Συνεντεύξεις
Συνέντευξη με τον Μωυσή Λίτση, δημοσιογράφο: Από την ευφορία του Μάαστριχτ στα επτά χρόνια Μνημονίων

Ο Μωυσής Λίτσης στο φεστιβάλ Μαρξισμός 2017

Μέσα στην εικοσιπενταετία 1992-2017 έχουμε περάσει από το “θριαμβευτή” καπιταλισμό στην κρίση. Υπάρχει εξήγηση γι' αυτό;

To 1992 ήταν η χρονιά του Μάαστριχτ. Δύο χρόνια πριν ο «υπαρκτός σοσιαλισμός» είχε καταρρεύσει και ο καπιταλισμός έδειχνε πράγματι να έχει θριαμβεύσει. Η ΕΕ φάνταζε φάρος σταθερότητας και ευημερίας ακόμη και για πολλούς επικριτές της που πίστευαν πως η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση μπορεί να πάρει διαφορετική κατεύθυνση από το νεοφιλελεύθερο μονόδρομο.

Το κλίμα της εποχής αποτυπώθηκε πολύ γλαφυρά στο περιβόητο βιβλίο του Φράνσις Φουκουγιάμα, «Το Τέλος της Ιστορίας». Κατά την κυρίαρχη αντίληψη της εποχής, οι κοινωνικές συγκρούσεις έχουν τελειώσει, ο καπιταλισμός παρά τις «ατέλειες» του είναι το μοναδικό σύστημα το οποίο εγγυάται δημοκρατία, ελευθερία και οικονομική ευημερία, οι παλιοί διαχωρισμοί δεξιά-αριστερά έχουν χάσει το νόημά τους και αυτό που απομένει για τις κοινωνίες δεν είναι παρά η πετυχημένη προσαρμογή τους στα νέα δεδομένα της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης.

Βέβαια ήδη τη δεκαετία του «καπιταλιστικού θριάμβου» είχαν εμφανιστεί οι ρωγμές που προανήγγειλαν την επερχόμενη θύελλα: Ασιατική νομισματική κρίση (1997), κρίση στη Ρωσία (1998) και τη Λατ. Αμερική (χρεοκοπία της Αργεντινής 2001), διεθνής χρηματιστηριακή κατάρρευση της «νέας οικονομίας», πόλεμος και βαρβαρότητα στη Μέση Ανατολή.

Δομική κρίση

Η κρίση του 2007 δεν ήλθε λοιπόν ξαφνικά από το πουθενά. Ήταν αποτέλεσμα της δομικής κρίσης του καπιταλιστικού συστήματος και μάλιστα στην πιο άγρια εκδοχή του, αυτήν του νεοφιλελευθερισμού και της κυριαρχίας του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος, των αγορών.

Μη ξεχνάμε ότι η θρυαλλίδα για την κρίση του 2007-2008 ήταν η κατάρρευση της στεγαστικής αγοράς στις ΗΠΑ. Τα στεγαστικά δάνεια, τα οποία δίνονταν εν είδει «κοινωνικής πολιτικής» στα ασθενέστερα στρώματα της αμερικανικής κοινωνίας (αφροαμερικανούς, ισπανόφωνους κλπ) «πακεταρίζονταν» και γίνονταν χρηματιστηριακό προϊόν. Η κατάρρευση παρέσυρε το αμερικανικό-διεθνές τραπεζικό σύστημα (βλέπε κατάρρευση Lehman Brothers), με αποτέλεσμα οι ίδιοι οι καπιταλιστές να χάσουν την εμπιστοσύνη στο ίδιο τους το δημιούργημα. Οι τράπεζες έπαυσαν να δανείζουν, τα χρηματιστήρια κατέρρεαν και το φάντασμα της δεκαετίας του ’30 εμφανιζόταν ως απειλή στα γραφόμενα των ίδιων των απολογητών του συστήματος.

Από κει και πέρα η κρίση πέρασε στην Ευρώπη, έγινε κρίση χρέους -η Ελλάδα ήταν το πρώτο θύμα της- και δέκα χρόνια μετά την πρώτη κατάρρευση στις ΗΠΑ, η κρίση συνεχίζει να σαρώνει τα ασθενέστερα κοινωνικά στρώματα σε όλο τον αναπτυγμένο κόσμο με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Οι διεθνείς ανταγωνισμοί θεριεύουν και από τη Μέση Ανατολή μέχρι την Κίνα μυρίζει επικίνδυνα μπαρούτι.

