκάδες εκατομμύρια ευρώ και αφορά, όπως εύκολα μπορεί να μαντέψει κανείς από το είδος της φούσκας της τουρκικής οικονομίας, μίζες για μεγάλα κατασκευαστικά έργα. Σε απάντηση ο Ερντογάν έκανε αφενός έναν ανασχηματισμό, αλλά κυρίως εξαπέλυσε ένα κυνηγητό κατά στελεχών της αστυνομίας και άλλων μηχανισμών. Μ' αυτόν τον τρόπο αποκαλύφθηκε η μεγάλη διάσπαση που υπάρχει όχι μόνο συνολικά στην άρχουσα τάξη, αλλά και στα τμήματα που ως τώρα υποστήριζαν τον Ερντογάν.
Οι εκλογές στις 30 Μάρτη από μόνες τους δεν θα ήταν ικανές να αναδείξουν όλη αυτή την πολυεπίπεδη αναστάτωση. Ο Ερντογάν μπορεί να είναι αυτός που είναι, όμως η κεμαλική αντιπολίτευση δύσκολα μπορεί να ορθώσει πειστικό λόγο ενάντια στην αστυνομική βία, τη διαπλοκή με τους καπιταλιστές και τα σκάνδαλα. Η στενή της σχέση με το στρατό συνεχίζει να αφήνει τον Ερντογάν να παρουσιάζεται ως περισσότερο δημοκράτης. Αυτό που δεν θα κατάφερναν οι εκλογές, το καταφέρνει το κίνημα στους δρόμους που σπάει το προσωπείο του Ερντογάν. Ο θάνατος του Μπερκίν Ελβάν ήταν σίγουρα άδικος. Όμως, η θυσία του μπορεί να μην πάει χαμένη.