Το 1992 φάνταζε να ξημερώνει μια εποχή ευημερίας και ειρήνης -ήταν μεταξύ άλλων η εποχή των συμφωνιών του Όσλο που θα έφερναν την πολυπόθητη ειρήνη στη Μέση Ανατολή. Ακολούθησαν ο πόλεμος και η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, η επιστροφή σε ακόμη χειρότερες μέρες στη Μέση Ανατολή, όχι μόνο στην Παλαιστίνη-Ισραήλ, αλλά και στο Ιράκ και πρόσφατα βέβαια σε όλον τον αραβικό κόσμο.

Κομμάτι των αλλαγών αυτών των χρόνων είναι και η άνοδος του ρατσισμού, κύρια με την ισλαμοφοβία αλλά βλέπουμε να επιστρέφει και ο αντισημιτισμός. Πώς μπορούμε να τον παλέψουμε;

Αναμφίβολα η ισλαμοφοβία είναι η κυρίαρχη σήμερα μορφή ρατσισμού στο δυτικό κόσμο. Οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001 ήταν η αφορμή για να φουντώσει. Το Ισλάμ δαιμονοποιήθηκε και το κοράνι -όχι λιγότερο αντιδραστικό από τη Βίβλο ή την Αγία Γραφή αν ειδωθεί απλά ως κείμενο κατήχησης και όχι μέσα στο ιστορικό πλαίσιο που γράφτηκε– θεωρήθηκε υπεύθυνο για την έξαρση του ισλαμικού εξτρεμισμού.

Οι Μουσουλμάνοι άρχισαν να παρουσιάζονται αδιάκριτα ως «αγροίκοι», «τρομοκράτες» και εχθροί του δυτικού διαφωτισμού. Χωρίς καμία προσπάθεια ερμηνείας του τι, πως και γιατί, και χωρίς ποτέ η δύση να απολογηθεί, όχι μόνο για την πολύχρονη αποικιοκρατία και επεμβάσεις στον ισλαμικό-αραβικό κόσμο, αλλά ούτε για το πώς εξέθρεψε η ίδια το φαινόμενο του ισλαμικού εξτρεμισμού, όταν στήριζε τους «μουλάδες» την εποχή της σοβιετικής εισβολής στο Αφγανιστάν και του Ψυχρού Πολέμου.

Οι μουσουλμάνοι είναι εκτεθειμένοι σε ιδεολογικό «μπούλινγκ», σωματικές επιθέσεις και δαιμονοποίηση της θρησκείας τους, κάθε φορά που κάποιος στο όνομα του Ισλάμ ανατινάζεται στον αέρα, σπέρνοντας τον πανικό στις δυτικές μεγαλουπόλεις.

Παρά το Ολοκαύτωμα και τους αιώνες μισαλλοδοξίας, διώξεων και διακρίσεων απέναντι στους Εβραίους, ο αντισημιτισμός ζει και βασιλεύει. Παραμένει δομικό στοιχείο το οποίο φουντώνει κάθε φορά που το σύστημα τα βρίσκει σκούρα.

Δεν είναι π.χ. το κεφάλαιο που ευθύνεται για την ελληνική κρίση χρέους, είναι το «εβραϊκό» κεφάλαιο που κυβερνά τη Γουόλ Στριτ… Είναι οι «σιωνιστές» (διάβαζε Εβραίοι) που συνωμοτούν και ορέγονται παγκόσμιους πολέμους…

Είδαμε στην Αμερική του Τραμπ να υπάρχει έξαρση στις βεβηλώσεις εβραϊκών νεκροταφείων, τις επιθέσεις και απειλές σε συναγωγές και εβραϊκά ιδρύματα, σε μία χώρα, στην οποία υποτίθεται οι Εβραίοι είναι πλήρως ενσωματωμένοι…

Οι ναζί και οι φασίστες εξακολουθούν να βεβηλώνουν εβραϊκά νεκροταφεία, συνεχίζοντας κατά κάποιο τρόπο το Ολοκαύτωμα του Χίτλερ ακόμη και απέναντι στους νεκρούς και τη μνήμη τους.

Ο ρατσισμός, η ισλαμοφοβία και ο αντισημιτισμός πρέπει να καταπολεμηθούν, χωρίς εκπτώσεις… Η ενότητα Εβραίων και Μουσουλμάνων στην αντιμετώπιση της έξαρσης των ρατσιστικών και αντισημιτικών επιθέσεων στις ΗΠΑ, δείχνουν το δρόμο για το πώς πρέπει να αντιμετωπιστεί το ζήτημα του ρατσισμού: Με την από κοινού δράση. Ρατσιστής δεν γεννιέσαι, γίνεσαι…

Σε αυτή την περίοδο, η πορεία της Αριστεράς ήταν δύσκολη. Πόσο βοήθησε η έκδοση του περιοδικού Σοσιαλισμός από τα Κάτω;

Η γνωριμία μου με το περιοδικό έγινε με την ανάπτυξη του κινήματος του Σιάτλ και την προσπάθεια για τη δημιουργία μιας νέας αντικαπιταλιστικής-ριζοσπαστικής αριστεράς.

Τη δεκαετία του ’90 η αριστερά έδειχνε να έχει οριστικά ιδεολογικά ηττηθεί. Τα κομμουνιστογενή της ρεύματα χρεώθηκαν την αποτυχία του «υπαρκτού σοσιαλισμού». Ακόμη και η σοσιαλδημοκρατία δέχθηκε σοβαρό πλήγμα. Ο «τρίτος δρόμος» που πρότεινε ως πολιτική πρόταση -τη τιθάσευση των δυνάμεων του άγριου καπιταλισμού με ρυθμίσεις και κρατικές παρεμβάσεις- έμοιαζε εκτός τόπου και χρόνου σε μία εποχή που θριάμβευαν οι «ελεύθερες» αγορές, τα χρηματιστήρια και η παγκοσμιοποίηση.

Τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα της Ευρώπης άλλωστε εγκατέλειψαν ό,τι αριστερό τους είχε απομείνει, ολοκληρώνοντας τη νεοφιλελεύθερη στροφή τους όταν επανήλθαν μαζικά στην εξουσία στα μέσα της δεκαετίας του ’90, με την ελπίδα ότι θα έβαζαν φρένο στην αρπακτικότητα του «τουρμποκαπιταλισμού».

Όχι τυχαία άρχισαν έκτοτε να περιθωριοποιούνται πολιτικά και τα τελευταία χρόνια, λόγω της κρίσης, ιστορικά σοσιαλιστικά κόμματα εξαφανίστηκαν από τον πολιτικό χάρτη (ΠΑΣΟΚ, Σοσιαλιστικό Κόμμα Γαλλίας, Εργατικό Κόμμα Ολλανδίας).

Αντίθετα η αριστερή στροφή του Εργατικού Κόμματος υπό τον Τζέρεμι Κόρμπιν στη Βρετανία επιβραβεύεται από τους ψηφοφόρους, ενώ στις ΗΠΑ ένας αυτοπροσδιοριζόμενος ως σοσιαλδημοκράτης, ο Μπέρνι Σάντερς, ταρακουνά το αλλεργικό σε οτιδήποτε «σοσιαλιστικό» αμερικανικό πολιτικό σύστημα.

Η πορεία για ανασύνταξη της αριστεράς σε αντικαπιταλιστική κατεύθυνση παραμένει δύσκολο εγχείρημα. Τόσο λόγω εγγενών αδυναμιών της, όσο και λόγω της βαριάς ακόμη σκιάς της κατάρρευσης των καθεστώτων του «υπαρκτού σοσιαλισμού», της αποτυχίας των παραδοσιακών κομμάτων της αριστεράς που είχαν ταυτιστεί μαζί του, ακόμη και αυτών που είχαν σταθεί κριτικά απέναντί του, και της μετάλλαξης της σοσιαλδημοκρατίας σε νεοφιλελεύθερη συνιστώσα.

Το περιοδικό «Σοσιαλισμός από τα Κάτω», το οποίο φιλοξένησε πολλές φορές άρθρα μου παρόλο που δεν είμαι μέλος του ΣΕΚ, βοηθά στη θεωρητική αναζήτηση και ερμηνεία του παρελθόντος, προσφέροντας πολύτιμη τροφή για σκέψη σε όσους αγωνιούν και οραματίζονται έναν κόσμο, χωρίς οικονομική, κοινωνική, φυλετική, θρησκευτική και εθνική καταπίεση.

Σήμερα λείπουν τα αριστερά περιοδικά θεωρητικής αναζήτησης (ΑΝΤΙ, Σχολιαστής), τα οποία αποτελούσαν πολύτιμο υλικό ενημέρωσης και προβληματισμού, με το «life style» να έχει απαξιώσει κάθε προσπάθεια διαφοροποίησης από τον κυρίαρχο τρόπο σκέψης.

Τι δείχνουν τα αποτελέσματα των εκλογών της ΕΣΗΕΑ; Πώς θα αντιπαλέψουμε την εργοδοτική επίθεση στα ΜΜΕ;

Τα αποτελέσματα στην ΕΣΗΕΑ έχουν τη θετική και την αρνητική τους πλευρά. Στη θετική τους είναι η ανάδειξη του σχήματος της Πρωτοβουλίας για την Ανατροπή στο οποίο μετέχουν και οι «Financial Crimes» στους οποίους δραστηριοποιούμαι, σε τρίτη δύναμη, παρά τις εγγενείς αδυναμίες του σχήματος, την απογοήτευση και την αποστράτευση μεγάλου μέρους, του πιο μαχητικού τμήματος των δημοσιογράφων.

Στα αρνητικά είναι η σαρωτική επικράτηση των «Ενωμένων Δημοσιογράφων», ενός πολυσυλλεκτικού σχήματος το οποίο στις τάξεις του στεγάζει από μεγαλοδημοσιογράφους, μέχρι κρυφοφασίστες, χωρίς την παραμικρή διάθεση κινητοποίησης.

Επιπλέον οι συσχετισμοί στο Δ.Σ. δεν άλλαξαν ιδιαίτερα. Προσωποπαγή σχήματα με πελατειακή-συντεχνιακή λογική συνεχίζουν να εκπροσωπούν τον κλάδο!

Δεν μιλάμε για εργοδοτική επίθεση. Μιλάμε για πλήρη αποσύνθεση του κλάδου. Κάποτε στην Ελευθεροτυπία κοιτούσαμε «ζηλόφθονα» τον ΔΟΛ και τον ΠΗΓΑΣΟ που έπαιρναν δάνεια από τις τράπεζες, συνέχιζαν να βγάζουν εφημερίδες και να πληρώνουν μισθούς και αποζημιώσεις.

Ο ΔΟΛ πέρασε τώρα στο νέο μιντιάρχη της διαπλοκής, τον Μαρινάκη, με αβέβαιο ακόμη το τι θα γίνει με τις οφειλές των εργαζομένων από την προηγούμενη ιδιοκτησία. Ο ΠΗΓΑΣΟΣ κινδυνεύει να γίνει νέα «Ελευθεροτυπία», με τους εργαζόμενους να περιμένουν να πάρουν χρωστούμενα και αποζημιώσεις στη… μετά θάνατον ζωή, αν και όταν τα βραδυκίνητα ελληνικά δικαστήρια αποφασίσουν…

Η απλήρωτη εργασία έχει γενικευτεί, στα διαδικτυακά μέσα ενημέρωσης η εκμετάλλευση οργιάζει με το «copy-paste» να λέγεται ενημέρωση και δημοσιογραφία.

Επιπλέον οι δημοσιογράφοι και οι διοικητικοί υπάλληλοι στα ΜΜΕ έχουμε μείνει ανασφάλιστοι, αφού το ταμείο υγείας, ο ΕΔΟΕΑΠ, έχει ξεμείνει από ρευστό, δεν έχει δώσει επικουρικές συντάξεις αυτό το μήνα και χρωστά εκατομμύρια ευρώ σε προμηθευτές, νοσηλευτικά ιδρύματα, διαγνωστικά κέντρα και φαρμακεία.

Η κατάργηση του αγγελιοσήμου, το οποίο αποτελούσε οιονεί εργοδοτική εισφορά, έχει αφήσει χωρίς πόρους το ταμείο μας.

Κι όμως αντί να έχει γίνει πρώτο θέμα το ότι χιλιάδες εργαζόμενοι στα ΜΜΕ έχουν μείνει στην ουσία χωρίς περίθαλψη, κατά παράβαση του ίδιου του Συντάγματος, η εργοδοτική συνδικαλιστική ηγεσία του κλάδου αναλώνεται σε παζάρια και υποσχέσεις για λύση με τους κυβερνώντες.

Για να αλλάξουν όλα αυτά χρειάζεται πρωτίστως αλλαγή νοοτροπίας. Η παλιά σχέση συντεχνίας-εξουσίας που «έλυνε» τα προβλήματα των δημοσιογράφων έχει καταρρεύσει.

Παρόλα αυτά πολλοί συνάδελφοι εξακολουθούν να διατρέχονται από το σύνδρομο του «περιούσιου κλάδου», ενώ οι νεώτεροι που δουλεύουν στις γαλέρες των σάιτς δεν έχουν καταφέρει ακόμη να βγουν από τη συνδικαλιστική αφάνεια.

Όσο οι αγώνες μας δεν έχουν ευρύτερη στόχευση και κατανόηση ότι στην Ελλάδα των μνημονίων είμαστε όλοι οι εργαζόμενοι «ίσοι» στην καταστροφή, δύσκολα θα υπάρξει έστω και μία μικρή ελπιδοφόρα αντιστροφή.

Οι εργαζόμενοι συνολικά πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι σήμερα δεν δίνουμε αγώνες για διατήρηση κάποιων κεκτημένων, για το μη χείρον βέλτιστον. Αλλά πρέπει να πιάσουμε ξανά το νήμα από την αρχή, διεκδικώντας όσα οι πατεράδες και οι παππούδες μας είχαν κατοχυρώσει με ιδρώτα και αίμα: ΣΣΕ, ωράρια, αξιοπρεπείς μισθούς, πλήρη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.

Ο Μωυσής Λίτσης θα είναι ομιλητής στη Γιορτή του περιοδικού “Σοσιαλισμός από τα Κάτω”, Κυριακή 25 Ιούνη.